Numer 39 (1/2021)
Źródła kultury / Narzędzia kultury
Redaktorzy: Andrzej Radomski, Sidey Myoo, Kamil Stępień
Spis treści
Strony
Pobierz
Włodzimierz Nikitenko
Początki oświaty na ziemiach polskich
DOI: 10.20375/0000-000E-5CB9-B
7 – 43
PDF

Słowa kluczowe

oświata

Streszczenie

Istotnym zagadnieniem w historii oświaty jest uchwycenie najwcześniejszych działań społecznych w kierunku umożliwiania kształcenia szerokim warstwom społecznym, a w szczególności młodemu pokoleniu. Artykuł wyodrębnia poszczególne etapy rozwoju oświaty od czasów starożytnych do okresu ostatniego rozbioru Polski. Czasy starożytne ukazują podstawy, a za razem silne związki Polski z kulturą europejską. Poszczególne okresy rozwoju oświaty polskiej ujmują katolicki wpływ na rozwój oświaty, jak również świecki. Badania wskazują, jak oba nurty, idąc obok siebie, wzajemnie się uzupełniają w czasach dalece trudnych dla historii społeczeństwa polskiego. Artykuł zwraca uwagę na bardzo szybki rozwój instytucji i placówek oświatowych oraz silną potrzebę działania w kierunku zmian i stałego rozwoju ducha oświaty. Artykuł stanowi pierwszą część opracowania dotyczącego dziejów oświaty polskiej.

Magdalena Karlikowska-Pąsiek
Przemiany w polskim teatrze po roku 1989 oraz po roku 2020. Podobieństwa i różnice
DOI: 10.20375/0000-000E-5CBA-A
44 – 52
PDF

Słowa kluczowe

Polska |teatr |transformacje ustrojowe |lockdown

Streszczenie

Celem artykułu jest prześledzenie zmian w funkcjonowaniu polskiego teatru po 1989 oraz po 2020 roku. Po 1989 roku polski teatr objął szereg reform, które były pokłosiem transformacji ustrojowych. Natomiast zmiany, które zaistniały w teatrze po 2020 roku, były wynikiem globalnej pandemii, która przyczyniła się do upadku wielu instytucji kultury, które przez 30 lat funkcjonowania wypracowały szereg rozwiązań, pozwalających tworzyć spektakle o ponadprzeciętnych walorach artystycznych. Drugim celem publikacji jest wskazanie podobieństw i różnic między wspomnianymi przemianami w polskim teatrze po 1989 oraz po 2020 roku. Hipoteza badawcza zakłada, że przemiany, jakie zaszły po 1989 oraz po 2020 roku, zmieniły funkcjonowanie teatru w Polsce. Głównym problemem, z którym musiały się zmierzyć wspomniane instytucje kultury, było finansowanie, zmiana repertuaru oraz możliwość realizacji zaplanowanych premier. Do roku 1989 finansowanie teatrów oraz planowanie repertuaru leżało w gestii państwa i stanowiło część polityki kulturalnej, która wpisywała się w trendy polityczne. Po przemianach ustrojowych przedstawienie teatralne uzyskało status towaru, dobra nabywanego przez widza teatralnego, co niewątpliwie miało wpływ na powstający repertuar i samą warstwę artystyczną przedstawień. Od tej pory spektakle musiały być również atrakcyjne, by widz zdecydował się kupić bilet. Zmiany, jakie przyniósł rok 2020, sprawiły, że wiele teatrów musiało przenieść swoją działalność do internetu albo zawiesić ją na bliżej nieokreślony czas.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Włodzimierz Nikitenko
Pętla śmierci
DOI: 10.20375/0000-000E-5CBC-8
53 – 90
PDF

Słowa kluczowe

Stalinizm |zbrodnie stalinowskie |NKWD |dyktatura sowiecka |terror radziecki

Streszczenie

Opracowanie ukazuje najważniejsze zmiany systemu sprawowania władzy w państwie sowieckim od upadku władzy cara i rozwoju władzy Rosji bolszewickiej, poprzez działania rewolucyjne początków wieku XX, aż do pełnego totalitaryzmu stalinowskiego i „czystki” dokonanej za okres władzy Stalina w ZSRR. Omówione zostały także fundamenty oraz źródła przemocy i terroru, skierowane przeciwko ludności cywilnej i wojskowej. Całość opracowania opiera się na materiałach źródłowych czołowych historyków polskich, sowieckich, jak i innych autorytetów różnych narodowości zgłębiających tematykę tego okresu. Artykuł ujmuje problematykę stalinizmu w ukierunkowaniu i nastawieniu na wyjaśnianie i promowanie dialogu dla współczesnych analiz i debat na rzecz nowoczesnego społeczeństwa.

Emilia Zimnica-Kuzioła
Centrum dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi – pierwsza dekada działalności miejskiej instytucji kultury
DOI: 10.20375/0000-000E-5CBE-6
91 – 105
PDF

Słowa kluczowe

Marek Edelman |Łódź

Streszczenie

Moim celem jest syntetyczne omówienie działań niezwykle ciekawej instytucji, która podczas dziesięciu lat funkcjonowania w dużym stopniu współtworzyła i współtworzy kulturalny wizerunek wielokulturowej Łodzi. Inicjatywy podejmowane przez jej personel zasługują na dokumentację i pogłębioną analizę, jednak w tak krótkim tekście, w zasadzie preliminaryjnym, chciałabym holistycznie spojrzeć na szerokie spektrum inicjatyw, jakie podejmuje ta instytucja, i przedstawić specyfikę jej funkcjonowania w przestrzeni miejskiej.

Kasia Ioffe
Nieznana Białoruś – szkice z życia Żydów
DOI: 10.20375/0000-000E-5CC0-2
106 – 140
PDF

Słowa kluczowe

poezja żydowska |kultura żydowska |historia Żydów |Jidysz |Białoruś

Streszczenie

W języku Jidysz słowo „Rajsn” określało terytoria obecnej Białorusi, krainy historycznie wielojęzycznej i zróżnicowanej kulturowo. Zarówno na terenie Białoruskiej Republiki Ludowej, jak i późniejszej Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej Jidysz był jednym z języków państwowych. Autorka zwraca w artykule uwagę na szczególny status społeczności żydowskich, analizuje również czynniki, które historycznie go unkonstytuowały. Artykuł składa się z dwóch części – pierwsza stanowi zestawienie wybranych aktów prawnych i danych socjologicznych dotyczących społeczności żydowskich na terenach obecnej Białorusi i Litwy od czasów ich przybycia na te ziemie w IX-XI w. Część druga zajmuje się omówieniem literatury żydowskiej z tego regionu, a także przedstawia i omawia współczesne dzieła białoruskich poetów dotyczące problematyki żydowskiej, traumy wojennej i polityki pamięci.

Adrian Mróz
The Fantasy of Mind-Uploading. Defaults and the Ends of Junk
DOI: 10.20375/0000-000E-5CC2-0
142 – 157
PDF

Słowa kluczowe

Homo Nexus |Mind-Uploading |Data Behaviorism |Psychoinformatics |Post-Humanism |Alienability

Streszczenie

From a behaviorist perspective, the desire to upload “minds” is already being realized on a mass, hyper-industrial scale thanks to the convergence of cognitive computing and Big Data. The accusation is that the “mind” is not an entity that exists intracranially. Instead, it is conceived as a process of individuation, which occurs in different modes and numbers. Some narratives of mind-uploading and technics in popular culture are explored: Transcendence (2014, dir. Wally Pfister) and Player Piano by Kurt Vonnegut. The discussed issues consider Bernard Stiegler’s phenomenological notion of originary default and Thierry Bardini’s analysis of junk. Several questions are raised regarding miscalculations, accidents, in addition to Nicolas Agar’s discussion on the end of humanity, and Daniel Dennett’s Multiple Drafts theory within the context of exteriorization, which is considered as constitutive of interiority.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Michał Cisek
Dyskretny „urok” stereotypu
DOI: 10.20375/0000-000E-5CC4-E
158 – 173
PDF

Słowa kluczowe

ereotyp |stereotyp narodowy |stereotypizacja.

Streszczenie

Celem eseju jest zwrócenie uwagi na złożoność zjawiska stereotypu w relacjach międzyludzkich, ze szczególnym akcentem na stereotypy narodowe. Przedmiotem badań stały się dwa wybrane atrybuty: kebab, kojarzący się powszechnie z daniem typowo tureckim, oraz Lederhosen – uważany za tradycyjny austriacki strój. Staram się pokazać, czym jest stereotyp, jakie są mechanizmy jego powstawania i jakie pełni funkcje. Wskazuję na nieodłączność poznania i stereotypizacji w relacjach pomiędzy nacjami, a także wskazuję na uwarunkowania historyczne oraz na kulturotwórczą moc stereotypu, jego podatność na zmiany. Jednocześnie, sięgając do źródeł historycznych, wskazuję na płytkość wiedzy ograniczającej się wyłącznie do stereotypów, gdyż stoi za nimi często bogata i wieloznaczna treść, której poszukiwanie jest jednak kwestią wyboru. Przyglądam się też zjawisku „walki ze stereotypami” oraz ich oswajaniu i akceptacji.

Pobierz cały numer
1 – 174
PDF
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Plac Marii Curie-Skłodowskiej 4
ISSN 1642-9826
Instytut Nauk o Kulturze
20-031 Lublin