Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Perypetie prasowe Stanisława Ignacego Witkiewicza rozpoczęły się po jego powrocie z Rosji w 1918 r., wraz z intensywną twórczością literacką, malarską i teoretyczną. Artysta próbował nawiązać współpracę z czasopismami sprzyjającymi nowym kierunkom w sztuce. Krótkotrwałe kontakty z redakcjami „Skamandra”, „Zdroju”, „Czartaka” czy „Zwrotnicy”, owocujące nielicznymi publikacjami, skłoniły Witkacego do ogłoszenia w 1924 r. w „Kurierze Porannym” anonsu, którego fragment zacytowano w tytule: „Poszukuję człowieka (względnie konsorcjum) z grubymi pieniędzmi który(e) by chciał(o) założyć pismo artystyczno-krytyczne pod moją redakcją, […]”. Pomysłu wydawania krytycznoliterackiego periodyku, mimo różnorakich starań, nie udało się autorowi Matki urzeczywistnić. Mimo wsparcia Jerzego Mieczysława Rytarda, Wilama Horzycy czy Jana Brzękowskiego nie zdołał także przekonać redaktorów „Almanachu Nowej Sztuki”, „Reflektora” i wznowionej przez Peipera „Zwrotnicy” do utworzenia jednego pisma awangardy. Nie zrezygnował jednak ze swojej misji. Na łamach „Kuriera Literacko-Naukowego”, dodatku tygodniowego „Polska Zbrojna” i „Zet” przez kilka lat walczył o wyższy poziom życia umysłowego i kultury w Polsce.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Amatorskie warunki panujące w zakopiańskim teatrze, gdzie Witkacy wystawia Wariata i zakonnicę, Nowe Wyzwolenie, W małym dworku i Pragmatystów, stają się dla artysty impulsem do poszukiwań nowych rozwiązań scenograficznych. Tak rodzi się pomysł „firanek” jako uniwersalnego elementu scenografii. Witkacy, niechętny nowym formom dekoracji w teatrze, nie rezygnuje ze sceny pudełkowej i proponuje pozornie anachroniczną formę dwuwymiarowych kulis (malowanych na materiale i zawieszanych), często stosowanych w teatrze niemieckim w XIX w. Na podstawie wskazówek zawartych w didaskaliach, a także opinii formułowanych w korespondencji, można przypuszczać, że firanki (kotary), byłyby idealnym medium scenograficznym jego dramatów. Według Witkacego firanki nadawałyby się również do wystawienia sztuki Tadeusza Micińskiego W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Artykuł ma charakter refleksji nad Witkacym jako osobą, artystą, pisarzem, filozofem oglądanym z perspektywy nowoczesności. Autor analizuje te elementy jego twórczości, które wydają się mu najważniejsze dla współczesnego czytelnika czy odbiorcy kultury. Nowoczesność definiuje się tu jako „proces systematycznego demontażu paradygmatu kultury europejskiej, zbudowanego na tradycji, która przez wieki stanowiła o kulturze świata zachodniego: na racjonalizmie greckim, systemie prawnym rzymskim, spirytualizmie żydowskim i chrześcijaństwie”. Umiejscawiając Witkacego na mapie nowoczesności, określa go mianem zwiastuna (nie proroka) katastrofy i wskazuje, że obecnie (szczególnie po ukazaniu się znaczących książek Koniec historii Francisa Fukuyamy i Powrót historii i koniec marzeń Roberta Kagana) istnieje potrzeba, aby jego katastrofizm przemyśleć na nowo, ponieważ Stanisław Ignacy Witkiewicz wyrażał sceptycyzm wobec wizji przyszłości kultury zachodniej. Jest też przęsłem, które łączy pesymizm myśli zachodniej, z jakim mieliśmy do czynienia w pierwszych dekadach XX w. i obecnie, w wieku XXI. Po obaleniu komunizmu w 1989 r. wydawało się, że diagnozy Witkacego są przebrzmiałe, a jego czarnowidztwo śmieszyło, jednak obecnie lęki o dalsze losy kultury uświadamiają, jak wiele z jego pesymistycznych diagnoz zachowało aktualność. Od kilku lat pozycja dzieła Witkacego ponownie rośnie, powstają licznie rozprawy witkacologiczne, teksty zogniskowane wokół fenomenem obu Witkiewiczów – ojca i syna, referaty konferencyjne, książki. Witkacy przyciąga uwagę młodego pokolenia badaczy.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Stanisław Ignacy Witkiewicz zarówno w konstrukcji swoich dramatów i powieści, jak i w drobniejszych formach, rysunkach i wierszach pozostawia liczne intertekstualne tropy. Wiele z nich do dziś pozostało niezauważonych czy pominiętych jako nieistotne „ozdobniki” lub szczegóły bez specjalnego znaczenia. Maskuje je, według powierzchownych ale dość rozpowszechnionych opinii, rozwichrzony, zagmatwany i nieprecyzyjny język oraz groteskowa forma i styl. Ślady te warte są jednak badania, ponieważ Witkacy stara się konstruować swoje dzieła w myśl własnego postulatu, że „musi się tworzyć, będąc że tak powiem, zapiętym na ostatni guzik”, co jest przeciwstawiane nieprzemyślanej i chaotycznej improwizacji uważanej potocznie za „natchnienie”. W artykule zajęto się interpretacją końcowej strofy wiersza Do Panny Mery z jednodniówki „Papierek Lakmusowy” oraz rozszyfrowaniem, kto zacz Palfy Gróf? Śledztwo, samo w sobie, okazało się ekscytujące i ujawniło szereg sensacyjnych wątków. Wynik śledztwa stanowi przyczynek do biografii Witkacego, a jednocześnie okazję do prezentacji scen i zdarzeń z pięknego świata, który przeszedł już do historii.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Tekst poświęcony jest problemowi stylizacji idiolektalnej w przekładach dramatu Stanisława Ignacego Witkiewicza na język hiszpański. Przedmiotem analizy uczyniono tekst Wariat i zakonnica (w dwóch różnych tłumaczeniach, Marii Sten oraz Jorgego Segovii i Violetty Beck). W tekście wyróżnione zostały poszczególne elementy Witkacowskiego stylu, zanalizowane rozwiązania translatorskie oraz omówione strategie zastosowane w procesie przekładu. Problem przekładu stylu silnie nacechowanego znalazł się w szerszym kontekście nieprzekładalności.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Rozdział I obejmującej lata 1894–1897 części niepublikowanych dotąd Wspomnień i rozważań architekta Henryka Jasieńskiego (1888–1968). W 1957 r. syn słynnego Mangghi – krytyka i kolekcjonera sztuki, Feliksa Jasieńskiego (1861–1929) – powraca w maszynopisie do dzieciństwa spędzanego pośród najwybitniejszych i najbarwniejszych postaci Młodej Polski. Wartko i ze swadą sypie z worka swej nieprzeciętnej pamięci, szczegółami zakopiańskiego życia, często zabawnymi, okraszonymi ciętym komentarzem. Spojrzenie z dystansu sześciu dekad pozwala na ocenę i wychowawcze wnioski. Witkacolodzy otrzymują tu bezcenne wspomnienia lekcji muzyki u Marii Witkiewiczowej, wspólnych zabaw ze starszym o trzy lata Stasiem, opisy wnętrza domu zajmowanego przez Witkiewiczów na Krupówkach, ścian wytapetowanych rysunkami, szafy wypełnionej mundurami z epoki napoleońskiej, modeli okrętów, którymi wspólnie odtwarzali morskie bitwy. Jasieński przytacza anegdoty o Stanisławie Witkiewiczu ojcu i jego relacjach m.in. ze środowiskiem Szkoły Przemysłu Drzewnego; wiele ciepłych słów poświęca srokatej kotce Foce i jej bezgranicznemu zaufaniu do przyszłego twórcy teorii Czystej Formy.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

W 1930 r. ukazała się powieść Stanisława Ignacego Witkiewicza Nienasycenie. Uważna lektura listów Witkacego do żony oraz odnalezione ostatnio listy tego autora do Toni Pawell-Kleczkowskiej wskazują jednoznacznie, że ta słynna ówcześnie śpiewaczka, ale i publicystka, przetłumaczyła tę powieść Witkiewicza na język francuski. Być może pewną finansową rolę w doprowadzeniu do tego miała Władysława Reynelowa. Nie wiadomo, co się stało z tym tłumaczeniem, z którym Witkacy wiązał pewne nadzieje. Inne tłumaczenie Nienasycenia na francuski ukazało się dopiero w 1970 r. Zasadniczą część publikacji stanowią listy do Toni Pawell-Kleczkowskiej w opracowaniu edytorskim.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Stanisław Ignacy Witkiewicz we wspomnieniach Alaina van Crugtena pojawia się jako niezwykle ważna postać, patron wielu późniejszych działań belgijskiego slawisty, który w 1966 r. przyjechał na stypendium naukowe do Warszawy. Tu zaczęła się jego życiowa, trwająca do dziś, przygoda z Witkacym. W 1971 r. van Crugten napisał doktorat o teatrze Witkiewicza S. I. Witkiewicz – Aux sources d’un théâtre nouveau, założył teatr studencki, w którym wystawiano po francusku sztuki autorów słowiańskich, napisał scenariusz do „fikcji dokumentalnej” Tumor Witkacego, tłumaczył na język ojczysty powieści i sztuki Witkacego, był redaktorem edycji wszystkich jego dramatów, czyli 6 tomów Théâtre Complet oraz 5 roczników „Cahier Witkacy”, które wydawało lozańskie wydawnictwo L’Age d’Homme.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Dotychczas powstanie Portretu wielokrotnego w lustrach, najbardziej znanej witkacowskiej fotografii, ostrożnie datowano w publikacjach na lata 1915–1917, wskazując domyślnie jako miejsce jej wykonania Petersburg. Analiza szczegółów ubioru, w jakim sfotografował się Stanisław Ignacy Witkiewicz, oparta na znajomości carskich przepisów mundurowych i wojskowych zwyczajów, pozwala stwierdzić, że ma on na sobie zimowy szynel noszony przez oficerów Lejbgwardii od września do maja oraz czapkę garnizonową zakładaną jesienią od września do listopada i wiosną od marca do maja. Fotografię wykonano zatem w tych miesiącach. Charakterystyczne detale pagonów oficerskich na szynelu wskazują, że Portret wielokrotny powstał już po rewolucji lutowej 1917 r., między początkiem marca a końcem kwietnia tego roku. Z całą pewnością w Petersburgu, gdzie Witkacy wówczas przebywał.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Tekst dotyczy artystycznej relacji pomiędzy Stanisławem Ignacym Witkiewiczem (1885–1939) a jego ojcem Stanisławem (1851–1915). Została ona ukazana w określonym kontekście, na tle innych „konstelacji” artystycznych pomiędzy ojcami i synami w rodzinach Kossaków, Malczewskich i Pissarrów. Pozwoliło to zarówno zweryfikować pewne ustalone, choć nie zawsze słuszne przekonania związane z Witkiewiczami, jak i unaocznić ważne aspekty tej relacji, przedstawiające ją w nieco innych barwach.

W polskiej kulturze Witkiewicze nadal są postrzegani przez pryzmat różnic osobowościowych, mentalnych, artystycznych, prawie wyłącznie przez pryzmat trwającego między nimi konfliktu, a to fałszuje obraz tej relacji. Zapewne „rodzinna psychomachia” (termin Jana Bońskiego), jako dość pojemne, wyraziste i dobrze zadomowione w witkacologii określenie, była domeną Witkiewiczów.

Przywołany kontekst wskazuje jednak, że ich przypadek nie był odosobniony i we wszystkich przedstawionych tu relacjach ojców i synów sztuki istniało pewne odśrodkowe napięcie, które działało twórczo, stymulująco, a jednocześnie toksycznie czy obciążająco. Opisane historie (których wybór obarczony jest zapewne sporym subiektywizmem selekcji), to ciekawy materiał badawczy, pozwalający snuć biograficzne hipotezy, proponować nowe interpretacje, wskazywać paralele i kontrasty.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Stanisław Ignacy Witkiewicz w rozlicznych tekstach publicystycznych i polemicznych postulował istnienie rzetelnej i kompetentnej krytyki sztuki, której obecność mogłaby przysłużyć się artystom. W sporach z recenzentami swoich sztuk ponawiał ten sam postulat: konieczność przyjęcia odpowiednich kryteriów. Kryteria te brać się miały z teorii Czystej Formy. Tekst (Z) Witkacy(m) o „Gardzienicach” jest próbą sprostania wymogom Witkacego. Autor konfrontuje jego wizję krytyki teatralnej z współczesnym teatrem. Za przykład służy przedstawienie Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” Oratorium Pytyjskie w reżyserii Włodzimierza Staniewskiego.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Streszczenie

Portret Heleny Białynickiej-Biruli ze stycznia 1931 r., eksponowany na wystawie stałej w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, stanowi szczególny wizerunek w dziejach Firmy Portretowej „S. I. Witkiewicz”. Wyjątkowy, ponieważ Stanisław Ignacy Witkiewicz pozostawił na nim dopisek: „Na wystawę pośmiertną w r. 1955”. Tekst prezentuje okoliczności powstania pastelu, referuje relację Witkacego z Birulami-Białynickimi, omawia losy ich kolekcji, zawiera opis obrazu i detali sygnatury, a także odnosi się do wystawienniczej historii pracy, eksponowanej rzeczywiście na pierwszej wystawie pośmiertnej prac artysty w 1957 r.

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy

Słowa kluczowe

Stanisław Ignacy Witkiewicz |Witkacy