Streszczenie

Arystoteles i jego światopogląd to książka ważna z kilku powodów. Jest to ostatnia „arystotelesowska” pozycja Brentano i ostatnia książka, jaką w ogóle napisał (1911 rok). Poza tym, że stanowi zwieńczenie jego pracy nad Stagirytą i zamyka cykl zwany „Aristotelica”, zdaje się również swoistym wyznaniem wiary czy filozoficznym manifestem samego Brentano. Dlatego właśnie zasadne wydaje się zbadanie kwestii, czyj światopogląd jest tak naprawdę tematem tej pracy: Arystotelesa, Brentano, a może jeszcze kogoś innego?

Streszczenie

Rozważania nad pewnością przybierają różne formy. Jej odmiany dostrzegane są w epistemologii, w psychologii, w badaniach logicznych i matematycznych. Wreszcie na gruncie badań etycznych dostrzega się pewność jako na przykład rodzaj przeświadczenia o właściwym postępowaniu. We wszystkich tych przejawach pewność jest fenomenem dodawanym do pewnej podstawy, którą jest rozmaicie interpretowana prawda. Tutaj chciałbym rozważyć pojęcie pewności tak, jak przedstawiono je na kartach Bycia i czasu Martina Heideggera.

Streszczenie

Tymoteusz Karpowicz (1921–2005), jeden z najciekawszych poetów, dramatopisarzy i eseistów, dopiero niedawno powrócił w obręb przestrzeni krytycznoliterackiej. Rocznikowo należy on do pokolenia Kolumbów, poetycko przypisywany do „słowiarzy”, poetów lingwistycznych, debiutował w 1948 roku arkuszem poetyckim Żywe wymiary. Przez kolejne dwie dekady publikował często. W 1972 zaskoczenie krytyki wywołał Odwróconym światłem. Trudności piętrzą się przed każdym, kto zechce mówić o erudycyjnej i przemyślanej konstrukcji (arcy)dzieła Karpowicza, nic zatem dziwnego, że większość krytyków niejako skapitulowała i zaprzestała pisania nie tylko o Odwróconym świetle, ale także o poprzednich książkach poetyckich.

Streszczenie

Jacques Derrida jest częstokroć postrzegany jako filozoficzny heretyk. To określenie można uznać za trafne, zważywszy na szeroko opisywaną i stosowaną przez niego w praktyce strategię dekonstrukcyjną. Zgodnie z rzeczoną strategią Derrida demaskuje wątłość metafizycznych fundamentów, która to objawia się w sercu kanonicznych dzieł filozofii Zachodu. Skoro na fundamentach tych stawiane były na przestrzeni wieków kolejne systemy filozoficzne, to ukazanie niekoherencji i słabości ich podstawy jest równoznaczne z wydobyciem na światło dzienne kryzysu dziejącego się w samym źródle metafizycznej myśli. Z tej perspektywy Derrida nie jest myślicielem, który dąży do restytucji metafizyki w jakiejś konkretnej, a zapomnianej formie (jak chociażby czynił to Martin Heidegger), poddając krytyce jej obecny charakter, lecz podważa totalitarne aspiracje jakiegokolwiek metafizycznego projektu.

Streszczenie

Stosunkowo niedawny (z 2008 roku) tekst Jacques’a Rancière’a Widz wyemancypowany, zamieszczony w książce pod tym samym tytułem, wzbudził międzynarodowe zainteresowanie, stawiając w centrum teatralno-filozoficznej debaty nowatorskie (w zamyśle autora) podejście do problematyki widza. Owo nowatorstwo związane jest z postulatem tytułowej emancypacji. Widz wyemancypowany to w ujęciu Rancière’a widz, który staje się właściwym twórcą zróżnicowanych sensów będących wynikiem syntezy bodźców pochodzących z percypowanego spektaklu oraz każdorazowo indywidualnego i tym samym niepowtarzalnego uposażenia psychicznego (na przykład jednostkowa pamięć). Zanim dokładniej sformułuję wątpliwość dotyczącą tego, czy przypadkiem Rancière nie opisuje po prostu tego, jak dokonuje się faktyczny odbiór spektaklu przez każdego widza (nie tylko wyemancypowanego), przedstawię opisywany przez Rancière’a stan sprzed emancypacji. W tym miejscu przywołam dokonaną przez autora Le maître ignorant krytykę historycznych modeli teatralnych. W niniejszym tekście zamierzam zaprezentować, a następnie poddać analizie rozumowanie Rancière’a z punktu widzenia analogii pomiędzy teatrem (sprzed emancypacji widza) a pedagogiką, którą autor określa jako „ogłupiającą”. Krytyczna dyskusja z Rancière’em możliwa będzie po wskazaniu możliwej problematyzacji określonych uogólnień, które w formie historycznych diagnoz, interpretacji, kierują jego argumentacją.

Streszczenie

Współczesne praktyki muzealnicze łączą się z pewną „abdykacją” kuratora, który rezygnuje z centralnej pozycji na rzecz oddania głosu publiczności. Działalność muzeów zwraca się ku odbiorcom, za cel stawiając sobie ich pełne zaangażowanie. Analiza kwestii partycypacji publiczności – jej form, sposobów i granic – pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy istnieją zadania przypisanie tylko kuratorowi, jakie jest jego znaczenie i kto pełni funkcję autorytetu.

Streszczenie

Uznane szkoły terapeutyczne powstające w ubiegłym stuleciu osadzone były siłą rzeczy w modernizmie. Ich podstawą było przekonanie o istnieniu prawdy obiektywnej dotyczącej źródła problemu czy choroby, prawdy, do której ścieżkę wskazywała wybrana teoria – określająca zarazem jej możliwy kształt. Dzięki temu terapeuta pracujący w nurcie terapii analitycznej, behawioralnej, humanistycznej czy poznawczej mógł mieć z góry pogląd – inspirowany teorią tworzącą jego szkołę – na temat przyczyny dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta. W myśleniu psychiatrów (ponieważ to w ich kompetencjach leżała długo ta dziedzina pomocy) dominowała więc logika kauzalna, w której dana przyczyna wywoływała określony skutek. Wychodząc od owego skutku, terapeuta ekspert i terapeuta sędzia poprzez odpowiednio prowadzoną rozmowę miał dotrzeć, jak po nitce do kłębka, do źródeł problemu, objawu, choroby. W praktyce (i w uproszczeniu) wyglądało to tak, iż w toku spotkań z pacjentem dążył on do doprecyzowania i weryfikacji własnych hipotez (przy czym spektrum jego pomysłów zawężała teoria), a potem do konfrontacji pacjenta z odkrytą przez siebie prawdą, zwiększenia jego wglądu, korekty zachowań, czyli „przepracowania” problemu.

Streszczenie

Bernard Malamud is an American Jewish writer, who, in his work, was much occupied with the themes of human struggle. As a Jew, he also felt strong attachment to the matters of Jewish identity and therefore created characters which are caught up in quests for self-definition (The Assistant, The Natural), freedom (e.g. short stories such as Talking Horse) or Kafkaesque fights against injustice (The Fixer). And though Frank Alpine, the main character of The Assistant fits the pattern well, he is also strikingly different from other Malamudian characters. This article is to investigate how he, a person with no particular identity, a non-Jew and not a Christian, deprived of morality but also yearning for moral constraints, yields to Judaism and finds inner depth, love and suffering – how he steps across the line from the side of goyishe to the one of Jewish. Bernard Malamud (1914–1986) was an American Jewish writer, who, along with Saul Bellow and Philip Roth, is counted as the representative of the “so-called” Jewish American Renaissance – 20th-century novelists who eagerly wrote (and, in case of Roth, still regularly write) about Jewishness and assimilation in American reality.

Streszczenie

„To, jak powoli gorzkniało nasze szczęście, opisałam w noweli Kapı zamieszczonej w zbiorze Ağda Zamanı. Niespełnione oczekiwania, psujące się powoli relacje, koniec miłości… Gdybym nawet chciała teraz opowiedzieć o tym, co przeżyliśmy w tej naszej kuchni, nie jestem w stanie zrobić tego lepiej niż w noweli, bo tam użyłam języka literatury”.

Tymi słowami współczesna turecka powieściopisarka i nowelistka, İnci Aral, opowiada w wywiadzie o swych problemach małżeńskich, a po szczegóły z życia prywatnego odsyła do swej twórczości. Trudno o wyraźniejszą wskazówkę, usprawiedliwiającą odczytywanie w świetle autobiografizmu utworów literackich pisarki, która czerpie ze swego życia nie tylko inspirację, ale wręcz gotowe sytuacje literackie.

Streszczenie

Pragnienie, by stworzyć w sposób kontrolowany żywą istotę, najchętniej kobietę lub jej imitację, towarzyszyło ludzkości, szczególnie zaś mężczyznom, od czasów greckich. Opowieść o królu-rzeźbiarzu Pigmalionie, który własnoręcznie stworzył swoją piękną żonę, dzięki pomocy bogini obudzoną później do życia, jest jedną z wielu podobnych historii, choć być może jedyną ze szczęśliwym zakończeniem. W wersji z Metamorfoz Owidiusza wyraźnie podkreślona zostaje relacja między mężczyzną artystą (kreator/podmiot) a żeńskim dziełem sztuki (kreacja/przedmiot)1. Piękno, czyli idealna zewnętrzna forma Galatei, domaga się ożywienia, prowokuje je i zarazem usprawiedliwia. Koncepcja piękna dążącego do życia przyświecała także twórcom mechanicznych zabawek, od Herona z Aleksandrii, po XVIII -wiecznych konstruktorów automatonów o kobiecym kształcie, takich jak Jacques de Vaucanson (1709–1782), Pierre Jaquet-Droz (1721–1790) czy Henri Maillardet (ur. 1745).

Streszczenie

„Wolność jest pragnieniem Bułgarów, wolność jest naszą bułgarską nadzieją, wolność jest bułgarską dewizą” – zdanie to, skreślone przez Lubena Karawełowa (1834–1879), jednego z najwybitniejszych przedstawicieli epoki bułgarskiego Odrodzenia Narodowego (1762–1878), najlepiej chyba ujmuje problem, jaki był udziałem tego narodu od końca XIV wieku, kiedy to utracił on swoją niezależność polityczną. Od tego momentu, przez niemal pięć wieków, ziemie na południe od Dunaju znajdowały się w granicach imperium osmańskiego, starającego się organizować życie społeczne i polityczne według wzorców przyjętych przez centrum władzy w Konstantynopolu.