Numer 39 (2/2019)
teatr / transfer / transgresja
Redaktor: Eugenia Sojka
Spis treści
Strony
Pobierz
Wojciech Kalaga
Er(r)go…
DOI: 10.31261/errgo.7825
5 – 8
PDF

Streszczenie

… co za teatr! Do wyboru: teatr interkulturowy, teatr transkulturowy, teatr ultrakulturowy, teatr metakulturowy, teatr multikulturowy, teatr międzykulturowy, teatr postdramatyczny, teatr ludowy, teatr obrzędowy i steatralizowane obrzędy, teatr amatorski, teatr zawodowy, teatr wiejski, etnoteatr, teatr antropologiczny, zarażony etnologią, teatr artystyczny, teatr awangardowy, Teatr Źródeł, teatr polifonii głosów, teatr wielopokoleniowy, teatr indygenny, teatr niezależny, teatr, który zawsze jest na niby, a na dodatek antyopera, etnoperformans, multiperformans, solo-performans, przerażająca pantomima i Stowarzyszenie Kół Gospodyń Wiejskich...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Ewa Jolanta Bal
Mobilność kulturowa w badaniach nad przedstawieniami – perspektywy metodologiczne
DOI: 10.31261/errgo.7722
11 – 23
PDF

Słowa kluczowe

Performance |strefy kontaktu |przedstawienie

Streszczenie

Manifest mobilności kulturowej Stephena Greenblatta, sformułowany przez niego w 2011 roku, jak powszechnie dziś wiadomo, był próbą odpowiedzi na pytanie, jak należy patrzeć na kulturowe wpływy i jak badać współczesną i dawną rzeczywistość kulturową w dobie globalnej mobilności. Proponowana przez niego postawa badawcza, podchwycona dosyć szybko przez naukowców z różnych dziedzin humanistyki, nie była jednak w założeniu autora uszczegółowionym modelem czy gotową metodologią badań, raczej wyznaczała pewien horyzont spojrzenia na zagadnienia współcześnie rozumianych kulturowych wpływów i przepływów i wciąż domaga się uszczegółowienia w odniesieniu do konkretnych studiów przypadków i dziedzin wiedzy, zwłaszcza zaś do szeroko pojętej wiedzy o przedstawieniach (jako przedmiocie badań teatrologii i performatyki)...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Magdalena Maria Figzał-Janikowska
„Przepisywanie” dramatu jako przykład transferu literackich mitów
DOI: 10.31261/errgo.7649
25 – 38
PDF

Słowa kluczowe

transfer |Heiner Müller |Pier Paolo Pasolini |dramat XX-wieczny |przepisywanie |mit literacki

Streszczenie

Gdy pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku Heiner Müller zaczął przekładać na język niemiecki dramaty Szekspira, krytycy od razu zwrócili uwagę na fakt, że wykraczają one poza ramy tradycyjnych tłumaczeń. Jego kolejne próby mierzenia się z twórczością słynnego stratfordczyka – powstałe w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych teksty, takie jak Makbet (1971), Hamlet Maszyna (1977) czy Anatomia Tytusa Fall of Rome. Komentarz do Szekspira (1984) – traktować należy już jako odrębne utwory sceniczne, dla których szekspirowskie historie stają się jedynie punktem wyjścia...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach
Gabriela Dorota Abrasowicz
Nadbudowa matrycy mitów i ich transformacje na przykładzie najnowszej twórczości chorwackich, czarnogórskich i kosowskich dramatopisarzy oraz realizatorów scenicznych
DOI: 10.31261/errgo.7637
39 – 58
PDF

Słowa kluczowe

teatr |transfer |transgresja |dramatopisarstwo |kraje byłej Jugosławii

Streszczenie

Tradycja mityczna, w planie bliskim, jak również dalekim, promieniuje, przekracza granice oraz odgrywa rolę źródła inspiracji estetycznych. Jak zaznaczył Jacek Wachowski, procesy te nie są żadnym novum. Umożliwiają one od dawna tworzenie płaszczyzny porozumienia oraz łączności między kulturą nowożytną i jej antyczną przeszłością. Dynamiczny system symboli, archetypów, obrazów oraz schematów transponowany z mitologii został trwale włączony w kulturę i intensywnie wpływa na rozwój sztuki, także w przypadku artystów aktywnych w krajach byłej Jugosławii. Mity pozostają w stadium nieustannych ewolucji, istnieją w wielu wariantach i generują nowe znaczenia...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Aleksandra Kamińska
„Czy ktoś go widział, kiedy szedł poprzez angielskie piękne wzgórza?” — kulturowa nieprzekładalność w teatrze na przykładzie Jerusalem Jeza Butterwortha
DOI: 10.31261/errgo.7651
59 – 68
PDF

Słowa kluczowe

Jerusalem |Jez Butterworth |nieprzekładalność |przekład dramatu

Streszczenie

W niniejszym tekście chciałabym się przyjrzeć problemowi nieprzekładalności kulturowej w dramacie i jej wpływowi na zjawisko transferu kulturowego w polskim teatrze na przykładzie sztuki Jerusalem Jeza Butterwortha (2009), której tłumaczenie autorstwa Krzysztofa Puławskiego ukazało się w „Dialogu” w 2013 roku. Korzystając z rozróżnienia poziomów nieprzekładalności zdefiniowanych przez Edwarda Balcerzana, skupię się przede wszystkim na nieprzekładalności cytatu oraz konotacji zauważalnej w polskim tekście Jeruzalem...


INFORMACJE O AUTORZE

Akademia Ignatianum w Krakowie

Agnieszka Adamowicz-Pośpiech
Transfer kulturowy w przekładzie dramatów na scenę: tradaptacje Jatindera Vermy
DOI: 10.31261/errgo.7647
69 – 86
PDF

Słowa kluczowe

Jatinder Verma |Tartuffe |przekład dramatu |transfer kulturowy |mobilność kulturowa |tradaptacja

Streszczenie

Francuscy i niemieccy literaturoznawcy Michel Espagne i Michael Werner wprowadzili pojęcie „transferu kulturowego” (transferts culturels, Kulturtransfer, cultural transfer) do nauk humanistycznych w latach osiemdziesiątych XX wieku. Badacze zakwestionowali dominujące w ich dziedzinie tradycyjne studia porównawcze i zaproponowali namysł nad kulturowym przemieszaniem (hybrydyzacją) i przenikaniem (interpenetracją). Espagne zasugerował przemyślenie na nowo związku między centrum i peryferium, między wpływem i dominacją, ponieważ uważał, że jest to kluczowe dla zrozumienia historii procesu kolonizacji jako procesu obustronnego wpływu aniżeli jednostronnej dominacji i stłumienia...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Zbigniew Mieczysław Feliszewski
Transgresje i transpozycje myśli Brechta w sztukach Rolanda Schimmelpfenniga
DOI: 10.31261/errgo.7710
87 – 98
PDF

Słowa kluczowe

Roland Schimmelpfennig |Bertolt Brecht |Lehrstück |transgresja |efekt wyobcowania

Streszczenie

Od premiery pierwszej sztuki Rolanda Schimmelpfenniga Die ewige Maria w Theater Oberhausen minęły ponad 22 lata. W tym czasie dramatopisarstwu autora poświęcono liczne artykuły naukowe, a każda premiera, ale też edycje sztuk zebrane w dwóch tomach: Die Frau von früher (2004) i Der Goldene Drache (2013) oraz kilku antologiach dramatów różnych autorów, powodowały wysyp tekstów krytycznych. Większość prac usiłujących w sposób metodologiczny wpisać dramaturgię Schimmelpfenniga w określone ramy interpretacyjne pozostawia margines wątpliwości, otwiera szczelinę zapraszającą do tego, by Schimmelpfenniga pomyśleć inaczej...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Jacek Mydla
Szekspirowskie okruszyny: cytat jako przywłaszczenie w perspektywie schematu komunikacji Jakobsona
DOI: 10.31261/errgo.7715
99 – 114
PDF

Słowa kluczowe

transfer kulturowy |przywłaszczenie |cytat |Roman Jakobson |schemat komunikacji

Streszczenie

Stracone zachody miłości to komedia o języku: nie tylko o tym, jak mowa odzwierciedla status społeczny, lecz także o osobliwej autonomii języka, o tym, jak wielką władzę posiada on nad użytkownikami, z jaką łatwością nas determinuje, a jednocześnie jak trudno nad nim zapanować. Podczas gdy w Makbecie przepowiednia budzi w bohaterze marzenia o wielkości i kieruje go ku zgubie, we wspomnianej komedii Szekspir tropi inną pułapkę...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Beata Maria Popczyk-Szczęsna
Dzicy i tropiki, czyli transfer kulturowy w polskich tekstach dla teatru
DOI: 10.31261/ERRGO.2019.38.01
115 – 135
PDF

Słowa kluczowe

ethnopoetics |transfer kulturowy |mobilność kulturowa |tekst dla teatru |etnopoetyka

Streszczenie

W polskiej literaturze dramatycznej ostatniego ćwierćwiecza pojawiło się sporo tekstów, które odzwierciedlają proces przemian społeczno-kulturowych przełomu stuleci i podważają obowiązujące jeszcze w XX wieku modele funkcjonowania starego europejskiego świata i paradygmaty poznawcze Europejczyka. Jeśli chodzi o rodzimą twórczość dramatyczną ostatnich dwudziestu pięciu lat, to można wyróżnić w niej przynajmniej trzy główne obszary tematyczne i problemowe – ściśle związane ze zmianą w życiu Polaków, którzy najpierw boleśnie doświadczyli realiów postkomunistycznego kraju, a potem zmierzyć się musieli z koniecznością funkcjonowania w rzeczywistości wolnorynkowej, w coraz bardziej „kurczącym się” świecie nowych technologii...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach
Aneta Głowacka
Nagi język. Elfriede Jelinek w polskim teatrze w kontekście koncepcji transferu kultury
DOI: 10.31261/errgo.7652
137 – 157
PDF

Słowa kluczowe

Elfriede Jelinek |Maja Kleczewska |transfer kulturowy |polski teatr

Streszczenie

Koncepcja transferu kultury narodziła się w latach osiemdziesiątych XX wieku w kręgu francuskich germanistów, historyków i literaturoznawców skupionych wokół Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS) w Paryżu, którzy dostrzegli konieczność zweryfikowania metody komparatystycznej, dotychczas stosowanej w badaniach wzajemnych wpływów kulturowych między Francją i Niemcami w XX wieku...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Dorota Fox
Rewiwalizm kultury i folkloryzm. Widowiska obrzędowe w czasach współczesnych
DOI: 10.31261/errgo.7719
159 – 177
PDF

Słowa kluczowe

folklor |Jędrzej Cierniak |teatr amatorski |regionalizm |teatr rytualny

Streszczenie

Wzrost zainteresowania tradycją i pamięcią, a także mocno odczuwalna potrzeba „zakorzenienia” się w miejscu zamieszkania, przejawia się obecnie między innymi w rozkwicie rozmaitych widowisk opartych na folklorze, wyrastających z dawnej tradycji ludowej, w różny sposób ją eksplorujących. W kontekście zmierzchu kultury ludowej ten zwrot w stronę folkloru we współczesnych praktykach widowiskowych nasuwa pytania zasadnicze nie tylko o jego przyczyny, lecz także o mechanizmy sterujące ponownym użyciem i przetworzeniem właściwych dla folkloru treści...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Sabina Sweta Sen-Podstawska
Transfer kulturowy w klasycznym tańcu indyjskim odissi w Indiach
DOI: 10.31261/errgo.7656
179 – 199
PDF

Słowa kluczowe

balet |transfer kulturowy |taniec odissi |klasyczny taniec indyjski |Jezioro łabędzie |praktyki psychosomatyczne i somatyczne

Streszczenie

Dym kadzideł, zapach świeżych kwiatów, ciepła poświata z lampionu oświetlającego drewnianą figurę bożka o dużych oczach, dźwięki dzwoneczków wybijane rytmicznie stopami i dłonie rzucające jakieś zaklęcia albo opowiadające jakąś historię. Twarz przepełniona emocjami i ciało niczym ożywiona figura z rzeźb świątynnych, zmysłowe, piękne i harmonijne, a zarazem przybierające formę różnych postaci bóstw, potworów, kochanków, drzew, wód i zwierząt...


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Naum Lejderman
Zasady estetyczne ekspresjonizmu i jego losy w literaturze rosyjskiej
DOI: 10.31261/errgo.7401
203 – 214
PDF

Streszczenie

W naukach o sztuce i literaturoznawstwie od dawna przyjęło się twierdzenie, że ekspresjonizm w Rosji nie uformował się jako mniej lub bardziej jednolity system historyczno-literacki. Przyjrzyjmy się jednak faktom. Już w pierwszej dekadzie XX wieku Leonid Andriejew napisał Mur [Стена] i Czerwony śmiech [Красный смех], Życie człowieka [Жизнь Человека] i Anatemę [Анатема] – utwory, w których ekspresjonizm po raz pierwszy pojawił się jako wyrazisty i znaczący fenomen literacki w prozie i dramaturgii...

Wojciech Sitek
Kraina wiecznego szczęścia (recenzja)
DOI: 10.31261/errgo.7687
217 – 225
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Jacek Mydla
Brian Cliff, Irish Crime Fiction (recenzja)
DOI: 10.31261/errgo.7709
229 – 231
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Michał Kisiel
Stacy Alaimo, Exposed. Environmental Politics & Pleasures in Posthuman Times (recenzja)
DOI: 10.31261/errgo.7717
233 – 236
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Pobierz cały numer
1 – 256
PDF
Uniwersytet Śląski w Katowicach
MNiSW: 100 p.
ISSN 1508-6305
Instytut Literaturoznawstwa
e-ISSN 2544-3186