Numer 7 (1/2016)
Kazimierz Wierzyński czytany na nowo
Redaktorzy: Anna Kasperek, Józef Wróbel
Spis treści
Strony
Pobierz
Jolanta Dudek
Kazimierz Wierzyński (1894–1969) po latach
9 – 26
PDF

Słowa kluczowe

Kazimierz Wierzyński |zachwyt istnieniem |opozycja apollińska i dionizyjska |polski pisarz emigracyjny |umiłowanie wolności |umiłowanie europejskiej tradycji |Nostalgia |mit ziemi jako źródła życia |przemiany stylu poetyckiego |problemy egzystencjalne |antynomie egzystencji |miłość i nienawiść |życie i śmierć |rozpacz i nadzieja |współbrzmienia z poetami angielskimi i amerykańskimi

Streszczenie

Artykuł pt. Kazimierz Wierzyński (1894–1969) po latach jest syntetycznym spojrzeniem na twórczość jednego z najbardziej wszechstronnych przedstawicieli współczesnej liryki polskiej, którego dzieło przetrwało w świadomości czytelników pomimo usilnych prób wymazania go ze zbiorowej pamięci. Autorka dokonuje syntetycznego przeglądu utworów poety, od debiutanckiego tomu Wiosna i wino (1919) aż po ostatni zbiór wierszy pt. Sen mara (1969). Zwraca uwagę na związki przedwojennej poezji i prozy Wierzyńskiego z jego utworami emigracyjnymi. Ukazuje rozpiętość skali lirycznej i bogactwo utrwalonych przez poetę osobistych doświadczeń. Akcentuje ich wymiar wspólnotowy, historyczny, polityczny, mitotwórczy i nostalgiczny, umiłowanie życia, europejskiej tradycji i wolności oraz życiodajny mit ziemi i karpackiej przyrody ojczystej. Śledzi – charakterystyczny dla twórczości Wierzyńskiego – proces pogłębiania i poszerzania problematyki egzystencjalnej oraz ciągłe przemiany języka i form artystycznych. Zwraca uwagę na związki z poprzednikami (Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Joseph Conrad, Stefan Żeromski, Stanisław Wyspiański), rówieśnikami (Julian Tuwim, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Jan Lechoń, Władysław Broniewski), następcami (Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert, Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski). Wskazuje na współbrzmienia z poetami angielskimi i amerykańskimi, takimi jak: William Szekspir, Emily Dickinson, Walt Whitman, Ezra Pound, William B. Yeats, T. S. Eliot, E. E. Cummings, Dylan Thomas, których Wierzyński przywoływał w swoich wierszach, esejach i  wspomnieniach.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Joanna Roś
Podobne niepodobieństwo. Kazimierz Wierzyński i Albert Camus
27 – 43
PDF

Słowa kluczowe

egzystencjalizm |Kazimierz Wierzyński |Albert Camus |literatura francuska |literatura polska

Streszczenie

W związku z obchodami stulecia urodzin francusko-algierskiego pisarza Alberta Camusa (1913–1960) oraz sto dwudziestej rocznicy urodzin polskiego poety Kazimierza Wierzyńskiego (1894–1969) Joanna Roś analizuje miejsce zajmowane przez Wierzyńskiego pośród innych wybitnych polskich poetów XX wieku, którzy utrwalili postać i twórczość Camusa w swojej poezji. Autorka nie tylko dokonuje obszernej interpretacji wierszy Wierzyńskiego poświęconych Camusowi czy wykorzystujących motywy z jego utworów, ale także wskazuje na podobieństwa między ich dziełem. Chcąc podzielić się tropami rodzącymi się w trakcie ich jednoczesnej lektury, przybliża „miejsca”, w których jej zdaniem „spotykają się” twórcy.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Warszawski
Łukasz Wróblewski
W poszukiwaniu prawdy (o) miłości w Pamiętniku miłości Kazimierza Wierzyńskiego
45 – 60
PDF

Słowa kluczowe

Miłość |pamięć |uczucia |wyobrażenia

Streszczenie

Artykuł jest interpretacją Pamiętnika miłości Kazimierza Wierzyńskiego. Autor skupia się w swojej pracy na sposobie obrazowania miłości w poszczególnych częściach tomiku. Analizując postawę podmiotu mówiącego, dowodzi, że konsekwencją przeżywanej przez niego miłości jest odosobnienie. Miłość wzmaga uczucie samotności i niemocy, ponieważ nie jest efektem więzi międzyludzkiej, lecz wyobraźni. Podmiot mówiący w wierszach zachowuje de facto bierność wobec uczucia zyskującego absolutny wymiar. Jak dowodzi autor, wizja absolutnej miłości spełnia istotną funkcję w życiu bohatera. Z jednej strony pozwala mu rekompensować lęki, które były jego udziałem, z drugiej zaś chroni go przed konfrontacją z nieznośną prawdą o jego związku.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Jakub Osiński
„Nie ma dla nas ucieczki”. Kazimierz Wierzyński na łamach „Tygodnika Polskiego”
61 – 79
PDF

Słowa kluczowe

Kazimierz Wierzyński |„Tygodnik Polski” |Krzyże i miecze |Jan Lechoń |Druga Emigracja

Streszczenie

Artykuł dotyczy tekstów Kazimierza Wierzyńskiego publikowanych na łamach „Tygodnika Polskiego”, czasopisma wydawanego w latach 1941–1947 w Nowym Jorku. Autor omawia w nim twórczość poetycką, prozatorską oraz wybrane teksty publicystyczne autora Krzyży i mieczy. Przytacza także zapomniany wiersz poety pt. Do Konrada, by – dokonując jego interpretacji – wskazać na główne motywy poruszane przez Wierzyńskiego w czasie II wojny światowej. Tym samym podejmuje próbę nowego spojrzenia na deprecjonowaną dotychczas twórczość poety z tego okresu.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Marlena Kowalska
„Obywatele, nie samym chlewem człowiek żyje” – Kazimierz Wierzyński o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
81 – 95
PDF

Słowa kluczowe

komunizm |literatura emigracyjna |Marzec 1968 |Polska Rzeczpospolita Ludowa |postawy pisarzy wobec reżimu |romantyczny model służebności literatury

Streszczenie

W artykule autor omawia genezę oraz recepcję tomu poetyckiego Kazimierza Wierzyńskiego z 1968 roku pt. Czarny polonez. Znaczną część rozważań stanowi interpretacja wierszy skoncentrowana na problematyce politycznej, co jest ściśle związane z życiorysem Wierzyńskiego – twórcy, który nie potrafił zaakceptować komunistycznej władzy w powojennej Polsce. W tej antykomunistycznej postawie należy dostrzegać przyczynę podjętej przez poetę decyzji o spędzeniu reszty życia na obczyźnie.
W rozważaniach na temat Czarnego poloneza celowo podkreślony został subiektywizm autora. Jest on wyraźnie widoczny w sposobie przedstawienia polskiej rzeczywistości czasów PRL. Wykorzystane na końcu artykułu fragmenty wierszy Czesława Miłosza uzupełniają precyzyjniej niż narracja ilustrację poglądów Wierzyńskiego co do roli, jaką spełniać powinni poeci oraz poezja.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Rzeszowski
Anna Kasperek
Formy modlitewne w wojennej poezji Kazimierza Wierzyńskiego
97 – 108
PDF

Słowa kluczowe

II wojna światowa |Wierzyński |modlitwa poetycka

Streszczenie

Głównym celem artykułu jest zbadanie różnorodnych form modlitewnych w wojennej poezji Kazimierza Wierzyńskiego, realizujących się głównie w tomach Ziemia-Wilczyca (1941) oraz Krzyże i miecze (1946). Zainteresowanie modlitwą jako gatunkiem literackim u Wierzyńskiego spotęgowane było traumatycznymi okolicznościami związanymi ze śmiercią najbliższych oraz dramatem wychodźstwa. Poeta sięgał po różnorodne stylizacje na utwory liturgiczne, suplikacje, litanię, psalmy, które w swej formie opierają się na strukturze modlitwy poetyckiej. Wierzyński odwoływał się również do tradycji maryjnej, tj. Litanii loretańskiej. W artykule zostaną podane analizie i interpretacji wybrane utwory: Święty Boże, Modlitwa za zmarłych w Warszawie, Wróć nas do kraju, Boże rozpaczy, Litania ziemi lwowskiej, Z księgi psalmów.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Rafał Milan
„Czy kiedykolwiek będzie gotowa ta odrobina ostateczna” – wiersz jako suplement? O „miejscach wspólnych” „poetyckiego witalizmu” Kazimierza Wierzyńskiego i Leśmianowskiej koncepcji poezji
109 – 130
PDF

Słowa kluczowe

poezja Bolesława Leśmiana i Kazimierza Wierzyńskiego |polska poezja nowoczesna |witalizm |referencja |powtórzenie

Streszczenie

Tekst stanowi próbę wskazania podobieństw w metapoetyckich „poglądach” dwóch znaczących dla polskiej poezji nowoczesnej twórców: Kazimierza Wierzyńskiego i Bolesława Leśmiana. Podstawę zestawienia stanowią eksplicytne sformułowania samego Wierzyńskiego, który dostrzegał w twórczości autora Łąki zespolenie fascynacji witalną, dynamiczną naturą ze świadomą pracą w słowie. To połączenie pozwala Wierzyńskiemu mówić o wpisanym w dzieło Leśmiana „micie poszerzonego istnienia”, który stanowi – co staram się udowodnić – bliski autorowi Wiosny i wina i podjęty przez niego w powojennej poezji model „poetyckiego witalizmu”.
Konkretne interpretacje (obejmujące tak ważne wiersze Wierzyńskiego, jak Orzech czy Słowo do Orfeistów, a także Zamyślenie Leśmiana) zmierzają do określenia postulowanej przez obu poetów relacji między słowem (poetyckim) a tym, co bez-/przed-słowne. Jak się wydaje, wersja „poetyckiego witalizmu” wynikająca z recepcji poezji Leśmiana przez Wierzyńskiego kwestionuje opozycję auto- i heteronomii poezji. Opiera się natomiast na paradoksalnie uzasadnionej (i realizowanej) mimesis partycypacji: „referencjalna” słabość (zbyteczność) poezji – jedynie wtedy jednak, gdy jest świadomie podtrzymywana – okazuje się jej siłą…


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Michał Sadowski
Kategoria muzyczności w wierszu Szopen Kazimierza Wierzyńskiego
131 – 142
PDF

Słowa kluczowe

muzyczność |Kazimierz Wierzyński |Fryderyk Chopin |muzyka

Streszczenie

Artykuł poświęcony jest kategorii muzyczności w wierszu Szopen Kazimierza Wierzyńskiego. Za sprawą analizy i interpretacji utworu udowodnione zostało, że Wierzyński stworzył bogaty poetycki świat wraz z wieloma odwołaniami do muzyki. Punktem odniesienia jest przede wszystkim życie i twórczość Fryderyka Chopina. Wiersze autora Życia Chopina nawiązują bezpośrednio do muzyki i muzykologii w zakresie rytmu, prozodii, tematyzacji i struktur oraz technik muzycznych, co udowadnia, że za sprawą literatury można odtworzyć muzykę. Rozszyfrowano w tekście symbole i powtarzające się motywy: postać Chopina, fortepian, śmierć oraz wpływ muzyki kompozytora na emocje i życie innych ludzi. Dodatkowo wiersz Wierzyńskiego porównany został do innych utworów, które opisują postać Chopina, jego muzyki oraz problemu muzyki w literaturze.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Łódzki
Katarzyna Kuchowicz
O sobie samym. Strategie autokreacji w prozie wspomnieniowej Kazimierza Wierzyńskiego
143 – 154
PDF

Słowa kluczowe

emigracja |Wierzyński |autokreacja |tożsamość

Streszczenie

Celem artykułu jest przybliżenie strategii autokreacyjnych zawartych w szkicach Kazimierza Wierzyńskiego Cygańskim wozem. Miasta, ludzie, książki (1966) oraz Moja prywatna Ameryka (1966). Autorka opisuje aspekt tworzenia wizerunku własnego przez pisarza, skupiając się na akcentowanym przez niego statusie emigranta. W artykule zwrócono także uwagę na metanarrację oraz świadomie odgrywane role, które wynikają z przyjętej przez pisarza strategii twórczej.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Paulina Urbańska
Między wyrażalnym a niewyrażalnym. Kazimierza Wierzyńskiego filozofia słowa w tomie Sen mara
155 – 167
PDF

Słowa kluczowe

język |Kazimierz Wierzyński |poezja |świat |filozofia słowa

Streszczenie

Artykuł poświęcony jest późnej twórczości poetyckiej Kazimierza Wierzyńskiego, w szczególności jego ostatniemu tomowi Sen mara z 1969 roku. Kontekstowo przywołane są w nim również zbiory Tkanka ziemi (1960) i Kufer na plecach (1964). Te trzy tomy są wyrazem różnorodnych przemian, jakie zaszły w późnej poezji Wierzyńskiego. W wymienionych zbiorach, zwłaszcza w tomie Sen mara, przedmiotem rozważań jest filozofia słowa. W utworach poetyckich pisarz szukał odpowiedzi na zasadnicze pytania egzystencjalne. Świadomość ich braku oraz doświadczenie pustki języka, poczucie jego referencyjnej nieprawdy i poznawczej niemocy sprawiły, że Wierzyński pozostawił jedno z oryginalniejszych w liryce polskiej XX wieku świadectw poszukiwań w wąskim obszarze pomiędzy wyrażalnym a niewyrażalnym.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Warszawski
Pobierz cały numer
1 – 172
PDF
Towarzystwo Doktorantów
Czapskich 4/14
e-ISSN 2082-3916
Uniwersytet Jagielloński
31-110 Kraków
ISSN 2082-419X