Streszczenie

Tekst poddaje krytycznej analizie sytuację sztuki współczesnej w aspekcie kluczowych dla niej pojęć: sensu, znaczenia i wartości. Autor, jeden z klasyków sztuki „performance”, przedstawia swoje argumenty z pozycji twórcy zaangażowanego w ukształtowanie i właściwe rozumienie przesłania etosu sztuki awangardowej.

Streszczenie

W tekście rozważana jest Heglowska idea zmierzchu sztuki oraz jej znaczenie dla teoretycznego pojmowania i praktycznego rozumienia faktów artystycznych. Autor poddaje hermeneutycznej analizie systemowe i empiryczne przesłanki Heglowskiej tezy, konfrontując je z aktualnym stanem sztuki oraz artystycznej świadomości i jej interpretacją w filozoficznej estetyce.

Streszczenie

Artykuł jest odpowiedzią na pytanie o wartość sztuki popularnej, jest też polemiką z poglądem, że utwory sztuki popularnej mają tylko rozrywkowe walory. Wśród utworów tej sztuki są produkty pozbawione walorów artystycznych i estetycznych, niezasługujące na miano dzieł sztuki. Ale i sztuka wysoka nie składa się z samych arcydzieł. Richard Shusterman dowiódł, że odmowa sztuce popularnej statusu artystycznej nie jest uzasadniona. Zaspokaja ona bowiem potrzeby estetyczne wielu odbiorców, także kulturalnych i kompetentnych. Dotyczy to również sztuki rozrywkowej. Dobra rozrywka jest potrzebna wielu ludziom; daje odprężenie, rozładowuje napięcia, poprawia nastrój i w efekcie pomaga zachować lub odzyskać dobre samopoczucie.

Po scharakteryzowaniu swoistości, właściwych sztuce wartości poznawczych, moralno-obyczajowych i katartyczno-kompensacyjnych autor sugeruje, że dobre utwory sztuki popularnej, takie np. jak czarny kryminał amerykański (Chandlera, Hammetta, MacDonalda) oraz filmy Woody’ego Allena lub Francisa Coppoli, nie są pozbawione tych wartości.

Streszczenie

Twórczość związana z mediami miała i ma również obecnie charakter syntopiczny, a dokonania artystów są często rezultatem ich współpracy z uczonymi i twórcami technologii komunikowania medialnego. Zjawisko to ma wymiar historyczny, a obecne postawy artystów stanowią jego kontynuację zgodnie z maksymą znaną już na przełomie czternastego i piętnastego wieku paryskiego architekta Jeana Mignota, mówiącą, że: ars sine scientia nihil est. Dzieło sztuki zawsze było przecież komunikatem w szerokim rozumieniu tego słowa i jako takie domagało się budowy własnej wspólnoty, która konstytuowała jego zawartość i podejmowała w związku z tym określone działania interakcyjne.

Streszczenie

Współczesne interdyscyplinarne badania nad ludzkimi emocjami kwestionują jeden z głównych aksjomatów poznawczych: o autonomii i nadrzędności ratio. W słabszej wersji aksjomat ten jest „podejrzany”. Nie ma tu jednak analogii do podejrzeń Freudowskich. Badania kognitywistyczne pokazały zarówno niepokojąco ścisłe (z tradycyjnej perspektywy) korelacje pomiędzy „irracjonalnym” i „racjonalnym”, jak i nieodzowność „irracjonalnego” dla funkcjonowania „racjonalnego”.

Ignorowanie tych badań byłoby ignorowaniem znacznej części współczesnej wiedzy o człowieku. Każe ona na nowo przemyśleć podstawowe dystynkcje oraz hierarchie obowiązujące w naszej kulturze. W świetle tych badań znaczna jej część jawi się jako „kultura aleksytymiczna”... a to nie jest obojętne ani dla jednostek, ani dla społeczności. Nie jest też obojętne dla humanistyki: jeśli afekty i emocje, sytuowane tradycyjnie poniżej refleksji, mają bezpośredni związek z tym, czego i jak się uczymy, co i w jaki sposób zapamiętujemy, wreszcie – jak sobie przypominamy (i czy sobie przypominamy)… to wtedy pytanie Marii Janion: „Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?” traci rys melancholii; staje się zapytaniem dramatycznym.

Streszczenie

Autor rekonstruuje aesthetica crucis Simone Weil. Problemy uchodzące za specyficzne dla estetyki czy filozofii sztuki w jej myśli okazują się tożsame z najbardziej fundamentalnymi pytaniami o źródła czy granice ludzkiej egzystencji. Rozumienie piękna okazuje się leżeć w centrum jej teologicznych, eschatologicznych czy metaetycznych intuicji, skoro piękno i jego doświadczenie splata się z samą naturą rzeczywistości oraz kondycji ludzkiej: z krzyżem (nieusuwalne sprzeczności, antynomie, opozycje jako cierpienie).

Streszczenie

Standardowe podejście do problemu znaczenia w sztuce opiera się na przekonaniu, że jest ona językiem, dla którego następnie poszukuje się adekwatnej semantyki. Artykuł podaje wstępne uzasadnienie możliwości odwrócenia tej perspektywy. Dopuszczalne jest założenie, że nie będąc właśnie językiem, sztuka oferuje alternatywne semantyki dla języka. Co czyni taki manewr możliwym, to właśnie jest tematem artykułu.

Streszczenie

Tekst przedstawia ewolucję pojęć „symbolu” i „metafory” muzycznej na przestrzeni od Arnolda Scheringa do Michaela Spitzera. U Scheringa oba pojęcia konkurują ze sobą, choć symbol pojęty jako „dźwiękowy obraz duchowego sensu” zyskuje ostatecznie przewagę. W ewolucji i pewnej konwergencji tych pojęć w minionym stuleciu upatruje autor referatu przejaw kryzysu myślenia metafizycznego w jego tradycyjnym, „ontoteologicznym” wydaniu i przesunięcia problematyki znaczenia dzieła muzycznego od ontologicznej „epifanii” ku epistemologicznemu „obrazowi świata”. W obliczu owych przemian wszelaka próba projektowania na nowo definicji tych terminów wydaje się przedsięwzięciem poznawczo chybionym i beznadziejnym. Zamiast o symbolu czy metaforze w ustalonym, zdefiniowanym znaczeniu, lepiej mówić o myśleniu symbolicznym (Eliade) czy projekcji metaforycznej (Spitzer).

Krytykując z tej perspektywy mechaniczne przenoszenie pojęć z zakresu ogólnej teorii znaków do dziedziny muzykologii oraz skazane na niepowodzenie próby systematyzacji znaków muzycznych, autor postuluje całościowe, holistyczne spojrzenie na dzieło muzyczne czy fenomen stylu historycznego. Jest ono możliwe wyłącznie poprzez ugruntowane historycznie połączenie perspektywy analityczno-semiotycznej i hermeneutycznej.

Streszczenie

Celem eseju jest zrozumienie wprowadzonej przez Władysława Stróżewskiego kategorii „przygodność aksjologiczna”. Kategoria ta wydaje się szczególnie użyteczna dla pełniejszego opisu i zrozumienia naszego uczestniczenia w kulturze. W myśli Stróżewskiego z kategorią „przygodność aksjologiczna” ściśle związane są następujące pojęcia: „dar”, „sens aksjologiczny” oraz „metaracjonalizm”. Wokół tych czterech kategorii organizowany jest cały esej.

Streszczenie

Po przeprowadzeniu opisowych analiz wybranych współczesnych dzieł Boba Wilsona, Billa Violi i Jamesa Turrella autor wskazuje na metafizyczną tęsknotę artystów, widoczną w dziełach jeszcze przy próbie fenomenologicznego podejścia, ale także podkreśla konieczność dopowiedzenia prac hermeneutyczną interpretacją, która ujawnia lokalizację funkcji estetycznej w poetyce, pogłębiając w ten sposób metafizyczny sens dzieł, a przez to utwierdzając tożsamość odbiorcy, zgodnie z Gadamerowską koncepcją Auffülen.

Streszczenie

W tekście została dokonana, przy użyciu pojęć estetyki Ingardenowskiej, analiza jakości i wartości metafizycznych zawartych w strukturze znanego obrazu Adama Chmielowskiego Zawale. Autor rozważa jakościowe uposażenie dzieła sztuki, prowadzące do ukonstytuowania się jego spójnej, całościowej postaci (Gestalt) i artystycznej wartości.