Słowa kluczowe

balet |sylfida |Maria Taglioni

Streszczenie

Sylfida to jeden z najsłynniejszych baletów w historii tańca, którego premiera wyznacza początek romantyzmu w sztuce baletowej. Jego główne komponenty: libretto, konstrukcja formalna, dekoracje, kostiumy i choreografia stały się wzorem dla kolejnych twórców, wpływając również na obecny kształt baletów klasycznych. Największą sensacją i najmocniejszą stroną Sylfidy była odtwórczyni tytułowej roli – Maria Taglioni. Dzięki swojemu scenicznemu wizerunkowi nie tylko wypromowała ona nowy, liryczny, eteryczny styl wykonawstwa, lecz stała się również pierwszą międzynarodową gwiazdą baletu, wpływając na sztukę, modę i obyczajowość epoki. Praca Kulturowe transformacje baletu Sylfida, oprócz omówienia pierwszych inscenizacji w choreografii Filippa Taglioniego i Augusta Bournonville’a, stawia sobie za zadanie odkrycie inspiracji tym baletem w kulturze XIX wieku oraz w późniejszej sztuce baletowej.

Słowa kluczowe

kathak |taniec indyjski |transkulturowość |diaspora południowoazjatycka

Streszczenie

Tematem artykułu jest zagadnienie transkulturowości w kontekście sztuki indyjskiego tańca kathak w środowiskach diaspory. Na przykładzie wybranych dzieł choreografów mieszkających w Wielkiej Brytanii ukazane są czynniki i mechanizmy transformacji w łonie klasycznych form tańca indyjskiego, zwłaszcza w warunkach wielokulturowości i migracji. Artykuł przedstawia zmienne funkcje, status i percepcję tańca indyjskiego w Wielkiej Brytanii, koncentrując się na współczesnych próbach przełamania orientalizmu oraz praktyki kategoryzowania tańca indyjskiego na podstawie kryteriów narodowości czy etniczności. Omówienie wyrastającego z tych motywacji nurtu współczesnego kathak ma służyć zwróceniu uwagi na ideologiczny aspekt tej eksperymentalnej, hybrydalnej twórczości, powstającej w kręgach diaspory. Artykuł opracowano w oparciu o badania archiwalne i terenowe, przeprowadzone przez autorkę w Londynie i Birmingham w 2015 roku.

Słowa kluczowe

Jan Brzękowski |autobiografizm |dwujęzyczność |wielojęzyczność |wielokulturowość

Streszczenie

Dwu- oraz wielojęzyczność tekstu literackiego poddają się analizie jako obliczony na określony efekt chwyt. Przekroczenie horyzontu jednojęzyczności jest zarazem wkroczeniem w przestrzeń wielokulturową. Negacja monolingwizmu komplikuje relacje tożsamości i przynależności, rekalibruje związki obcego z własnym, znanego z nieznanym, toż-samego i innego, wreszcie: staje się pytaniem o możliwość przekładu słowa, języka, doświadczenia. Autobiografizm, w swoich miriadowych formach i przejawach, wymaga od badacza prześledzenia i określenia relacji pomiędzy przeżytym a powiedzianym. W przypadku tekstów łamiących dogmat jednojęzyczności nasileniu – swoistemu podwojeniu – i komplikacji ulec mogą napięcia pomiędzy doświadczeniem a jego językową transpozycją.

Rozpięta pomiędzy Nowym Wiśniczem, Krakowem a Paryżem twórczość Jana Brzękowskiego realizuje się w paradygmacie wielojęzyczności faktycznej. Autor tomiku Na katodzie uczestniczy w literaturze podwójnie – jako pisarz polsko- oraz francuskojęzyczny. W twórczości Brzękowskiego wyczuwalne są przede wszystkim polsko-romańskie napięcia językowe. Jego polskojęzyczna poezja, zarażona mniej lub bardziej wyraźnie żywiołem francuszczyzny, przypomina niekiedy cytat z „obcej” kultury, będąc nierzadko całkiem dosłownym cytatem z obcego języka.

Eksperymentalne zestawienie utworu poetyckiego Montparnasse z fragmentem kroniki kulturalnej W Krakowie i w Paryżu… (rozdział Seuphor) ujawniło mechanizm wzajemnego naświetlania się przeżytego-pamiętanego oraz poetyckiego w wielojęzycznych przestrzeniach twórczości autora. Wspomnienie dopełnia poezję, staje się jej komentarzem, przypisem, odautorską notą. Porównanie sytuuje oba teksty poza – fantazmatycznym w istocie – podziałem na fikcję i autobiografię, życie i opowieść. W poezji Brzękowskiego fantastyka graniczy z pretensją do autentyzmu, realność zasmakowanego, zasłyszanego – z metarealizmem. To właśnie mechanizm parafrazowania własnej biografii uruchamia „chwyt wielojęzyczności”, służący ekspresji oraz kreacji plurilingwalnej i wielokulturowej podmiotowości oraz hybrydycznego modelu świata na wzór biograficznie motywowanego doświadczenia emigracyjnego pogranicza, przebiegającego zawsze w poprzek kultur, języków, literatur, biografii.

Słowa kluczowe

historia |pamięć zbiorowa |film |popularyzacja |źródło historyczne |społeczna świadomość historyczna |doświadczenie historyczne |kino |antropologia

Streszczenie

Należy postawić pytanie o przedstawianie historii na ekranie i samoświadomość odbiorców, jak również o znaczenie owego audiowizualnego doświadczenia historycznego. To, jak reprezentacje historyczne popularyzują historię oraz jak wpływają na społeczną świadomość historyczną i pamięć zbiorową, jest zagadnieniem bardzo złożonym. W niniejszym szkicu chciałabym nakreślić zarys rozważań wokół tej niezwykle aktualnej i absorbującej uwagę krytyków filmowych oraz historyków kwestii. Rzeczywistość, także historyczna, jest konstytuowana w ramach określonych uregulowań społecznych.

Film jako relacja historyczna poprzez swoją powszechność ma niewątpliwie szerszy zasięg oddziaływania niż dzieła historiografii. Dlatego awansuje on dziś do rangi metafory w funkcji źródła historycznego. Czy film może być źródłem historycznym, a zar azem śr odkiem popularyzacji hist orii?

Obraz audiowizualny daje szerokie możliwości popularyzacji historii. Sam przekazuje nam bardzo wiele zarówno jako tekst kultury, jak i świadectwo historyczne związane z określonym kontekstem społecznym, w którym ów tekst powstawał. Narracja w obrazie filmowym przyjmuje dwa oblicza: kronikarskie i historyczne. W istocie film jest pewnego rodzaju metaforą rzeczywistości historycznej, a zarazem stanowi określony mit związany ze zbiorową pamięcią. W konsekwencji można go uznać za dokument bądź źródło wiedzy antropologicznej.

Kino wszechstronnie wpływa na kształtowanie świadomości historycznej widzów, a także społeczną pamięć zbiorową. Syndrom odbiorczy związany z filmem historycznym polega na nieodróżnianiu prawdy historycznej od jej mniej lub bardziej rzetelnego przedstawienia filmowego, które zawsze jest pewną imitacją przeszłości. Filmy, które w jakiś sposób naruszają to, co powszechnie akceptowane i wywołujące społeczne kontrowersje, stają się często niepożądane, gdyż burzą ład społecznej świadomości historycznej. Wizualizacja określonej historycznej sytuacji przez twórców filmowych najczęściej jest zbieżna z jej wyobrażeniem charakterystycznym dla danej zbiorowości. W ten sposób film może stać się także narzędziem badań nad mentalnością widzów, ponieważ występuje jako medium służące przekazaniu bądź utrwaleniu określonego doświadczenia historycznego.

Słowa kluczowe

political liberalism |public reason |political justification |John Rawls |constitutional essentials

Streszczenie

This paper considers a fundamental issue set against the backcloth of John Rawls’s political theory, namely the issue of the proper scope of public reason. The concept of the scope of public reason refers to situations when publicly accessible reasons have moral priority over other normative considerations. The case is worth considering because, although making several remarks, Rawls’s position on the problem is ambiguous. In the paper, the author reconstructs the accurate scope by invoking two criteria: person oriented and issue oriented. The philosophical discussion on the subject is dominated by two interpretations of the breadth of public reason; however, the author believes we may indicate four plausible answers to the stated question.

Słowa kluczowe

liminality |auto-creation |rite of passage |Anita Brookner |Arnold van Gennep

Streszczenie

The aim of the article is the analysis of the liminal phase of Edith Hope, the protagonist of Anita Brookner’s novel Hotel du Lac. Moreover, the study is an attempt to investigate the results of liminality in the late twentieth century society, which still imposed the pressure of getting married on a middle-aged woman. Edith, placed in the liminal space characterised by humility, seclusion and sexual continence of a subject, is able to defy social expectations. This becomes possible mostly through the act of writing. Recording her thoughts in the form of letters serves the creative function of constructing her individuality which turns out to be the foundation of her new status.