Streszczenie

… sytuacja staje się trudna: wszędzie panoszą się maszyny, sztuczna inteligencja zadaje nam pytania etyczne, moralne i ontologiczne, rozprzestrzenia się tyrania algorytmów, kapitalistyczny proces kaptuje pragnienia – krótko mówiąc: kruszenie humanizmu [...] Osaczeni przez techne szukamy ucieczki w geo, przedzierając się przez rozmaite labirynty: tu technonauka, technokracja, technopoly, technologia, technologiczne artefakty, technologiczne wykluczenie, technologiczne systemy, zwykła techniczność, technicyzacja zachowań ludzkich, techniki siebie, korporacyjno-techniczny habitat, reżim technicznego życia, technocodzienność, a nawet techniczny poeta; tam geologiczny matecznik, geowładza, geontowładza, geowiedza, geontologia, geomorfologia, geomantyka, geoinżynieria, geoperspektywy i wreszcie geo/technoasamblaże...

Słowa kluczowe

Ethics |artificial intelligence |reinforcement learning |decision-making autonomy

Streszczenie

The ever-accelerating progress in the area of smart technologies gives rise to new ethical challenges, which humankind will sooner or later have to face. An inevitable component of this progress is the increase in the autonomy of the decision-making processes carried out by machines and systems functioning without direct human control. At least some of these decisions will generate conflicts and moral dilemmas. It is therefore worth the while to reflect today upon the measures that need to be taken in order to endow the autonomous, self-learning and self-replicating entities – products equipped with artificial intelligence and capable of independent operation in a wide variety of external conditions and circumstances – with a unique kind of ethical intelligence. At the core of the problem, which both the designers and the users of entities bestowed with artificial intelligence must eventually face, lies the question of how to attain the optimal balance between the goals, needs and interests of both sides of the human-non-human interaction. It is so, because in the context of the expansion of the autonomy of the machines, the anthropocentric model of ethics does no longer suffice. It is therefore necessary to develop a new, extended and modified, model of ethics: a model which would encompass the whole, thus far non-existent, area of equal relations between the human and the machine, and which would allow one to predict its dynamics. The present article addresses some of the aspects of this claim.

Słowa kluczowe

Lévinas |alorithm |technological system |power |responsibility |Horkheimer |Jonas

Streszczenie

The article offers an analysis of the problems of technology in the context of exercising power in an organization. The power of the system today is addressed in terms of the “rule of numbers,” based on the impersonal authority of the algorithms which is an extension of the modern concept of the instrumental reason. In keeping with the rules of efficiency the employees manifest modes of behavior analogous to those characterizing the functioning of technology and specifically emphasized by Max Horkheimer and Jacques Ellul. In the author’s view, the rule of the algorithm-based technological systems leads to the atrophy of the moral responsibility and the loss of agency. Attempting to defend the idea of man’s free agency in the context of the algorithm-based technological system, the author invokes Hans Jonas’s theory of moral responsibility and refers to the concept of “ethical anarchism” as proposed by Emmanuel Lévinas.

Słowa kluczowe

dyskurs |antropocen |ekologia |geontowładza |algorytmy |Negantropocen

Streszczenie

Celem artykułu jest analiza strategii produkcji oraz funkcjonowania dyskursu ekologicznego w epoce nazywanej Antropocenem. Autor pyta o szczególną popularność denializmu klimatycznego w dyskursie publicznym. Produkcja dyskursu jest w artykule rozpatrywana w kontekście zoe/geo/techno-asamblażu [Braidotti], a także funkcjonowania algorytmów i silników wyszukiwania treści na przykładzie platformy Youtube. Autor dochodzi do wniosku, iż denializm klimatyczny należy rozpatrywać jako równorzędną narrację ekologiczną, by uniknąć rozrastania się alternatywnych obiegów wiedzy. W tym kontekście proponuje zwrócić się ku propozycji negantropocenu sformułowanej przez Bernarda Stieglera.

Słowa kluczowe

tożsamość |nowe media |płynna nowoczesność |prywatność |symulakra

Streszczenie

Słowa kluczowe

technology |queer |nomad |post-humanist |post-anarchism |anarcho-transhumanism

Streszczenie

The article presents selected threads of poststructuralist discourses, such as posthumanism and post-anarchism, to point out the affirmative understanding of the changes in human subjectivity and identity within the networked reality of transnational capitalism. The starting point for the argument presented in the text is Rosi Braidotti’s concept of the nomadic subject, functioning in a post-anthropocentric world inhabited by non-anthropic consciousness and anthropotechnical hybrids. The identity of such a nomadic subject is variable, flexible, and queer. The strategies of digital nomads, avoiding permanent points/places, and thus eluding essentialism, are presented as liberatory strategies of resistance.

Słowa kluczowe

Michel Foucault |neoliberalizm |biopolityka |Horkheimer |mindfulness

Streszczenie

Artykuł stanowi próbę filozoficznej analizy zjawiska „rewolucji uważności” przy użyciu pojęć instrumentalizacji rozumu Maxa Horkheimera oraz biopolityki Michela Foucault, a także w oparciu o rozpoznania Ronalda Pursera. Szczególna uwaga zostaje poświęcona relacjom między dyskursem uważności a buddyzmem i neuronauką. Zgodnie z tezą artykułu mindfulness zostaje rozpoznany jako technologia władzy służąca przechwytywaniu afektów powstałych w wyniku funkcjonowaniu w ramach neoliberalnej gospodarki i produkcji formy podmiotowości ujmującej własną emocjonalność zgodnie z zasadami ekonomicznej racjonalności.

Słowa kluczowe

komunikacja |badania interdyscyplinarne |bibliologia |dzieło |informatyka |książka |nauki o kulturze

Streszczenie

Celem artykułu jest wskazanie możliwości interdyscyplinarnej współpracy, łączącej specyfikę badań nad kulturą oraz związanych z informacją i komunikacją. Artykuł stanowi także głos w dyskusji związanej ze zmianami klasyfikacji dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. Zidentyfikowane zostały i omówione wybrane przykłady problemów badawczych funkcjonujących na styku nauk o kulturze oraz bibliologii i informatologii. Należą do nich np. kulturotwórcza funkcja informacji i komunikacji; zmiany artefaktów kultury (książek i dokumentów) w elektronicznym środowisku sieciowym, dzieło i jego relacje z odbiorcami, zarządzanie informacjami o dziełach w procesie komunikacji. Sformułowanych zostało kilka pytań i propozycji badawczych. Artykuł wskazuje na zasadność i korzyści z pogłębienia interdyscyplinarnych badań między naukami o kulturze a bibliologią i informatologią.

Słowa kluczowe

technika |Kacper Bartczak |praca wiersza |plastyczność |indywiduacja |praca negantropijna |antropocen |Negantropocen

Streszczenie

Esej jest propozycją lektury tomu poetyckiego Kacpra Bartczaka Naworadiowa (2019) przez pryzmat refleksji filozoficznych Catherine Malabou i Bernarda Stieglera. Najnowsza poezja Bartczaka, zakorzeniona w rozwiniętej przez poetę autorskiej koncepcji tzw. poetyki wielościowej, stanowi manifestację imperatywu gruntownego przemyślenia zarówno działania formy poetyckiej w dynamicznie zmieniającym się technicznym krajobrazie świata, jak i towarzyszących tej dynamice przemian rzeczywistości psychopolitycznej. Analiza skupia się na kwestii plastyczności formy poetyckiej, jej współdziałaniu ze środowiskiem zewnętrznym oraz zaangażowaniu w wytwarzanie psychicznego potencjału indywiduacyjnego, a także na pracy wiersza, rozpatrywanej w kontekście rozważań Stieglera dotyczących tzw. pracy negantropijnej, tj. indywidualnego i kolektywnego wysiłku zmierzającego do transformacji krajobrazu Antropocenu i pomyślenia nowego kształtu rzeźby współczesności, określanej w jego filozofii mianem Negantropocenu.

Słowa kluczowe

Apokryf Agłai |gynoid |transgresje tożsamości |symulacyjne relacje |Jerzy Sosnowski

Streszczenie

Apokryf Agłai, techno-triller Sosnowskiego, to nie tylko postmodernistyczny palimpsest intertekstualiów, z odwołaniami między innymi do Stanisława Lema, nie tylko jawna gra z kiczem, lecz przede wszystkim rzecz o transgresjach tożsamości wskutek symulacyjnych relacji z wykorzystaniem gynoida. Nie są tu ważne klisze kulturowe, ale raczej perspektywa transhumanistyczna. Eksperyment z wykorzystaniem cyborga, mającego uwieść młodego pianistę, staje się zarówno dla nieświadomej ofiary, jak i dla nawigatorki robota przyczyną dezintegracji osobowości. Poprzez awatar Irena może przeżyć fascynujący stan immersji, Krzysztof realizuje swoje miłosne fantazmaty. Powieść jest refleksją nad przebiegiem i skutkami przekraczania granic człowieczeństwa poprzez technologię: łączenie ludzkiego z nie-ludzkim.

Słowa kluczowe

Creative Control |Konsultantka |postludzka miłość |kino Trzeciej Kultury |miłość w filmie science fiction |związki człowieka i maszyny |sztuczna kobieta w kulturze

Streszczenie

Artykuł analizuje przedstawienia ludzko-nie-ludzkich związków miłosnych ukazanych w dwóch amerykańskich filmach science fiction z nurtu kina Trzeciej Kultury, Creative Control (2015) Benjamina Dickinsona i Konsultantce (2016) Logan Kibens, w kontekście wybranych teorii posthumanizmu krytycznego, proponowanych przez Rosi Braidotti, Katherine Hayles, Anne Balsamo i Kim Toffoletti, dotyczących płciowości w postludzkiej rzeczywistości. Proponuje się tu ujęcie seksualności jako złożonej siły mającej moc przekraczania binarnych opozycji ludzkiej gender (Braidotti) oraz cielesności jako zawsze naznaczonej płcią (Hayles, Balsamo). Wskazuje się też na moc posthumanistycznych obrazów w kontekście celebracji złożoności postludzkiego doświadczenia (Toffoletti). Analizy filmowych intymnych relacji, zawiązywanych między mężczyznami a kobietami przez nich zbudowanymi, zostają też umieszczone w kontekście “paradygmatu kobiety idealnej” (Julie Wosk), obecnego w licznych tekstach kultury, w którym sztuczne istoty budowano w celach określonych przez mężczyzn, dla zaspokojenia ich potrzeb. W szkicu poszukuje się odpowiedzi na pytanie, czy miłość człowieka i maszyny, ukazana w nowym kinie science fiction, jest wyrazem “posthumanistycznego momentu” w tekście kultury, jak definiują go Stefan Herbrechter i Ivan Callus, a którego celem jest naruszenie spójności i integralności ludzkiego doświadczenia, a także podważenie istnienia “esencji” człowieczeństwa.

Słowa kluczowe

animal studies |Philip K. Dick |Blade Runner |Blade Runner 2049 |postzwierzęta

Streszczenie

Fabuła powieści Philipa K. Dicka Czy androidy marzą o elektrycznych owcach? stała się inspiracją dla twórców scenariuszy do filmów Łowca androidów (1982) oraz Blade Runner 2049 (2017). Poza analizowanymi już wielokrotnie wątkami cogito sztucznych ludzi w “trylogii Blade Runnera” odnajdziemy także strategie narracyjne dające się odczytywać z perspektyw animal studies. Do najważniejszych z nich należy motyw ontologicznych nieciągłości cyberbiologicznych zwierząt (animoidów), a także pomysł narracyjnego powiązania bytów organicznych i technologicznych z ideą międzygatunkowego splotu. Przykłady takich zabiegów służą krytyce społeczeństwa konsumpcyjnego, w kreatywny sposób reinterpretując zjawiska kryzysu duchowości i zmierzchu Antropocenu, wskazując także na widmo ziszczającej się na naszych oczach eko-katastrofy.

Słowa kluczowe

archive |testimony |Charles Reznikoff |witness |recitative |machine |the Industrial Revolution

Streszczenie

The article examines the ways in which American Objectivist poet Charles Reznikoff (1894–1976) rewrites and compiles excerpts from US archival legal records in his epic-like Testimony. The United States (1885–1915): Recitative (published from 1965 to 1978) so as to represent the social and economic changes, particularly within the context of industrial accidents and child labor, during the late phase of the Industrial Revolution in America. As is argued, the poet’s often uncritically accepted assertion that in his ‘recitatives’ he engages with depositions of authentic witnesses given in a court of law in an unbiased, objective manner is not confirmed either in close reading or in the juxtaposition of particular fragments of the book with the original documentary material on which they are based.

Słowa kluczowe

Literature of the interwar South |cotton agriculture |the Anthropocene |flooding |agrilogistics |Deep Time |World War One |the mother-monster |anthropological characteristics of the human |masks |comedy of survival

Streszczenie

This article attempts to read William Faulkner’s novel As I Lay Dying (1930) within the recent theoretical framework of the Anthropocene. It pays particular attention to the local appearance of the Anthropocene in the interwar American South, which became visible in flooding and deforestation. It argues that the story of the hill-farming Bundren family requires more than an ideological reading that would emphasize the eventual assimilation of the family to the modern market in the New South. It advances instead an ecological-historical interpretation, central to which is a reading of the deceased Addie Bundren as a topographical figure for the toxic southern soil. Her family are seen as continuers of a tradition of “agrilogistics” (Timothy Morton) that dates back over twelve thousand years to Mesopotamia. The article tries to identify the consequences of this reading for Faulkner’s representation of character, which can be seen as a static product of the deep time of geological periods. Finally, it argues that Darl Bundren’s subjectless, extreme consciousness is the only one in the novel that has some comprehension of the advent of the southern Anthropocene, although he has no way of extracting himself from this advent apart from absolute madness.

Słowa kluczowe

Julian Kornhauser |cisza |Martin Heidegger |sygetyka Martina Heideggera |milczenie |poezja Juliana Kornhausera |wiersz u-ciszony

Streszczenie

Artykuł stanowi wstępne rozpoznanie terytorium tej części twórczości poetyckiej Juliana Kornhausera, w której znajdziemy utwory, w jakich cisza odgrywa rolę zarówno kompozycyjną, teoriopoznawczą, jak i strukturalno-tematyczną. Rozważania osnute zostają wokół kategorii wymilczania obecnej w późnych pismach Martina Heideggera, w tzw. projekcie sygetyki. Oprócz tego kontekstu autor próbuje także zarysować płaszczyzny, na których podejmować można namysł nad ciszą w wierszu (i ciszą wierszy). W celu uporządkowania owych perspektyw proponuje się nazwać je roboczo: tematyczną (1), poetologiczną (2), formalną (3); kontekstualną (4) oraz gatunkową (5). W ich właśnie obrębie umieszczone zostają rozważania o roli i miejscu zjawiska ciszy w twórczości poetyckiej Juliana Kornhausera.

Słowa kluczowe

kultura popularna |cyberprzestrzeń |Disneyland |Singapur |William Gibson |technokultura |kara śmierci |technokracja

Streszczenie

Pierwszy polskojęzyczny przekład tekstu Williama Gibsona pt. “Disneyland with the Death Penalty”, który ukazał się w czasopiśmie Wired, wrzesień/październik 1993, nr 1.4 (https://www.wired.com/1993/04/gibson-2/). Niniejsze tłumaczenie - wykonane przez Marzenę Kubisz i Marcina Mazurka - publikujemy za zgodą Autora.

Słowa kluczowe

philosophy |posthumanism |power |Francesca Ferrando

Streszczenie

Philosophical Posthumanism is a unique intellectual proposition – one in which Francesca Ferrando not only presents and expands but also celebrates posthumanist thought. The monograph is an open invitation to explore new horizons by de-familiarizing classical humanist thought embedded within the Western civilization. Explicitly deconstructing classical humanism, Ferrando offers her readership a versatile insight into the complexity of the polyphony of new voices including, but not limited to, Posthumanism, Transhumanism, and Antihumanism – contributing to the discourse, which, as the author affirms, is tantamount to the “philosophy of our time.”