Słowa kluczowe

postać mityczna |nazewnictwo |botanika

Streszczenie

W dziejach ludzkości rośliny i mity często przeplatają się ze sobą, niektóre z tych pierwszych wywodzą się z postrzegania świata przez ludzi, postaciom mitologicznym przypisywane są cechy czy właściwości roślin. Rośliny utożsamiane są między innymi z bóstwami opiekuńczymi. W późniejszych czasach botanicy zaczęli nazywać nowoodkryte gatunki imionami tych bóstw, chociażby w celu ich uhonorowania.

Słowa kluczowe

romantyzm |groza |gotycyzm

Streszczenie

Choć powszechnie wiadomo, że gotycyzm silnie inspirował romantyzm, to jednak nie wszystkie tego niuanse są doskonale znane czy eksplicytne. Stwierdza bowiem Robert D. Hume: „to, że gotycyzm jest blisko związany z romantyzmem, jest rzeczą całkowicie jasną, jednak łatwiej jest stwierdzić fakt, niż precyzyjnie i przekonująco to wykazać”...

Słowa kluczowe

fantastyka |superbohater |bohater |heros |amerykański mit pogranicza

Streszczenie

Według najpowszechniej typologii o superbohaterach można mówić najwcześniej w kontekście lat trzydziestych dwudziestego wieku, gdyż to właśnie wtedy – w 1938 roku – został opublikowany pierwszy zeszyt „Action Comics”, w którym zadebiutowała postać Supermana...

Słowa kluczowe

fun-studies |fan |fanostwo |społeczność

Streszczenie

Fan-studies, czyli studia na fanami, dotyczą tego, co tę grupę charakteryzuje, istoty fanostwa, ich zajęć, a także tworzonych przez nich społeczności. To przedsięwzięcie, skomplikowane samo w sobie, wymaga odniesienia do całości rzeczywistości społecznej, w której fani są, poza czasem fanostwa, zaangażowani; w przeciwnym razie grożą nam różnego rodzaju redukcjonizmy do jednego z aspektów zjawiska (na przykład fanowskiej prosumpcji lub neoplemienności)...

Słowa kluczowe

konflikt |poetyka |larp

Streszczenie

Rzadkie są próby stworzenia poetyki larpu, nawet pomimo tego, że co roku odbywają się Konferencje Larpowe oraz wydawane są publikacje badawcze, takie jak Nasiona, drzewa, ogrody czy W kręgu larpa. W polskim środowisku larpowym nie dostrzega się raczej potrzeby wypracowania odpowiedniej i własnej podstawy teoretycznej. Przekonać o takim stanie rzeczy może choćby przyjrzenie się tematyce artykułów, zamieszczonych w drugiej z wymienionych pozycji, z których większość dotyczy spraw praktycznych – są to przede wszystkim poradniki...

Słowa kluczowe

Gra o tron |George R.R. Martin |Pieśń lodu i ognia

Streszczenie

Pieśń lodu i ognia (od 1995 – wciąż nieukończona) autorstwa George’a R.R. Martina nie stała się światowym fenomenem od razu. Pierwsze trzy tomy, opublikowane w latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku, chociaż doceniane przez krytyków (Locus Award dla najlepszej powieści fantasy roku1997, 2011 oraz 2012) i posiadające grono oddanych fanów, nie zafascynowały szerszej publiczności...

Słowa kluczowe

wampir |wędrówka |literatura fantasy

Streszczenie

Kwestia konfliktu jako jednego z czynników, który kreuje losy jednostki w literaturze fantasy pozostaje jednym z kluczowych komponentów światotwórczych w odniesieniu do uniwersów nacechowanych występowaniem magii. Jak stwierdza Katarzyna Kaczor, konflikt stanowi czynnik fabułotwórczy w literaturze fantasy, jednocześnie będąc przyczynkiem do kreacji bohatera oraz sposobu konstruowania świata przedstawionego...

Słowa kluczowe

Andrzej Sapkowski |Rōnin z Rivii |motyw japoński |CD Projekt Red

Streszczenie

Geralt z Rivii, bohater stworzony przez Andrzeja Sapkowskiego, zaistniał w globalnej popkulturze między innymi dzięki grom komputerowym stworzonym przez CD Projekt Red. Jego rosnąca popularność sprawiła, że (zwłaszcza w twórczości fanowskiej) zaczęto przedstawiać go w rzeczywistościach alternatywnych do tej zaprezentowanej przez Sapkowskiego...

Słowa kluczowe

Yōkai |mityczne potwory |mitologia japońska |tradycja japońska

Streszczenie

Mitologia oraz tradycja japońska zawiera kilka określeń na potwory japońskie. Powstała nawet oddzielna nauka, zajmująca się badaniem demonologii tego kraju. Jest ona pełna różnego rodzaju istot zamieszkujących wszelakiego rodzaju miejsca. W szczególności wspomina się tereny, takie jak: góry, lasy, rzeki oraz tereny pustynne. Współcześni Japończycy określają potwory mianem yōkai, aczkolwiek niegdyś nosiły one jeszcze inne nazwy, które później jednak wyszły z użycia...

Słowa kluczowe

realizm magiczny |tożsamość kulturowa |Ailo Gaup |szaman |Saamowie |Lapończycy

Streszczenie

Saamowie (zwani po polsku również Lapończykami) to lud zamieszkujący północną część Półwyspu Skandynawskiego oraz część Półwyspu Kolskiego. Według niektórych badaczy są oni najstarszą ludnością w Europie. Prawdopodobnie przybyli na tereny Fennoskandii tuż po przejściu lodowców. Pierwotnie zamieszkiwali oni obszar znacznie bardziej rozległy niż współcześnie, ale wraz z nadejściem innych nacji do Skandynawii (takich jak Norwegowie czy Szwedzi), Saamowie zostali zepchnięci na samą północ...

Słowa kluczowe

fikcja spekulatywna |Nalo Hopkinson

Streszczenie

Dynamiczny rozwój literatury fantastycznej, a w szczególności jej form pochodnych trwa w zasadzie nieprzerwanie od przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Niezwykle istotny jest fakt, że przemiany zachodzące w tym gatunku obejmują w zasadzie każdy jego aspekt – od nomenklatury przez tematykę, biorąc pod uwagę szerszy zakres inspiracji dla utworów literackich, jakie dostarcza chociażby perspektywa społeczno-polityczna...

Słowa kluczowe

zombie |demonstrualizacja |Jacek Dehnel

Streszczenie

Jakkolwiek monstrum w literaturze przynależy głównie do konwencji powieści grozy, można wskazać przykłady dzieł, w których wykorzystanie figury potwora – budzącej lęk istoty o niejasnym statusie ontologicznym z pogranicza świata realnego i rzeczywistości – zostaje zdekonwencjonalizowane i użyte w taki sposób, aby wyzyskać oczekiwania i reakcje czytelnicze związane z utrwaloną konwencją. Innymi słowy, monstrum dzięki swojej utrwalonej formule estetycznej – szczególnie jeśli mowa o tych należących do ograniczonego zbioru typowych istot, to jest wampiry, zombie, wilkołaki, duchy etc...

Słowa kluczowe

Antoni Szandlerowski |katabaza |Ziemic |Bożenna

Streszczenie

Ksiądz Antoni Szandlerowski (1878-1911) to postać, której współczesne literaturoznawstwo nie rozpoznało jeszcze dostatecznie dobrze. Przez Stanisława Helsztyńskiego (1969: 38-49) został określony jako ,,meteor Młodej Polski”, natomiast Dariusz Trześniowski (1992: 241-261) pisze o nim jako o jednym z twórców dramatu biblijnego...

Słowa kluczowe

przyroda |cywilizacja |groza |Wyspa doktora Moreau |Herbert George Wells

Streszczenie

Zdaniem Bożeny Płonki-Syroki (2010) groza zazwyczaj wywoływana jest przez czynniki kulturowe, które narzucają interpretację rozgrywających się wokół nas wydarzeń. Badaczka pisze: „To nie samo zdarzenie lub zjawisko automatycznie wywołuje w nas poczucie grozy, ale jego kulturowa interpretacja, nadająca ramy naszym postrzeżeniom”...

Słowa kluczowe

Alfred Jarry |literatura wyzwolonej wyobraźni

Streszczenie

...Alfred Jarry znany jest polskiemu czytelnikowi przede wszystkim za sprawą dramatu Ubu Król, czyli Polacy, wystawionego w Paryżu tylko raz, w roku 1896, w teatrze L’Oeuvre. Ogromny skandal, jaki towarzyszył premierze, związany był ze złamaniem przez Jarry’ego wszelkich zasad, jakimi rządził się ówczesny teatr francuski. Prowokacje słowne (ów słynny neologizm: merdre), atmosfera groteski, eksperymentalna scenografia – to wszystko wpłynęło na decyzję o zdjęciu spektaklu z afisza zaraz po premierze...

Słowa kluczowe

groza |literatura dla dzieci i młodzieży |Kornel Makuszyński

Streszczenie

Kornel Makuszyński kojarzony jest powszechnie ze „słonecznymi” utworami, pełnymi humoru i optymizmu. Przyjęło się, pisać o nim jako o „Słonecznym Panu”, który w swojej twórczości promuje takie wartości jak: dobre serce, czułość, miłość i pozytywne nastawienie do wszelkich przeciwności losu. W niniejszym rozdziale wyeksponowana zostanie odmienna strona pisarstwa autora – mroczna, która realizowała się głównie w utworach fantastycznych...

Słowa kluczowe

fantastyka grozy |potworność |dzieciństwo |Marcin Szczygielski

Streszczenie

Współczesna literatura dla dzieci i nastolatków jest bardzo zróżnicowana – wielowątkowa i nawiązująca do rozmaitych nurtów (na przykład antypedagogika, antyestetyka) i gatunków (horror, kryminał, antybaśń). Literatura ta niejednokrotnie porusza trudne tematy – problemy dziecięcej tanatologii, samotności, wykluczenia, niepełnosprawności; jest wówczas skierowana na odbiór emotywny...

Słowa kluczowe

horror |likantropia |Stephen King

Streszczenie

Stwory nadprzyrodzone, genezą sięgające do tradycji ludowych, swą obecną postać zawdzięczają powieści gotyckiej. Niemniej jednak, przekraczają one granice ustanowione przez jej paradygmat, aby zająć miejsce w kulturze współczesnej. Wiele potworów gotyckich można spotkać na stronach powieści współczesnych, na przykład w utworach Shirley Jackson, Clive’a Barkera, Angeli Carter, Ramsey’a Campbella, Petera Ackroyda, Salmana Rushdiego oraz innych...

Słowa kluczowe

Edgar Allan Poe |Morella |Roger Corman |motyw tajemniczej kobiety

Streszczenie

Fantastyczna wyobraźnia Edgara Allana Poego inspirowała wielu twórców, także filmowców. Jednym z nich był Roger Corman, który w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych nakręcił osiem filmów opartych na opowiadaniach mistrza noweli fantastycznej i przedstawiciela romantyzmu w literaturze amerykańskiej. Pomysł zrodził się z namysłu nad istotą grozy...

Słowa kluczowe

Nowa Anglia |Robert Eggers

Streszczenie

Kiedy w 1620 roku statek Mayflower dobił do brzegów Ameryki Północnej w okolicach Cape Cod, obecni na nim Pielgrzymi wierzyli, że przybywają do dziewiczej krainy wskazanej im przez Boga. Prześladowani ze względów wyznaniowych w rodzinnej Anglii, gotowi byli pokonać wzburzone wody Atlantyku, by w Nowym Świecie zbudować bogobojną wspólnotę opartą na własnym rozumieniu Biblii. Kraina, do której przybyli, była już co prawda zamieszkana przez rdzennych Amerykanów, jednak przekonani o swojej szczególnej misji dziejowej, pasażerowie statku pragnęli urządzić ją po swojemu...

Słowa kluczowe

Blair Witch Project |psychoza |depresja psychotyczna

Streszczenie

Kino, zwłaszcza to popularne, stanowi jedno z mediów modelujących zachowania i postawy u licznej grupy odbiorców. Filmy, wywołując reakcje publiczności, są w stanie zmienić postrzeganie zjawisk społecznych i kulturowych – przy czym możliwe jest zarówno wartościowanie negatywne, jak i pozytywne. Jednym z problemów, który podejmuje współczesna kinematografia, jest powszechne występowanie chorób i zaburzeń psychicznych...

Słowa kluczowe

Hong-jin Na |Lament

Streszczenie

Rosnące obecnie powszechne zainteresowanie kinem południowokoreańskim zawdzięczamy przede wszystkim Joon-ho Bongowi i jego obsypanemu Oscarami Parasite z 2019 roku. Film nagrodzono Złotą Palmą w Cannes i aż czterema Oscarami (także tym uważanym za najcenniejszy, przyznawanym za najlepszy film). Podczas odbierania jednej ze statuetek, Joon-ho Bong zażartował, mówiąc mniej więcej: „jeżeli zdołacie pokonać centymetrową barierę napisów, poznacie znacznie więcej wspaniałych, zagranicznych filmów”...

Słowa kluczowe

konflikt |Detroit Become Human |gra

Streszczenie

Nim przystąpi się do omawiania tekstu kultury, którym jest wspomniana w tytule gra, dobrze jest także przyjrzeć się materii, której niniejszy rozdział dotyczy. Słowo „konflikt” (łacińskie: conflictus; Wietrzykowski 2016: 134) z pewnością pojawi się jeszcze nie raz, a określić nim można bardzo wiele...