Streszczenie

Do rąk Czytelniczek i Czytelników oddajemy kolejny numer monograficzny pisma, tym razem poświęcony kulturze bluesa. Problematyka ta mieści się z jednej strony w repertuarze tematów jakże aktualnych dla współczesnych music studies, z drugiej – otwiera szerokie pole do analiz z zakresu kulturoznawstwa medialnego, antropologii czy historii kultury popularnej. Wielość i różnorodność źródeł bluesa ułatwia akademikom prowadzenie badań z zakresu porównawczych badań międzykulturowych (analizy synchroniczne), jak również studiów historycznych dotyczących rozwoju i genezy tego gatunku w różnych krajach, kontynentach, epokach (ujęcie diachroniczne oraz tzw. nowa archeologia mediów).

Streszczenie

W prezentowanym numerze „Studia de Cultura” proponujemy Czytelniczkom i Czytelnikom ogląd wybranych zagadnień, wymiarów, scen i reprezentacji z zakresu kultury bluesa. W otwierającym dział rozpraw i studiów tekście Waldemar Kuligowski upomina się o uwzględnienie wkładu rdzennych kultur Ameryki Północnej w powstanie oraz ukształtowanie się bluesa. Antropolog szczególną uwagę poświęca twórczości jednego z ojców‑założycieli gatunku Charleyowi Pattonowi. Andrzej Mądro dokonuje krytycznego przeglądu pierwszych bluesowych wydawnictw nutowych oraz nagrań w perspektywie historycznej, stylistyczno‑muzycznej, medialnej oraz rasowo‑klasowej. Dokonany przez teoretyka muzyki przegląd ma na celu odróżnienie ragtime’owych i wodewilowych adaptacji i stylizacji bluesa od jego pierwotnej, ludowej postaci.

Słowa kluczowe

Streszczenie

„Cała bluesowa pulsacja jest podobna do bicia naszych bębnów”, twierdzi Elaine Bomberry z ludu Anishinabe i Kajuga. „W bluesie są rzeczy, które mówią mi, że ktoś znał stomp dance, praktykowany przez rdzenne ludy z południowego wschodu jeszcze przed kontaktem z Europą”, sugeruje czirokeski badacz Ron Welburn. Celem przemyślenia dziejów bluesa nie jest nowa forma zawłaszczenia kulturowego, ale raczej uświadomienie wielości i różnorodności jego źródeł. Takie również jest moje zasadnicze zamierzenie: chciałbym przywołać, przypomnieć oraz upomnieć się o uwzględnienie wkładu rdzennych kultur Ameryki Północnej w powstanie oraz ukształtowanie się bluesa.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Celem artykułu jest krytyczny przegląd pierwszych bluesowych wydawnictw nutowych oraz nagrań w perspektywie historycznej, stylistyczno-muzycznej, medialnej oraz rasowo-klasowej. Przegląd ten ma jednocześnie na celu odróżnienie ragtime’owych i wodewilowych adaptacji i stylizacji bluesa od jego pierwotnej, ludowej postaci. Potrzeba tego oddzielenia i uporządkowania wynika z przeświadczenia o celowym, merkantylnym nadużywaniu słowa „blues” w tytułach utworów różnych gatunków muzyki popularnej aż do lat 20. XX wieku.

Słowa kluczowe

Streszczenie

W swoim artykule autor scharakteryzował Szlak Śląskiego Bluesa w kontekście kulturowej pamięci o bluesie. Szlak ten stanowi unikatowy w skali międzynarodowej projekt multimedialny oraz interkulturowy, który pozwala poznać dzieje śląskiego bluesa. Można zapoznać się z historią śląskich klubów muzycznych funkcjonujących przez ostatnie pięćdziesiąt lat (m.in. Akant, Blus, Kocynder, Kwadraty, Marchołt) oraz Hali Parkowej i Spodka, o których opowiadają Irek Dudek, Jan Chojnacki, Beno Otręba, Sebastian Riedel, Leszek Winder i in.,a także z sylwetkami muzyków. Szlak można zwiedzać, wykorzystując specjalna aplikację, która pozwala zaplanować trasę zwiedzania, przeczytać historię wybranego miejsca, obejrzeć różnorodne materiały multimedialne (fotografie, materiały wideo) oraz posłuchać wspomnień artystów i dziennikarzy. Pozwala to na lepsze zrozumienie dziedzictwa kulturowego Śląska w zakresie współczesnej kultury muzycznej.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Muzyka bluesowa ściśle związana jest z emocjonalnością. Nie bez powodu ukuto powiedzenie: „czuć bluesa”. Od etymologii słowa, po historię powstania tego gatunku znajdujemy potwierdzenie tego związku. Blues koncentruje się na trudnościach życiowych, wprowadza odbiorcę w świat uczuć, czarnego cierpienia i radości. Dokonania współczesnych badaczy Black Studies podkreślają: by móc odpowiednio zanalizować muzykę bluesową, trzeba „poczuć ducha”, to znaczy, interpretator musi wczuć się w moc czarnej muzyki, reagując zarówno na jej rytm, jak i na wiarę w doświadczenie, które ona potwierdza. Czy zatem emocjonalna płaszczyzna bluesa wyklucza warunek rozumienia go w szerszym kontekście? A może wręcz przeciwnie – by w pełni poczuć bluesa, najpierw należy poznać jego historię i znaczenie? Celami artykułu są wskazanie współzależności aspektów kognitywnego i metafizycznego muzyki bluesowej oraz wyjaśnienie, dlaczego wykonawcy i słuchacze muzyki bluesowej spoza afroamerykańskiego kręgu kulturowego powinni poznać historię, tropy i funkcje bluesa.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Niepodważalnym rysem muzyki bluesowej jest jej religijność oraz wyznaniowość powiązana z osobistym tonem wypowiedzi lirycznej. Postawa konfesyjna jest wpisana w osobiste doświadczenie podmiotu performatywnego, czego wyrazem zarówno warstwa tekstowa, jak również skorelowane z nią rozwiązania muzyczne. Wyrastający z tradycji negro spirits blues operuje odpowiednią estetyką muzyczną: obniżone stopnie skali bluesowej korespondują ze skargami-zaśpiewami, wyrażającymi ból ludzkiej egzystencji. Zarysowane tu przestrzenie wypowiedzi: muzycznej, egzystencjalnej, emocjonalnej, osobistej spotykają się w modlitwie rozumianej jako forma wypowiedzi liryczno-muzycznej. Podjęta w artykule analiza dwóch piosenek: Modlitwy Tadeusza Nalepy i zespołu Breakout oraz Modlitwy III Dżemu, wpisuje utwory w rozważania gatunkowe, sytuację komunikacyjną wynikającą z przyjętej konwencji oraz strukturę wyrażającą się poprzez trzy elementy: inwokację, petycję i „owoc” (fructus).

Słowa kluczowe

Streszczenie

W latach 70. dokonał się proces intensywnych przewartościowań rodzimej muzyki rozrywkowej, który w odniesieniu do stylistyki bluesowej skutkował stopniową emancypacją gatunku spod dominacji big beatu, a następnie rocka. Na scenie, zmajoryzowanej przez nurt blues‑rockowy, zaczęli się sukcesywnie pojawiać wykonawcy eksplorujący tradycyjne wykonawstwo oparte na instrumentarium akustycznym oraz odwołujące się do tradycji bluesa Delty (Paweł Ostafil, Jacek Skubikowski, Irjan). Poza dominującym śląskim środowiskiem blues‑ rockowym w innych ośrodkach (Trójmiasto, Szczecin, Białystok) coraz większe znaczenie zaczął odgrywać nurt chicagowski. Wielu artystów (Leszek Winder, Jan „Kyks” Skrzek, Andrzej Pluszcz i inni), pierwotnie zaangażowanych w modną wówczas stylistykę fusion, zaczęło ewoluować w stronę wykonawstwa stricte bluesowego. Z perspektywy rozwoju środowiska bluesowego niezwykle istotna okazała się działalność animatorów bluesa, organizatorów festiwali oraz imprez, które zaczęły przyciągać coraz to liczniejsze rzesze słuchaczy (vide Folk Blues Meeting, Jesień z Bluesem). Znaczną rolę w popularyzacji bluesa odegrały media: Program III Polskiego Radia i prasa muzyczna. Całokształt wskazanych zjawisk przełożył się wydatnie na rozwój polskiej sceny bluesowej w kolejnej dekadzie, która mimo kryzysu ekonomicznego i politycznego obfitowała w istotne zjawiska i procesy w obrębie popkultury.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Autor, w trzydziestą rocznicę śmierci legendarnego wokalisty zespołu Dżem – Ryszarda Riedla, podejmuje próbę analizy i interpretacji tekstu Kazimierza Galasia pt. Ballada o dziwnym malarzu, w trakcie której przywołuje konteksty: historyczny, społeczny i biograficzny. Autor odczytuje utwór poprzez odwołania do dziejów bohemy paryskiej, ale również uwzględnia nowsze teksty kultury (film Twój Vincent), a także myśli filozoficzne i socjologiczne, sformułowane m.in. przez Olivię Laing oraz Byung-Chul Hana. W efekcie Ballada o dziwnym malarzu okazuje się nie tylko liryczną historią artysty-cygana / autsajdera, lecz również literacko-muzycznym obrazem samotności jako choroby, tudzież lustrem dla pędzącego społeczeństwa osiągnięć, unikającego bólu i pozbawionego zdolności zadziwienia.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Niniejszy artykuł stanowi próbę interpretacji wybranych pieśni P.J. Harvey z płyty To Bring You My Love z 1995 roku. Na płycie tej piosenkarka mierzy się z tradycją bluesa, głównie z jego literackimi mitami. W swych poetyckich tekstach Harvey podkreśla ogromny ładunek erotyzmu i przemocy drzemiący w mitologiach bluesa; raz typowo męski, kiedy indziej podkreślający emancypacyjny pierwiastek kobiecy. Na takiej bazie udaje się artystce zarówno przedefiniować owe mitologie, jak i niejako przywrócić temu gatunkowi jego kobiecy wymiar.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Blues to muzyka silniejsza niż niewola. Być może właśnie to sprawiło, że blues na swojej drodze do globalnej i transkulturalnej kariery nie tylko pokonał społeczne oraz rasowe bariery i zerwał łańcuchy narzucone jego oryginalnym twórcom, ale też z łatwością przeniknął nawet tak dobrze ufortyfikowane granice, jak żelazna kurtyna, zyskując gorących zwolenników w miejscach tak odległych geograficznie, jak Gruzja. Mimo iż blues cieszy się w Gruzji znaczną popularnością, to jego historia i rozwój jako lokalnego gatunku muzycznego pozostają jak dotąd zjawiskiem nieopisanym w literaturze fachowej, a materiały źródłowe są rozproszone i fragmentaryczne. W konsekwencji, podejmując próbę zgłębienia owych procesów, trzeba oprzeć się przede wszystkim na bezpośrednich relacjach osób oraz źródłach w postaci nagrań, okładek płyt, wywiadów i innych materiałów archiwalnych. W artykule wykorzystano informacje zebrane w toku wywiadów bezpośrednich przeprowadzonych w marcu 2023 roku z krytykami muzycznymi: Koką Tskitiszwilim i Laszą Gabunią oraz z muzykami: Dawidem Manidżaszwilim, Paulem Rimplem i Tamazem Tkinwalelim.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Wielu śląskich muzyków bluesowych to zdeklarowani miłośnicy westernu, stanowiącego część kultury amerykańskiej, w której obszarze powstał także blues. Chętnie w gwarze śląskiej powtarzane słowa: „My som Indianery” artykułują tożsamość Ślązaków. Sugerują podobieństwo losów z rodzimymi mieszkańcami Ameryki Północnej, czyli poczucie wyobcowania na własnej ziemi oraz jej „kolonizację” przez obcych. W tym horyzoncie blues stawał się przestrzenią wyrażania śląskich wartości. Śląsk okazał się żyzną glebą dla bluesa, a blues muzyką obrazującą śląskość.