Streszczenie

...trudne, trudne czasy dla humanistyki, która „wątła i rozdwojona w sobie”, trudne dla literaturoznawstwa, co siedzi w „ontologicznym gorsecie”. No i impas teoretyczny: pytanie o potencjał epistemologiczny paradygmatu poststrukturalistycznego. Pożegnanie z Derridą? Teoria francuska – amerykański konstrukt. Jak myśleć: w przód czy wstecz? A Nietzschego najlepiej potraktować Nietzschem. „Prozopopeja cudzej mowy” wprowadza nas czy wyprowadza z humanistyki?

Streszczenie

W Poetyce doświadczenia (Warszawa 2012) Ryszard Nycz przestrzega przed „dedyscyplinizacją” wiedzy o literaturze, której – jako naukowej profesji – zagrażają nie tylko swoiste trendy obecne w metodologii naukoznawstwa, jak np. totalizujący dyskurs współczesnej antropologii (kulturoznawstwa), ciążący ku wchłonięciu „słabszych” czy „składowych” poddyscyplin, ale także – a może przede wszystkim – tendencja do marginalizacji nauk humanistycznych obecna zarówno w niektórych działaniach w obszarze nauk, jak i w powszechnej świadomości społecznej.

Ta diagnoza (i jej podobne), stawiana wielokrotnie i przy różnych okazjach, sprawiła, że już ponad trzy lata temu pojawiła się w ramach cyklicznych posiedzeń Akademii Młodych Uczonych PAN idea zorganizowania konferencji poświęconej przyszłości literaturoznawstwa...

Słowa kluczowe

proces twórczy |krytyka genetyczna |szkic literacki |zwrot kulturowy |filologia |ślad

Streszczenie

Nic nowego – od takiego zastrzeżenia zacząć wypada szkic, w przeciwnym razie jego futurologiczny tytuł mógłby wybrzmieć nazbyt pompatycznie. Powiedzmy zatem od razu: ani „proces tekstotwórczy” (czyli seria działań wykonywanych przez autora, mających na celu wytwarzanie utworu literackiego) nie może być określony jako temat nowy, dotąd niepodejmowany przez światowe (w tym polskie) literaturoznawstwo, ani „przyjemność przed-tekstu” (czyli satysfakcja z obcowania z brulionem, notatką, planem uprzedzającym powstanie tekstu publikowanego) nie jest w żadnej mierze doznaniem dziś dopiero odkrywanym, obcym czytelnikom dawnych epok...

Słowa kluczowe

interpretacja |Nowy Krytycyzm |literatura XX wieku

Streszczenie

Trudno zaprzeczać faktom. Współczesny status dyskursu literaturoznawczego – jak przekonywał Ryszard Nycz we Wprowadzeniu do pierwszego tomu Kulturowej teorii literatury – cechuje wyjściowa „niedostępność” przedmiotu poznania literackiego (skrytego za społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami). Konsekwencją tego stanu rzeczy jest kryzys uprawomocnienia...

Słowa kluczowe

French theory |poststrukturalizm |paradygmaty teoretyczne |badania literackie

Streszczenie

Celem niniejszego artykułu jest próba postawienia diagnozy stanu współczesnego dyskursu literaturoznawczego w Polsce. Próba to śmiała i – co chcę zasygnalizować już na wstępie – polemiczna, lecz w kontekście polskiego literaturoznawstwa pilna. Tematyka niniejszego numeru do takiej próby niewątpliwie zachęca, gdyż teoretyczne wyczerpanie, w którym się znajdujemy obecnie, nakazuje postawić następujące pytanie: Do jakiego stopnia wykształcone przez paradygmat poststrukturalistyczny teoretyczne narzędzia, które miały ożywić dyskurs literaturoznawczy, wytraciły swój realny potencjał epistemologiczny?

Słowa kluczowe

świadomość |Gutenberg |krytycyzm |niehermeneutyczna historia literatury |Marshall McLuhan

Streszczenie

Marshall McLuhan był literaturoznawcą, zarówno z wykształcenia, jak i z zatrudnień badawczych. Swoje słynne koncepcje często omawiał na przykładzie prozy, poezji i dramatu, proponując nad wyraz idiosynkratyczne odczytania poszczególnych tekstów. Z dużą pewnością siebie przypisywał pisarzom unikalną umiejętność intuicyjnego wyczuwania nadchodzących (i niedostrzeganych jeszcze przez nikogo) trendów cywilizacyjnych...

Słowa kluczowe

krytyka literacka |dialog akademicki |dyskurs krytycznoliteracki |publikacje naukowe

Streszczenie

Sporym echem w środowisku polonistów (zwłaszcza młodych), sekundujących dyskursowi najnowszej literatury polskiej, odbiły się słowa krakowskiego krytyka, Tomasza Kunza, który podczas dyskusji odbywającej się na wrocławskiej konferencji „Nie zawsze fragment. Poezja polska w latach pierwszych” (zorganizowanej przez Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego w 2012 roku) wypowiedział się odważnie i prowokacyjnie. Jego głos ma wartość tym większą, iż został wyrażony publicznie, a następnie opublikowany (rok później) w opiniotwórczym miesięczniku „Odra”...

Słowa kluczowe

krytyka genetyczna |Zbigniew Herbert |studiowanie rękopisów |proces pisania

Streszczenie

Materialne ślady pracowni pisarzy bywają różne. Hannah Sullivan, brytyjska badaczka procesu twórczego, opisała w rozdziale wstępnym swojej książki The Work of Revision między innymi dwa przykłady właściwej dla pisarzy XX wieku niewiarygodnej nadprodukcji niewykorzystanego (czyli niewydanego jako utwory literackie) materiału. Przykładem klasycznym jest archiwum Finneganów trenu, w którym zachowało się (nie wiadomo natomiast, ile materiału zostało zniszczone) 25 000 stron (czyli 40 razy więcej, niż liczy ich sama książka)...

Słowa kluczowe

prawo autorskie |autorstwo |wpływ rozwiązań prawnych na praktykę kulturową |kulturowe studia nad prawem autorskim

Streszczenie

Zainspirowane krótką uwagą Michela Foucaulta kulturowe studia nad prawem autorskim rozwijają się od ponad 30 lat. Choć formalnie najbliżej im do badań law and literature („prawo i literatura”) – podejmujących w szerokim zakresie refleksję nad wzajemnymi relacjami dyskursów prawnego i literackiego – to z uwagi na specyficzne cechy obszaru badawczego, który wyznaczają, wypracowały one właściwy sobie zestaw problemów i narzędzi, choć nie osiągnęły wciąż statusu wyraźnie zdefiniowanej subdyscypliny. Ich specyfika opiera się na potraktowaniu prawa autorskiego jako obszaru w istotny sposób współkształtującego praktyki kulturowe (zarówno działania artystyczne, jak i codzienne praktyki symboliczne i komunikacyjne). Prawo autorskie w takiej optyce stanowi pole ścierania się i instytucjonalizowania zróżnicowanych interesów społecznych, a zarazem siatkę pojęciową służącą określaniu, definiowaniu i kontrolowaniu zjawisk kulturowych...