Streszczenie

wojny o kanon: ponadczasowa mądrość czy legitymizacja społecznego porządku? Kanon gwarantuje i symbolicznie przedstawia wyobrażoną wspólnotę narodu oraz jej uniwersalne humanistyczne wartości – oto potencjał bojowy kultury. Spivak: „Kanony zabezpieczają instytucje w takim samym stopniu, w jakim instytucje zabezpieczają kanony”. Hermeneutyka podejrzliwości i selektywna tradycja kanonu, a trzeba jeszcze domieszać trochę sprawiedliwości społecznej.

Słowa kluczowe

tożsamość |teoria kulturowa |teoria literatury |literatura amerykańska |kanon

Streszczenie

Termin kanon pochodzi z greki i oznacza regułę, normę, prawidło, wzorzec bądź zasadę. Z czasem nabrał sensu religijnego, zwłaszcza w odniesieniu do ksiąg Starego i Nowego Testamentu. Obecnie jego pole znaczeniowe poszerzyło się do tego stopnia, że obejmuje jakikolwiek autorytatywny wykaz aprobowanych książek...

Słowa kluczowe

awangarda |kanon |poezja współczesna |Tadeusz Różewicz

Streszczenie

Truizmem jest dziś stwierdzenie, że nie da się myśleć o współczesnej poezji polskiej z pominięciem Tadeusza Różewicza, i to – jeśli myśli się generacjami – od co najmniej sześciu pokoleń. Nieusankcjonowany silnie przemawiającą do zbiorowej świadomości Nagrodą Nobla, ale i nieprowokujący obecnie do takich – ideologicznie podbudowywanych – sporów, jak Wisława Szymborska czy Czesław Miłosz, trwał przez dziesięciolecia jako żywa ikona poezji (po Holokauście) niemożliwej...

Słowa kluczowe

postmodernizm |teoria literatury |Jaś i Małgosia |bracia Grimm |teoria kultury |teoria baśni |genologia

Streszczenie

Jaś i Małgosia, Czerwony Kapturek czy Królewna Śnieżka – to baśnie doskonale rozpoznawalne, ale czy dzięki temu jednocześnie kanoniczne? Czy mówienie o wersji kanonicznej baśni zakłada z kolei to, że każdy odbiorca zna dokładnie tę samą wersję historii? Pytania te powiązane są bezpośrednio z genologią i historią baśni, ale przede wszystkim z problemem, jaki sprawia pojęcie kanonu baśniowego. Badacze gatunku bardzo często piszą o baśniowym oryginale czy też baśniowym pierwowzorze, są to jednak kategorie nieostre i traktować je można raczej jako umowne...

Słowa kluczowe

narracja |kanon |interaktywna rozrywka |ochrona dziedzictwa kulturowego

Streszczenie

Pewnego czwartkowego popołudnia, jesienią 2007 roku, na konferencji naukowej poświęconej rozrywce interaktywnej, połączone siły akademii, dziennikarzy i projektantów gier przedstawiły kanon gier komputerowych. Do grupy zaliczali się znani i szanowani w szeroko pojętej branży rozrywki interaktywnej: Henry Lowood, kurator zbioru Historii Nauki i Technologii na Uniwersytecie Stanforda, Warren Spector i Steve Meretzky – światowej sławy projektanci, Matteo Bittanti – doświadczony badacz gier, oraz Christopher Grant – redaktor poczytnego „joystiq.com”. Sama idea konstytuowania oficjalnego kanonu nie była brawurową rejzą w nieznane terytoria. Kanony literackie tworzono od wieków, a od roku 1989 do zbiorów Biblioteki Kongresu Stanów Zjednoczonych dodawane są wyselekcjonowane perełki sztuki filmowej, dzięki czemu tworzony jest zbiór najdoskonalszej kinematografii...

Słowa kluczowe

feminizm |edukacja |Mary Astell |Mary Wollstonecraft |praktyki kulturowe w XVII- i XVIII-wiecznej Anglii

Streszczenie

Edukacja w XVII-wiecznej Anglii była wzorowana na sposobie kształcenia wypracowanym jeszcze w XVI wieku, a niektóre jej aspekty pojawiły się w średniowieczu. Instytucjami edukacyjnymi o średniowiecznym rodowodzie były szkoły przygotowujące do zawodu lub studiów wyższych, tak zwane grammar schools oraz uniwersytety w Oxfordzie i Cambridge. Synowie majętnych rodziców nabywali podstawowe umiejętności czytania i pisania pod opieką prywatnych nauczycieli, natomiast uczniowie wywodzący się z klas średnich i niskich elementarną edukację zdobywali w szkołach ABC, zwanych także petty schools...

Słowa kluczowe

teoria literatury |Jhumpa Lahiri |kanon literacki |kultury postkolonialne |etniczność

Streszczenie

Dynamiczny rozwój twórczości pisarzy o pochodzeniu etnicznym, który miał miejsce w drugiej połowie XX wieku, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i w Wielkiej Brytanii, wprowadził zamęt w literaturze zachodniej i rozpoczął debaty nad sposobami odczytania tejże literatury, które prowadzone są do dnia dzisiejszego. Z racji pochodzenia autorów, ich przynależności do mniejszości narodowych, etnicznych, rasowych czy seksualnych, które na mapie społecznej są miejscami często niewygodnymi, ale jednocześnie niezwykle mobilizującymi i stymulującymi kreatywną odpowiedź na wyzwania społeczne i ideologiczne, ich utwory odczytywane są bardzo często jako rodzaj politycznego manifestu...

Słowa kluczowe

transgresja |akcjonizm wiedeński |antropologia kulturowa |krytyka społeczna

Streszczenie

Na początku XX wieku cesarski, konsekwentnie hołdujący tradycji Wiedeń stał się istnym tyglem kontrastów, profetycznych idei, wielkich namiętności, ostentacyjnego bogactwa i skrajnej biedy, walki o prawa kobiet i powszechnej mizoginii, miejscem konfrontacji antysemitów i syjonistów. W pierwszych dekadach epoki modernizmu miasto to miało niebywałe szczęście do wzmożonej aktywności radykalnych wolnomyślicieli, naukowców, filozofów, artystów i skandalistów – Zygmunt Freud definiował podstawy psychoanalizy, Ludwig Wittgenstein budował paradygmat pozytywizmu logicznego, Arnold Schönberg eksperymentował w muzyce z atonalnością, Gustaw Klimt, z nadzieją na odnowienie sztuki, odrzucił akademickie konwencje, ogłaszając secesję, Alfred Kubin nazywany był „austriackim Goyą”, a Egon Schiele – oskarżany o szerzenie pornografii. Kiedy 28 czerwca 1914 roku niespełna dwudziestoletni członek anarchistycznej organizacji Młoda Bośnia Gavrilo Princip zastrzelił w Sarajewie następcę tronu Austro-Węgier – Franciszka Ferdynanda Habsburga – prawdopodobnie nikt w Wiedniu nie przypuszczał, że zamach jest zapowiedzą niemal nieskończenie długiego pasma nadciągających klęsk...

Słowa kluczowe

czas |przestrzeń |Fredric Jameson |Michael Spierig |Peter Spierig |praktyka kulturowa |zwrot przestrzenny |uprzestrzennienie czasu |spacjalizacja

Streszczenie

W artykule Space, Time and Modern Culture David Gross identyfikuje spacjalizację, czyli uprzestrzennienie czasu, jako niezwykle ważny proces społeczny, który miał miejsce pod koniec XX wieku. Spacjalizacja, jak wyjaśnia Aharon Kellerman, to „tendencja do kondensowania relacji czasowych – które są kluczowym składnikiem znaczenia osobistego i społecznego – w relacje przestrzenne”. Zjawiska, które rozumiano za pomocą kategorii ciągłości i trwania, traktuje się teraz za pomocą kategorii przestrzeni i miary. Spacjalizacja polega na myśleniu o czasie w kategoriach przestrzeni, mierzeniu go i racjonalizowaniu, dzieleniu na jednostki i interwały...

Słowa kluczowe

praktyka kulturowa |metodologia |studia literackie |mechanika kwantowa

Streszczenie

Czytając prace Soni Front, trudno oprzeć się wrażeniu, że już od pierwszego opublikowanego artykułu (poświęconego płci społecznej w twórczości Jeanette Winterson) fundamentem, na którym Autorka buduje swoje rozważania, jest wielowymiarowo rozumiana nieufność wobec determinowanych językowo porządków. Jednak byłoby błędem sądzić, że intelektualne poszukiwanie środków służących wykraczaniu poza istniejące ograniczenia jest jedynie motywem przewodnim jej naukowych tekstów, jedynie obiektem opisu. Celniejsze byłoby raczej dopatrywanie się podstawowej roli „transgresywności” w systematycznej ewolucji jej refleksji, która zdaje się wypływać z głębokiej potrzeby rewidowania odziedziczonych/zastanych koncepcji rzeczywistości: koncepcji wyrastających z judeochrześcijańskiej metanarracji i podlegających istotnym przemianom, jednak wciąż jeszcze zbyt wąsko przyciętych, by mogły „nie uwierać”...

Słowa kluczowe

praktyka kulturowa |epistemologia |filozofia Angielska |William Kingdon Clifford |The Ethics of Belief

Streszczenie

W 1876 roku brytyjskim Parlamencie uchwalono tzw. Merchant Shipping Act. Ustawa ta stanowiła przełom w podejściu do bezpieczeństwa żeglugi handlowej. Z dnia na dzień zerwano z praktykami, które sankcjonowało wcześniejsze ustawodawstwo. Wcześniejsza „haniebna” ustawa z 1871 roku, uchwalona podówczas pod naciskiem lobby armatorów statków i kupców morskich, nakazywała marynarzom pod groźbą surowej kary (z karą więzienia włącznie) wywiązać się z obowiązku żeglugi po podpisaniu kontraktu, nie wskazując przy tym żadnych okoliczności wyłączających (takich jak np. zły stan floty, grożący jej zatonięciem). Spowodowało to dalsze obniżenie i tak już dramatycznie niskiej kondycji statków kupieckich, wpływając na wzrost niechlubnej statystyki zatonięć marynarzy (rzędu tysiąca rocznie)...