Numer 9 (1/2018)
Studia orientalne
Redaktor: Joanna Świt
Spis treści
Strony
Pobierz
Katarzyna Babulewicz
Muzyczne motywy orientalne w radzieckim i rosyjskim filmie animowanym dla dzieci
9 – 21
PDF

Słowa kluczowe

animacja radziecka |muzyka w filmie animowanym |orientalizm muzyczny |Orient w filmach animowanych

Streszczenie

Wśród licznych filmów animowanych zrealizowanych w ZSRR odnaleźć można produkcje nawiązujące do kultury Chin, Mongolii, Japonii, Korei, Indii oraz pozaeuropejskich republik radzieckich. Filmy te przybliżały młodym widzom egzotykę Wschodu za pośrednictwem scenariuszy opartych na motywach baśni i podań z odległych stron oraz – nieraz bardzo drobiazgowych – reprezentacji wizualnych. W kwestii ścieżek dźwiękowych dominowało posługiwanie się konwencjonalną stylizacją orientalną, czyli tak zwanymi orientalizmami muzycznymi. Wyjątkowo pojawiały się też rozwiązania awangardowe (jak w przypadku serialu Maugli z muzyką Sofii Gubajduliny). W niniejszym artykule przykłady filmowe omówione zostały zatem przez pryzmat powiązań z repertuarem muzyki klasycznej, nie zaś z perspektywy etnomuzykologicznej. Stereotypowość odwołań do modeli, które już przed wojną można było uznać za obiegowe, zaskakuje, gdy za obiekt porównania przyjmiemy niezwykle twórczy stosunek, jaki radzieccy i rosyjscy kompozytorzy muzyki do filmów animowanych przejawiali względem rodzimego folkloru. Na przestrzeni lat zmianie ulegały natomiast idiomy muzyczne, z którymi zestawiano w poszczególnych filmach konwencjonalne orientalizmy – od radzieckiej muzyki estradowej i piosenki dziecięcej po muzykę popularną.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Barbara Binek
Symbolika chińskiego jednorożca qilin 麒麟 oraz chengyu zawierające znak lin 麟
23 – 36
PDF

Słowa kluczowe

Chiny |kultura |symbolika |jednorożec |frazeologizmy |chengyu

Streszczenie

Zdaniem Eberharda qilin (麒麟 qílín), czyli chiński jednorożec, nie jest tym samym, co jego europejski odpowiednik. Kopaliński w Słowniku symboli mówi, że jednorożec to symbol czystego umysłu, mądrości, inteligencji, błyskotliwości i łagodności. W Europie był przedstawiany jako dziki, biały koń z jednym spiralnie skręconym rogiem. Natomiast qilin, choć w niektórych tekstach był przedstawiany z jednym rogiem, mógł mieć ich dwa albo trzy, a opisywano go głównie jako zwierzę w ciele jelenia.

W czasach starożytnych qilin był emblematem króla, symbolizującym cnoty i sprawiedliwość władcy. Wyrażał także dobrą wróżbę i podobnie jak smok był sprawcą deszczu i użyźniał glebę. Był ponadto symbolem płodności – wyrażał życzenie posiadania dzieci.

Chengyu (成语 chéngyǔ), zwane także przysłowiami chińskimi bądź chińskimi idiomami, wzbogacają język, wiążą się z tradycją ludową mniejszości narodowych i są spuścizną chińskiej kultury. Ze względu na tak wielką wartość językową, historyczną, kulturową, a także zwięzłość, regularną budowę i zgodny rytm, są po dziś dzień używane zarówno w języku mówionym, jak i pisanym. Umiejętność użycia właściwego chengyu w odpowiednim czasie jest wysoko ceniona i napawa chińczyków dumą. W słowniku klasycznego języka chińskiego Gudai hanyu cidian (di 2 ban) 古代汉语词典 (第2版)znajduje się siedem chengyu ze znakiem lin 麟 oznaczającym jednorożca. W niniejszym artykule zostało omówione znaczenie dosłowne i metaforyczne poszczególnych chengyu zawierających znak lin 麟..


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Mateusz Danielewski
Stosunki Federacji Rosyjskiej z Republiką Korei po zakończeniu zimnej wojny (1991–2017)
37 – 46
PDF

Słowa kluczowe

polityka |Rosja |współpraca |Republika Korei

Streszczenie

Relacje na linii ZSRR – Republika Korei do lat osiemdziesiątych XX wieku były wrogie z powodów ideologicznych. Związek Radziecki, zainteresowany sukcesem gospodarczym Korei Południowej, postanowił jednak rozszerzać współpracę z Seulem. Republika Korei zyskała na znaczeniu w polityce rosyjskiej po objęciu władzy przez Władimira Putina. Federacja Rosyjska utrzymuje dobre wielowymiarowe stosunki z Republiką Korei, będąc jednocześnie mediatorem w relacjach międzykoreańskich.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Patrycja Duc-Harada
Analiza procesów słowotwórczych oraz semantycznych zachodzących w gendai kyanpasu kotoba, czyli współczesnej mowie japońskich studentów
47 – 70
PDF

Słowa kluczowe

mowa studentów |język młodzieży |metafora |metonimia |ekstensja semantyczna |ikoniczność |neologizmy |skróty i skrótowce

Streszczenie

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zjawiska gendai kyanpasu kotoba ‘współczesnej mowy studentów’ w Japonii, a przede wszystkim dokonanie analizy głównych procesów słowotwórczych oraz semantycznych zachodzących w obrębie tej kategorii języka młodzieżowego (wakamono kotoba). 

W części wprowadzającej mowa japońskich studentów zostaje przedstawiona jako zjawisko wieloaspektowe. Tendencja do tworzenia licznych neologizmów oraz skrótów odnoszących się do codziennego życia studentów lub w sposób obrazowy je przedstawiających to zjawisko uniwersalne, które w szerokim zakresie funkcjonuje również na płaszczyźnie mowy polskich studentów.

Druga część poświęcona jest analizie samego terminu kyanpasu kotoba. Pokrótce zostaje przedstawiona etymologia pojęcia oraz sposoby jego definiowania. Kategoria kyanpasu kotoba zostaje uznana za socjolekt, który ze względu na popularność, a także krótkotrwałość niektórych neologizmów można klasyfikować również do tzw. słownictwa modnego (ryūkōgo).

W kolejnej części, poświęconej analizie głównych procesów słowotwórczych, zostają opisane popularne przykłady rzeczowników, czasowników i przymiotników. W obrębie kategorii rzeczowników przedstawione zostają procesy skracania wyrazów lub tworzenia kontrakcji ze złożeń lub fraz, tworzenia neologizmów, a także hybryd językowych. W obrębie czasowników opisane zostają funkcjonujące w środowisku studenckim czasowniki koniugacji spółgłoskowej z rdzeniem rodzimym lub zapożyczonym. W obrębie kategorii przymiotników przedstawione zostają popularne formy przymiotników predykatywnych i niepredykatywnych.  

W części poświęconej analizie głównych procesów semantycznych przedstawione są często obserwowane w środowisku studenckim formy ingerencji w semantykę wyrazów i wyrażeń. Wyróżnić tutaj należy ekstensję semantyczną, redukcję semantyczną, metaforyzację, metonimizację, a także zjawisko ikoniczności.

W części podsumowującej zostaje dokonana ocena współczesnej mowy japońskich studentów. Liczne innowacje językowe, charakteryzujące kyanpasu kotoba ze względu na ograniczenia czasu, miejsca i przynależności, należy uznać przede wszystkim za przejaw typowej dla młodego pokolenia zabawy językiem, która nie wpływa w sposób zasadniczy na normę językową.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Joanna Florek
Po dwóch stronach frontu – życie i polskie wątki w twórczości Cengiza Dağcı
71 – 81
PDF

Słowa kluczowe

II wojna światowa |Cengiz Dağcı |Krym |Tatarzy krymscy |Legion Turkiestański |biografizm

Streszczenie

Artykuł prezentuje postać Cengiza Dağcı – krymskotatarskiego pisarza piszącego w języku tureckim. Biografia Dağcı przedstawia obraz II wojny światowej z perspektywy dwóch frontów. Pisarz po wybuchu II wojny światowej został przymusowo wcielony do wojsk ZSRR. Na froncie dostał się do niewoli i kilka lat spędził w hitlerowskich obozach jenieckich. Za sprawą niemieckiego podoficera opuścił obóz i zakładając niemiecki mundur, wsparł szeregi Legionu Turkiestańskiego. Walczył po stronie wojsk hitlerowskich w imię wyzwolenia narodów pochodzenia tureckiego od komunistycznego reżimu. Uciekł przed Armią Czerwoną i w ramach akcji przesiedleńczej rozpoczął nowe życie na Wyspach Brytyjskich. W biografii i twórczości Cengiza Dağcı wiele jest elementów polskich, takich jak wybuch powstania warszawskiego czy działalność Armii Krajowej.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Wojciech Kawala
Indyjskie spojrzenie na europejską klasykę – Vishal Bhardwaj jako adaptator sztuk Williama Shakespeare’a
83 – 98
PDF

Słowa kluczowe

adaptacja |William Szekspir |Bollywood |Vishal Bhardwaj |Indie |kino hindi

Streszczenie

Artykuł jest analizą adaptacji dramatów Williama Shakespeare’a autorstwa Vishala Bhardwaja. Autor opisuje inne adaptacje szekspirowskie pojawiające się w indyjskiej kinematografii, następnie opisuje adaptację Makbeta, Otella i Hamleta.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Maria Krakowiak
Opowiadanie Saita Faika Psst, psst!... Próba interpretacji
99 – 110
PDF

Słowa kluczowe

język |narracja |Sait Faik |literatura turecka |opowiadanie |narrator |styl |struktura |kompozycja |obraz świata |obraz przyrody

Streszczenie

Autorka artykułu analizuje opowiadanie XX-wiecznego tureckiego pisarza Saita Faika pt. Psst, psst!... (tur. Hişt, hişt!...) z nieprzetłumaczonego dotychczas na język polski zbioru opowiadań pt. Jest wąż na górze Alem (tur. Alemdağda Var Bir Yılan). Analiza została przeprowadzona zarówno pod kątem elementów struktury (specyfiki fabuły, kompozycji, postaci narratora), jak i stylistyki tekstu. Autorka wyodrębnia w strukturze utworu takie elementy kompozycji, jak wstęp, rozwinięcie, punkt kulminacyjny, fałszywe rozwiązanie i zakończenie przy braku wyraźnie zarysowanej fabuły. Ów brak „wydarzenia” w opowiadaniu nie jest przypadkowy: stanowi typowy dla epoki chwyt, który pozwala skierować uwagę czytelnika na wrażenia, myśli, odczucia bohatera. Przeprowadzona analiza struktury oraz języka i stylu ujawnia oryginalną technikę pisarza, a jednocześnie pozwala na nowo spojrzeć na obraz przyrody i świata Saita Faika, relację natury i człowieka. Uwzględniając obserwacje innych badaczy twórczości Saita Faika, autorka artykułu zwraca uwagę na wyróżniające opowiadanie Psst, psst!... spośród innych utworów zbioru Jest wąż na górze Alem optymistyczne spojrzenie na otaczający świat i afirmację życia.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Tomasz Kruk
Korzenie ideologii Talibów
111 – 127
PDF

Słowa kluczowe

szkoła deobandyjska |mułła Omar |Indie Brytyjskie |pasztunwali

Streszczenie

Artykuł przedstawia genezę światopoglądową ruchu religijnego Talibów. Jego początki sięgają nie terytorium Afganistanu, lecz subkontynentu indyjskiego. Tam w 1867 roku powstała deobandyjska szkoła islamu, której doktryna bezsprzecznie wpłynęła na tezy głoszone przez zwolenników mułły Mohammada Omara. Nauczanie deobandystów wraz z pasztuńskim kodeksem honorowym zwanym pasztunwali oraz domieszkami salafizmu ukształtowały przekonania Talibanu.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Mikołaj Lisewski
Geopolityczny wymiar chińskiej koncepcji Nowego Jedwabnego Szlaku (One Belt One Road Initiative) jako instrumentu wpływu politycznego. Podstawowe założenia, cele i potencjalny rozwój
129 – 140
PDF

Słowa kluczowe

stosunki międzynarodowe |Nowy Jedwabny Szlak |One Belt One Road |Chińska Republika Ludowa |ChRL |teoria Rimlandu |geopolityka

Streszczenie

Chiński projekt Nowego Jedwabnego Szlaku (One Belt One Road Initiative), po raz pierwszy oficjalnie przedstawiony przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwo Gospodarki Chińskiej Republiki Ludowej w dokumencie Vision and Actions on Jointly Building Silk Road Economic Belt and 21st-Century Maritime Silk Road (2015), w literaturze przedmiotu powszechnie uznawany jest za największy projekt gospodarczy o charakterze międzynarodowym i interkontynentalnym. W niniejszym artykule autor przedstawia jego podstawowe założenia i cele. Planowany przez Chińską Republikę Ludową rozwój gospodarczy oraz intensyfikacja międzynarodowej wymiany handlowej z Chinami, której w założeniu towarzyszyć mają interkontynentalne inwestycje infrastrukturalne, jak wykazuje autor, mają charakter nie tylko gospodarczy, ale również geopolityczny – wyrażają nowy kierunek polityki zagranicznej Państwa Środka, a także zarysowują kolejny etap rywalizacji politycznej ze Stanami Zjednoczonymi. Oryginalnemu rozwinięciu zostaje też poddana klasyfikacja etapów historycznego rozwoju Chin. W rezultacie studium obejmuje popartą metodologią analizę geopolityczną projektu Nowego Jedwabnego Szlaku, bazującą na literaturze przedmiotu złożonej zarówno z opracowań autorów świata okcydentalnego, jak i badaczy chińskich. Artykuł zakończony jest podsumowaniem przedstawionych analiz.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Michał Nita
Proces komercjalizacji chińskiej literatury w okresie reform Deng Xiaopinga
141 – 157
PDF

Słowa kluczowe

komercjalizacja |chińska literatura |Wang Shuo |kultura masowa

Streszczenie

Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie procesu komercjalizacji chińskiej literatury w okresie reform Deng Xiaopinga. W tym czasie zmiany gospodarcze doprowadziły do zwiększenia społecznego popytu na kulturę masową. Trend ten został w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku wykorzystany przez wielu przedstawicieli chińskiego środowiska pisarskiego, którzy zaczęli dostosowywać swoją twórczość do uwarunkowań nowo powstającego rynku wydawniczego. Prominentnym przykładem tych zmian była kariera Wang Shuo, który osiągnął niespotykany dotąd sukces komercyjny jako autor powieści i scenariuszy.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Warszawski
Olga Nowicka
Śladami Śankary. Regionalna odmiana monastycznej tradycji adwaita wedanty w topografiach hagiografii keralskich
159 – 172
PDF

Słowa kluczowe

Śankara |Kerala |adwaita wedanta |monastycyzm |bramini Nambudiri |hagiografia

Streszczenie

Według rozpowszechnionej legendy podczas podboju czterech stron świata (skr. digvijaya) Śankara miał dotrzeć do czterech krańców Półwyspu Indyjskiego, gdzie założył cztery ośrodki monastyczne, mające na celu propagowanie doktryny adwaita wedanty. Natomiast według lokalnego wariantu żywota filozofa miał on założyć cztery klasztory w jednym tylko keralskim mieście, Trichurze. Były to następujące instytucje monastyczne: Matham Północny (mal. Vadakke Maṭham), Matham Środkowy (mal. Naduvil Maṭham), Matham Pomiędzy (mal. Edayil Maṭham) oraz Matham Południowy (mal. Thekke Maṭham). Krótko po tym żywot swój miał zakończyć w śiwaickiej świątyni Vatakkunnathan. Można zatem zauważyć, że legendarna mapa życia Śankary została odtworzona i wpisana w przestrzeń geograficzną jednego miasta – Trichuru. Przestrzeń fizyczna miejscowości została zaaranżowana tak, by realizowała koncept ideologiczny, a miejsce zyskało symboliczne znaczenie.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Karolina Wanda Olszowska
Rauf Denktaş – wieloletni przywódca Cypru Północnego na tle historii wyspy po drugiej wojnie światowej
173 – 188
PDF

Słowa kluczowe

Rauf Denktaş |Cypr |Turecka Republika Cypru Północnego

Streszczenie

Republika Północnego Cypru Tureckiego (tur. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) jest państwem uznawanym jedynie przez Republikę Turcji. Lefkoşa (Nikozja) to stolica przedzielona na dwie części. Rauf Denktaş był przez 22 lata prezydentem tureckiej części Cypru. Walczył o zachowanie części terytorium dla swoich rodaków, z tego też powodu należał do grona inicjatorów budowy muru, który do dzisiaj dzieli stolicę. Postrzeganie Denktaşa przez stronę grecką i turecką było i jest bardzo rozbieżne. W celu lepszego zrozumienia historii Tureckiej Republiki Cypru Północnego warto przybliżyć sylwetkę tej ważnej postaci. W niniejszym tekście świadomie prezentuję perspektywę turecką postrzegania Raufa Denktaşa i szerzej historii tureckiego Cypru. Ten punkt widzenia jest tym cenniejszy, że polska nauka zdominowana jest przez pespektywę grecką jako bardziej europejską i bliższą.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Michał Sokołowski
Droga łuku (kyūdō) i jej związki z buddyzmem zen
189 – 208
PDF

Słowa kluczowe

Japonia |Zen |sztuka łucznictwa |kyūdō

Streszczenie

Sztuka łucznictwa, określana mianem kyūjutsu, jest jedną z najstarszych japońskich sztuk walki, określanych mianem budō. Na przełomie XV i XVI wieku przeżywała ona swój złoty wiek, podczas którego skodyfikowano metody nauczania oraz produkcji strzał i łuków. W zenicie popularności nastąpił moment zwrotny, związany z dotarciem w 1543 roku do Japonii broni palnej, już w 1575 roku użytej z powodzeniem w bitwie. Od tego momentu łuk utracił swoje bojowe znaczenie, zaś kyūjutsu przebyło długą drogę, by stać się kyūdō – drogą łuku – ceremonialnym, sformalizowanym ćwiczeniem, praktyką – zdaniem niektórych – głęboko zanurzoną w filozofii zen. Praktyka ta swoją eksplozję popularności zawdzięcza w dużej mierze jednej książce – Zen w sztuce łucznictwa – wydanej w 1948 roku, w której niemiecki badacz Eugen Herrigel opisał swoje doświadczenia z pobytu w Japonii i treningów pod okiem mistrza Kenzō Awy. Dokonana przez Herrigela interpretacja kyūdō w duchu zen pozostaje dyskusyjna, książka osiągnęła jednak światowy sukces i wpłynęła zwrotnie na stosunek do sztuki łucznictwa w samej Japonii. Celem artykułu jest próba zarysowania problemu faktycznych związków „drogi łuku” z filozofią buddyzmu zen.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Pobierz cały numer
1 – 212
PDF
Towarzystwo Doktorantów
Czapskich 4/14
e-ISSN 2082-3916
Uniwersytet Jagielloński
31-110 Kraków
ISSN 2082-419X