Streszczenie

„Studia de Cultura 15(2)” został poświęcony współczesnym praktykom i kulturze czytania w ujęciu lokalnym i globalnym – w odniesieniu  o konkretnych projektów artystycznych i autorskich, ale także w kontekście analiz tendencji ogólnoświatowych. Są one związane z czytelnictwem, rynkiem książki, odbiorem literatury, uczestnictwem w projektach literackich (w różnych rolach), funkcjami pisania, kolektywnymi projektami obejmującymi tworzenie, komentowanie i rozpowszechnianie narracji literackich w mediach różnego typów, charakterystyką specyficznych grup czytelniczych, strategiami interpretowania istniejących tekstów kultury przez  onkretnych odbiorców literatury etc. Procesy tworzenia i odbioru narracji literackich nie dzieją się w próżni. Wspomnianym praktykom i kulturze czytania towarzyszą często dysruptywne i nieprzewidywalne zmiany, jak z jednej strony ogólnoplanetarny kryzys związany z pandemią COVID-19, wybuch wojny w Ukrainie oraz toczące się działania zbrojne w innych rejonach świata, migracje społeczne, permanentny i wciąż nasilający się kryzys klimatyczny i ekonomiczny, z drugiej – dynamiczny, często niezauważalny rozwój mediów i technologii cyfrowych oraz nowych środków komunikacji społecznej. Te różnorodne uwarunkowania natury politycznej, medycznej,  środowiskowej, ekonomicznej czy kulturowej w sposób zasadniczy wpływają na ludzką gotowość do tworzenia narracji różnego typu oraz ich odbioru, miksowania, komentowania i re‑destrybucji przy wykorzystaniu współczesnych technologii. To właśnie cyfrowe nowomedialne środowiska sieciowe są głównym kanałem upowszechniania informacji o nowych tytułach, tematach, autorkach i autorach, gatunkach, formatach i konwencjach literackich. Nowe media i media społecznościowe „matrycują” wrażliwość literacką swoich użytkowników, a zarazem dostarczają im narzędzi, estetyk i języka do wyrażania ich własnych doświadczeń oraz budowania kolejnych narracji dotyczących współczesnego świata, a także miejsca człowieka w obliczu różnych doświadczeń egzystencjalnych. Znacząca ich część ma charakter graniczny. Literatura pozwala oswajać te doświadczenia, budować efektywne strategie radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, jak śmierć, umieranie, zdrada, choroba, kalectwo etc. Zarówno odbiór tekstów literackich, jak i tworzenie tego typu narracji w formie analogowej czy cyfrowej pozwala radzić sobie z traumami oraz poszukiwać sensu w doświadczeniach autobiograficznych, kolektywnych, pokoleniowych. Ten kulturoterapeutyczny czy biblioterapeutyczny wymiar zarówno czytania, jak i pisania czy nawet aktywnego, zaangażowanego i krytycznego interpretowania zastanych przekazów literackich został podjęty w niniejszym tomie tematycznym. Pojawiają się w nim również zagadnienia dotyczące m.in.: współczesnych przemian rynku książki, wpływu mediów społecznościowych na formy reklamy i promocji konkretnych tytułów i twórców literatury, roli mediów sieciowych w rekonfiguracji działalności wydawnictw i księgarń oraz modyfikacji ich modeli biznesowych. Serdecznie zapraszam do lektury.

Streszczenie

Niniejszy numer „Studia de Cultura” poświęcony jest współczesnym praktykom czytania, animacji i współtworzenia kultury czytelniczej. Wraz z autorami i autorkami poszczególnych artykułów przyglądamy się sposobom obcowania z tekstem literackim w różnych obiegach kultury. Popularny w strukturach akademickich...

Słowa kluczowe

społeczny obieg książki |gust czytelniczy |wybory lekturowe |aktywność czytelnicza |literatura popularna

Streszczenie

Artykuł zawiera analizy oczekiwań i gustów czytelniczych oraz tematyczno‑gatunkowej struktury deklarowanych wyborów lekturowych Polaków. Przedstawia najważniejsze trendy w aktywności czytelniczej oraz lektury książkowe mające najszerszy obieg czytelniczy, a także społeczno‑demograficzne uwarunkowania preferencji czytelniczych Polaków. W artykule wykorzystano analizy wyników corocznego ogólnopolskiego badania społecznego zasięgu książki wśród Polaków w wieku powyżej 15 lat, realizowanego przez Bibliotekę Narodową, a zwłaszcza dwóch sondaży – z 2021 i 2022 roku.

Słowa kluczowe

literatura |fanfiction |czytanie |fan

Streszczenie

Artykuł jest próbą zaproponowania nowego spojrzenia na literaturę i rozszerzenia jej granic o fanfiction. Statystyki czytelnictwa dotyczące tradycyjnie rozumianej literatury od dawna utrzymują się na niskim poziomie, jednak stale wzrastają w obrębie fanfiction. Sami czytelnicy fikcji fanowskiej rozumieją i traktują czytane przez siebie teksty tak jak literaturę, zaś w obrębie fandomu wykształcają się zjawiska typowe dla wydarzeń okołoliterackich. Tekst artykułu został oparty na ankiecie i wywiadach przeprowadzonych wśród anglojęzycznych członków różnych fandomów, ukazujących przemiany sposobu rozumienia i dyskutowania na temat literatury.

Słowa kluczowe

TikTok |literatura młodzieżowa |społeczności czytelnicze |bestseller |identyfikacja

Streszczenie

Celem niniejszego artykułu jest omówienie mechanizmów odpowiedzialnych za kształtowanie się bestsellera, ze szczególnym uwzględnieniem platformy TikTok. Analiza zostaje przeprowadzona na przykładzie Pieśni o Achillesie Madeline Miller z 2011 roku. Artykuł ukazuje także zmiany zachodzące w opisie i promocji książek, które umniejszają rolę samej fabuły, a skupiają się na motywach oraz stawiają nacisk na indywidualne procesy doświadczania dzieł literackich. Autorka dochodzi do wniosku, że rynek wydawniczy stoi na progu zmiany kulturowej – to młode pokolenie oraz platformy przez nich użytkowane stanowią siłę napędową publikacji i promocji nowych książek z kręgu literatury młodzieżowej.

Słowa kluczowe

internetowe portale pisarskie |treści kontrowersyjne |literatura fanowska |tagi |detabuizacja seksualności

Streszczenie

Artykuł omawia zjawisko występowania treści kontrowersyjnych na internetowych portalach pisarskich. Zetknięcie się z podobnymi utworami przez osoby w wieku dojrzewania może przynieść negatywne skutki psychoterapeutyczne, dydaktyczne czy społeczne. Niniejsza praca poszukuje źródeł problemu w czasach pozytywizmu, kiedy pojawienie się powieści odcinkowej zmieniło relację na linii autor – czytelnik. Zwraca również uwagę na zjawisko detabuizacji seksualności, związane z rewolucją lat 60., które w połączeniu z powstaniem literatury fanowskiej i Internetu stworzyło młodzieży przestrzeń do ekspresji seksualności.

Słowa kluczowe

rynek wydawniczy |młodzieżowa literatura LGBTQ+ |teoria queer |zdrowie psychiczne |płeć i seksualność

Streszczenie

Celem artykułu jest przedstawienie najnowszych tendencji na rynku wydawniczym, związanych ze wzrostem popularności młodzieżowej literatury LGBTQ+. Rozważania zostały podzielone na kilka części: zarys historii literatury queerowej z rozgraniczeniem na amerykańską (gdzie ów nurt ma swoje początki) oraz polską, omówienie głównych motywów rodzimej twórczości o tematyce LGBTQ+, refleksję na temat teorii queer i sposobu, w jaki współtworzy ona myślenie o nieheteronormatywności w utworach dla nastolatków, opis oddziaływania nowych tendencji i wątków w książkach young adult na rynek wydawniczy oraz wpływ reprezentacji doświadczeń nieheteronormatywnych i niecispłciowych w kulturze na zdrowie psychiczne jednostek.

Słowa kluczowe

fantastyka naukowa |solarpunk |badania nad fandomem |aktywizm |fikcja klimatyczna

Streszczenie

Celem artykułu jest zbadanie synergii słowa i działania w polskim ruchu solarpunkowym. W początkowej części autor omawia solarpunk jako podgatunek literatury science fiction o dużym potencjale futurologicznym, będący formą humanistyki zaangażowanej. Następnie skupia się na opisaniu ruchu solarpunkowego oraz analizuje go w ramach badań nad fandomem. W ostatniej części autor charakteryzuje trzy obszary działalności polskiego ruchu solarpunkowego – literacki, popularyzatorski oraz aktywistyczny.

Streszczenie

Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących wybranych tekstów literackich jako narzędzia wspomagającego zdrowie i odporność psychiczną czytelników w okresie adolescencji. Badania zostały przeprowadzone wśród młodzieży w wieku 13–14 lat podczas realizacji warsztatów czytelniczych w Małopolskim Ogrodzie Sztuki w Krakowie w 2021 roku w ramach autorskiego projektu Wędrując ku dorosłości. Literatura wsparciem zdrowia psychicznego młodzieży. Celem spotkań było budowanie rezyliencji nastolatków, adaptacji do zmiany oraz zdolności do odzyskiwania utraconych lub osłabionych sił z wykorzystaniem odpowiednio dobranych lektur. Odniesienia do fabuły prowadziły młodzież do autopoznania, stanowiącego nieodzowny czynnik rozwoju osobowego i społecznego. Terapeutycznie wartościowe okazały się szczególnie takie teksty, które ukazywały charakter relacji międzyludzkich oraz przedstawiały konflikty wewnętrzne młodego człowieka, stając się w ten sposób bazą/lustrem dla własnych przeżyć.

Słowa kluczowe

lockdown |performans |impro pisanie |przestrzeń miasta

Streszczenie

Niniejszy artykuł przedstawia impro pisanie w przestrzeni miasta: literacki projekt z elementami improwizacji teatralnej, którego początki sięgają czasu ogólnoświatowej pandemii COVID–19. Tekst ten stanowi przy tym próbę uchwycenia projektu jako psychofizycznego działania, w wyniku którego z instrukcji konfrontowanych z doświadczeniem wyłaniają się kolejne etapy projektu. Nie chodzi więc o analizę impro pisania w przestrzeni miasta jako działania zrealizowanego, dokonanego, ale o pokazanie tego, w jaki sposób instrukcje zderzone z działaniem dają początek kolejnym częściom projektu.

Słowa kluczowe

dialog międzypokoleniowy |Benefis Dojrzałości |projekt poetycko -muzyczny |aktywizacja seniorów

Streszczenie

Artykuł dotyczy jednej z największych pomorskich inicjatyw artystycznych ostatnich lat organizowanej cyklicznie w hołdzie seniorom, ich doświadczeniu i radości życia – Benefisu Dojrzałości. Autorka opisuje okoliczności zapoczątkowania wydarzenia, jego założenia i proces realizacji. Na podstawie osobistych doświadczeń i rozmowy z organizatorami wykazuje ogromny wpływ Benefisu na środowisko lokalne oraz liczne korzystne efekty projektu wśród osób starszych i młodzieży. Podkreśla wagę inicjatywy jako międzypokoleniowego dialogu, w którym kilka generacji ma szansę podzielić się mądrością i wzruszeniami.

Słowa kluczowe

edukacja |lektury szkolne |dobre praktyki |promocja czytelnictwa |marketing oświatowy

Streszczenie

Głównym tematem artykułu jest zastosowanie narzędzi marketingowych w praktyce nauczycielskiej oraz znaczenie kreowania wizerunku nauczyciela dla osiąganych efektów dydaktycznych. Liczne odniesienia do dotychczasowych analiz tego tematu mają stanowić syntezę wniosków innych dydaktyków. Różne aspekty nauczania zostały zaprezentowane z perspektywy marketingu oświatowego. Zwieńczeniem rozważań jest podanie dobrych praktyk promujących czytelnictwo wśród uczniów.

Słowa kluczowe

literaturoznawstwo |humanistyka cyfrowa |lingwistyka komputerowa |stylometria |twórczość Leopolda Tyrmanda |ęzykoznawstwo korpusowe

Streszczenie

Literaturoznawcy nieczęsto ufają narzędziom komputerowym w analizie tekstu. Niniejszy artykuł ma na celu pokazanie, w jaki sposób można wykorzystać istniejące narzędzia, by na podstawie danych pochodzących z analizy cyfrowej zaproponować nowe odczytania danej lektury – w tym przypadku Dziennika 1954 Leopolda Tyrmanda. Przedstawione zostały rozważania natury genologicznej, poparte wynikami badań stylometrycznych, a następnie zbadano obraz komunizmu wyłaniający się z tekstu na podstawie badań korpusowych. Zaproponowane metody łączą więc nie tylko tradycyjną poetykę z nowoczesnymi, komputerowymi analizami, lecz również badania literaturoznawcze z językoznawczymi.