Streszczenie

Kultura audialna i narracje audialne jawią się współcześnie jako inter-/transdyscyplinarny przedmiot badań humanistycznych, społecznych, medycznych, technicznych. Istotnym aspektem w tych analizach są komponenty kultury audialnej, metody i narzędzia jej badania. Przedmiotem studiów są także: analogowa i cyfrowa kultura audialna w perspektywie badań historycznych, archeologicznych i porównawczych, medyczne, społeczne, psychologiczne, neurokognitywne, technologiczne, medialne uwarunkowania słyszenia i słuchania oraz ich wpływ na współczesną kulturę medialną czy cyberkulturę.

Audiosfera pojawia się coraz częściej w badaniach z zakresu psychologii słyszenia, (neuro)estetyki i badań kulturowych oraz współczesnej komunikologii. Obiektem analiz są także: rola mediów i technologii cyfrowych w „matrycowaniu” wzorców, strategii, rytuałów kreowania i odbioru przekazów audialnych online i offline czy gatunki i formaty przekazów audialnych (aspekty estetyczne, ideologiczne, ekonomiczne i technokulturowe).

Badacze poddają refleksji także przekazy i media audialne w kulturze remiksu i kulturze partycypacji; pamięć, wrażliwość i wyobraźnię słuchową oraz strategie kształcenia kompetencji audialnych we współczesnej kulturze medialnej (edukacja tradycyjna i posttradycyjna).

Inspirującymi obszarami badawczymi są także strategie ewokowania obrazów w umyśle poprzez narracje audialne (perspektywy badań nad użytkownikiem i odbiorcą mediów audialnych); fenomenologia percepcji przekazów audialnych; współczesna (neuro)estetyka wobec kultury audialnej i jej wytworów.

Osobne studia są poświęcone pejzażom akustycznym miast, miejsc i środowisk społecznych w kontekście badań nad geografią humanistyczną i socjologią oraz antropologią audialności i antropologią zmysłów, a także przestrzeniom dźwiękowym człowieka (uwarunkowania kulturowe, geograficzne i społeczne). W odniesieniu do tej problematyki pojawiają się badania dotyczące narracji audialnych jako sposobów rozumienia i doświadczania świata (badania narratologiczne, fenomenologiczne, neuropoznawcze, neuroestetyczne), a także roli i typów dźwięku w środowisku naturalnym oraz w kreacjach artystycznych.

Przyrasta także systematycznie liczba publikacji na temat kulturoznawczych i medioznawczych analiz słuchowisk radiowych, audiobooków i audioseriali. Przedmiotem analiz jest odbiór i produkcja tych przekazów oraz aspekty instytucjonalne, psychologiczne i kulturowe towarzyszące tym procesom. Ważnymi aspektami tych studiów są także podcasting (konteksty kulturowe, socjologiczne i ekonomiczne), rozwijająca się sfera audio-porno w odniesieniu do sfery zmysłowej i afektywnej odbiorców oraz badań nad umysłem ucieleśnionym.

Przedmiotem specjalistycznych analiz są także szumy, cisza, pauza jako środki estetyczne w narracjach medialnych; semantyka ciszy i międzyprzestrzenie dźwięku w gatunkach radiowych i spektaklach audialnych; typy przestrzeni audialnych a kreowanie narracji medialnych.

Studia dotyczące mediów audialnych są prowadzone również w kontekście badań nad pamięcią kulturową, indywidualną, autobiograficzną oraz w kontekście potrzeb i motywacji użytkowników czy w świetle teorii afordancji oraz badań z zakresu user experience.

Do wymienionych powyżej zagadnień nawiązują Autorzy i Autorki artykułów naukowych zgromadzonych w tym numerze tematycznym, do lektury których serdecznie zapraszamy.

Słowa kluczowe

kompetencje audialne |kultury audialne |narracje audialne |kulturoznawstwo medialne |procesy poznawcze

Streszczenie

Celem artykułu jest ukazanie wybranych ujęć w badaniu kultur i narracji audialnych. Mogą one przyczynić się do projektowania i wdrażania bardziej efektywnych projektów edukacyjnych oraz badań naukowych służących pogłębianiu kompetencji audialnych w odniesieniu do specyficznych grup użytkowników i odbiorców mediów. Wspomniane kompetencje audialne są postrzegane jako typ kompetencji kulturowych i medialnych, a zarazem kompetencji poznawczych. Ich rozwój i doskonalenie uwarunkowane są czynnikami rozwojowymi, środowiskowymi i kulturowymi, a rzeczywisty poziom wpływa na strategie korzystania z zastanych przekazów audialnych, a zarazem na tworzenie nowych przekazów przy wykorzystaniu technologii oraz funkcjonalności nowomedialnych środowisk cyfrowych. W artykule skontrastowano dwa podejścia do badania tytułowych kultur i narracji: podejście skoncentrowane na przekazach i mediach (media centered approach) w relacji do podejścia skoncentrowanego na ich użytkownikach (user‑media centered approach). Każde z proponowanych ujęć: neurokognitywno‑ rozwojowe i relacyjno funkcjonalne wyznacza z kolei specyficzną perspektywę badania użytkowników i współtwórców kultur oraz narracji medialnych, a ich zastosowanie we wspomnianych badaniach i projektach przyczynia się do lepszego rozumienia mechanizmów odbioru, interpretacji oraz wytwarzania narracji audialnych we współczesnych przestrzeniach kulturowych.

Słowa kluczowe

reportaż |radio |autonarracja |uchodźca

Streszczenie

Przedmiotem artykułu są autonarracje na temat uchodźstwa obecne w polskich reportażach radiowych stworzonych po wybuchu wojny w Ukrainie. Celem badania stało się scharakteryzowanie owych narracji z wykorzystaniem analizy porównawczej uwzględniającej aparat pojęciowy wypracowany na gruncie psychologii narracyjnej. Materiał objął 96 audycji zrealizowanych w ciągu pierwszych 6 tygodni wojny. Analiza pozwoliła wyodrębnić autonarracje fragmentaryczne w wariancie klasycznym oraz kolażowym, płynne, pośrednie, bezpośrednie oraz autoteliczne. Podlegają one zmienności w czasie, a także przenikają się wzajemnie.

Słowa kluczowe

młodzież |kultura popularna |audiosfera |bigbit |fonografia

Streszczenie

Na początku lat 60. z powodów politycznych nazwa „big beat” („bigbit”) zastąpiła termin „rock’n’roll” jako określenie polskiej muzyki młodzieżowej. Chodziło o to, by złagodzić niechęć partyjnych decydentów do twórczości inspirowanej anglosaską kulturą popularną. Polska wersja rock’n’rolla rozwijała się zatem pod presją ideologiczną, ale także w kontekście przemian technologicznych istotnych dla specyfiki muzycznej audiosfery (pejzażu dźwiękowego). Duże znaczenie miał tu rozwój fonografii i (politycznie limitowana) obecność muzyki rockowej w mediach. Jej atrakcyjność warunkowana była także modą i zapleczem subkulturowym.

Słowa kluczowe

muzyka |performance |wartości |eksperyment społeczny |taktyki

Streszczenie

Wydarzenie pt. Performatyka muzyki. Gdy Mozart był mały…, które miało miejsce 18.05.2023 r., to eksperyment bez wyraźnie zarysowanych ram i celów. Główne pytania badawcze związane z tym Wydarzeniem dotyczą określenia specyfiki doświadczenia muzycznego i przełożenia tego doświadczenia na wartości, zwłaszcza wartość pracy. Poza tym zastanawia mnie, czy istnieje powszechna potrzeba (i jaka jest jej skala) zdystansowania się do codzienności, co między innymi umożliwia sztuka. Stąd wynikają kolejne pytania: jak zbadać specyfikę doświadczenia muzyki i przełożyć to doświadczenie na wartości i znaczenie muzyki dla rozwoju osobistego.

Słowa kluczowe

język |emocje |audiodeskrypcja |konstrukcja leksykalno-składniowa |kulturem

Streszczenie

Celem artykułu jest analiza językowa emocji pojawiających się w audiodeskrypcji, która stanowi słowny zapis treści wizualnych w postaci dodatkowej ścieżki dźwiękowej. Emocje są podstawowym elementem w komunikacji werbalnej i niewerbalnej. W filmie, wyrażane za pomocą gestów i mimiki, odgrywają kluczową rolę w pełnej interpretacji między innymi scen dialogowych. Zadaniem audiodeskryptora, będącego pośrednikiem między obrazem a osobą niewidzącą, jest przedstawienie obserwowanych emocji za pomocą środków językowych dostępnych w danym systemie językowych. Baza danych zawierających gotowe konstrukcje językowe przypisane do konkretnych emocji ma na celu ułatwienie tego procesu, a także przyspieszenie całego procesu tworzenia audiodeskrypcji.

Słowa kluczowe

horror |muzyka filmowa |Roman Polański |kreacja

Streszczenie

W artykule została przeanalizowana muzyka filmowa, która pełni kreacyjną funkcję w horrorach Romana Polańskiego: Dziecko Rosemary, Lokator, Dziewiąte wrota. Zbadano, jak muzyka, w tym lejtmotywy oraz muzyka diegetyczna i niediegetyczna, wpływa na narrację i atmosferę filmów. Podkreślono, że muzyka nie tylko towarzyszy obrazowi, ale przede wszystkim intensyfikuje dramatyzm i uczucie niepokoju, będąc kluczowym elementem w kreowaniu doświadczenia audiowizualnego. Treść artykułu łączy w sobie interdyscyplinarne zagadnienia teoretyczno‑analityczne, ukazując złożoną rolę muzyki w horrorach Romana Polańskiego.

Słowa kluczowe

media społecznościowe |audiobrandig |budowanie marki

Streszczenie

Audiobranding w erze mediów społecznościowych to nowe pole do działania, pełne możliwości i wyzwań. Marki coraz bardziej zdają sobie sprawę z potencjału dźwięku w budowaniu tożsamości i angażowaniu klientów. W środowisku, gdzie treści są szybko konsumowane, audiobranding staje się kluczowym narzędziem wyróżniania się i przyciągania uwagi. Dostosowanie strategii do różnych platform oraz ryzyko utraty kontroli nad treściami generowanymi przez użytkowników stanowią jednak wyzwanie. Kluczem do sukcesu są: personalizacja, interaktywność oraz świadomość krótkiego czasu uwagi użytkowników. Skuteczny audiobranding musi być zauważalny, zapadający w pamięć i spójny, aby budować pozytywny wizerunek marki i angażować odbiorców.

Słowa kluczowe

film |piosenka |przestrzeń w muzyce |Agnieszka Osiecka

Streszczenie

Tematem eseju są piosenki Agnieszki Osieckiej (1936–1997), napisane „dla” lub wykorzystane „w” filmach. Będąc jeszcze na studiach dziennikarskich w Warszawie, poetka pisała recenzje filmowe. Ponadto studiowała w Łodzi w szkole filmowej (do 1962 roku). Zrealizowała też kilka etiud studenckich (w latach 1958–1961). Jednak, jak pokazał czas, jej losy potoczyły się w innym kierunku. Celem rozważań jest wyjaśnienie rozumienia sformułowania: „miejsca puste” w kontekście twórczości autorki Wielkiej wody, a efektem dociekań określenie specyfiki muzyczno‑ werbalnej wypowiedzi Osieckiej. Metodologia podyktowana jest przyjęciem perspektywy hermeneutycznej i zastosowaniem narzędzi komparatystyki interdyscyplinarnej.