Słowa kluczowe

Plato |theatre |comedy |tragedy |metaphor |legislation

Streszczenie

In my manuscript I engage Jonas Barish’s claim that Plato engenders an antitheatrical prejudice, arguing that Plato’s critique of poets’ creation (tragic and comic) is marked by ambivalence. To emphasize the tensions in Plato’s dialogues is not only to problematize the negative judgements against tragic and comic creation, but also to perceive Plato’s particular use of theatre in its metaphoric dimension to describe, inter alia, the phenomenon of human existence or ideal legislation. My main hypothesis is that to perceive this complexity, we must take into account the literal and metaphoric dimensions of poetry and theatre. Only then can we capture the genuine theatrical potential of Plato’s dialogues: not only critical but also reformative. Moreover, new possibilities emerge when we consider Plato as a playwright, and Socrates as his privileged character. In light of this complexity, we can contest Jonas Baris’ declaration of Plato as progenitor of the ‘antitheatrical prejudice’.

Słowa kluczowe

awangarda |rytm |forma |formizm |wtórny system modelujący |ekspresja |folklor |kultura jarmarczna i popularna

Streszczenie

Artykuł Iwony Mikołajczyk „Vers à l’austère”. Sztuka peryferyjna a rytm i forma w malarstwie formistów polskich omawia wybrane dzieła polskiej awangardy z punktu widzenia stosunku ich twórców do kultury peryferyjnej: folklorystycznej, jarmarcznej i popularnej. Wykorzystując wtórne znaki modelujące typu determinowanego, Tymon Niesiołowski, Eugeniusz Zak, Tytus Czyżewski i Andrzej Pronaszko transponowali dostrzeżone w niej wartości estetyczne, środki artystyczne i motywy w przestrzeń własnych płócien, wiążąc je z technikami awangardowymi. Zagęszczając w obrębie jednego dzieła techniki twórcze, dochodzili do nowych jakości formalnych, surowej i czystej konstrukcji, wspartej na rytmie i ekspresji wyrazu. Te wizualne wartości odróżniają ich twórczość od osiągnięć awangardy zachodnioeuropejskiej.

Słowa kluczowe

Religion |culture |memory |Christianity |sociotheology |religious fundamentalism

Streszczenie

Already in 1964 Wilfred Cantwell Smith wrote that: “the term ‘religion’ is confusing, unnecessary, and distorting”. Since then many new definitions for ‘religion’ were elaborated. In 2012 Jared Diamond not only reminded sixteen of them, but also proposed two new definitions. The multiplicity of definitions for ‘culture’ is well known. In the recent anthropological reflection the basic concepts of Western civilization underwent a dramatically transformations. This is true also for religion and culture and found a specific culmination in the theory elaborated by Clifford Geertz, who saw religion as a cultural system. The aim of this paper is to reconsider these two concepts in the light of the notion of memory. The contribution by Maurice Halbwachs who indicated a close link between religion and memory has to be included and also more recent analysis by Jan and Aleida Assmann, particularly their emphasis on cultural memory.

Słowa kluczowe

Maimonides |The Guide for the Perplexed |Judaism |mysticism |Haskalah |Zionism

Streszczenie

The article discusses the metamorphoses of a book: The Guide for the Perplexed by Moses Maimonides. The receptions of the book from the time of its publication (1191), and especially his translation into Hebrew (1224) were diverse and went through many changes during the last eight centuries. From its publication the book caused a storm among Jewish thinkers and rabbis, and was accused of being a profanation, was banned, and even burned. These facts are particularly intriguing taking into account the authoritative role of Maimonides in the Jewish world, who was considered as the second Moses, was named the “great eagle”, and his book Mishneh Torah, a comprehensive code of Halakhah (Jewish law) is a canonical book since then. Acceptance and rejection of this book can be observed in the Jewish world till today. The book was understood as the source for very different philosophical and theological approaches. Therefore, it has a sense to talk about ‘many Guides for the Perplexed’. The article is concentrated particularly, on modern times: Haskalah and Zionism.

Słowa kluczowe

awangarda |sztuka |teoria |Nowa Rzeczowość

Streszczenie

Artykuł poświęcony jest ruchowi Nowej Rzeczowości w sztuce niemieckiej połowy lat dwudziestych XX wieku, jego przyczynom i skutkom. Szczegółowe przedstawienia powojennej rzeczywistości w malarstwie Nowej Rzeczowości, ich społeczny krytycyzm i zaangażowanie przedstawione są jako przykład sztuki awangardowej najbardziej odpowiadający słynnej teorii awangardy Petera Bürgera. W swoim opisie awangardy Bürger kładł największy nacisk na awangardową krytykę instytucji sztuki w społeczeństwie mieszczańskim oraz na dialektyczność autonomii sztuki. Niemniej jednak nie podał wielu przykładów tak rozumianej sztuki awangardowej, ograniczając się tylko do dadaizmu i surrealizmu. Niniejszy tekst stara się znaleźć inne egzemplifikacje teorii Bürgera, spośród których doskonałym przykładem wydaje się Nowa Rzeczowość. Ruch ten był nie tylko silnie związany z ówczesną społeczną, ekonomiczną i polityczną sytuacją, ale także starał się rozwiązać problem autonomii sztuki poprzez hasła artystycznego zaangażowania w sprawy społeczne. Podkreślenie tej sfery działalności artystów Nowej Rzeczowości i zestawienie jej z ideami Bürgera może być pomocne w lepszym zrozumieniu zarówno sztuki Nowej Rzeczowości, słabo znanej w Polsce, jak i Teorii awangardy.

Słowa kluczowe

Slavoj Žižek |structuralism |psychoanalysis |dialectical materialism |Stalinism |ideology |subjectivity |objet petit a |Ding-an-Sich |den

Streszczenie

The theory of dialectical materialism as the official philosophy of the Communist Party of the Soviet Union present a vision of dynamic material processes forming the laws of development of the higher strata of being. In his interrelated reading of the traditions of German idealism, historical materialism and Freudian-Lacanian psychoanalysis, Slavoj Žižek presents a vision of dematerialized matter as a way of trying to explain the genesis of subjectivity. This paper serves can be seen as an introductory text to this project as a presentation of how the concept of the Thing-in-itself is to be grasped within such an endeavor. The early materialist notion of den qua the paradoxical notion of something within the domain of nothing is taken by Žižek to be a way of conceiving the gap between Being and the One as the only true reality. In this way, a fresh presentation of the difference between idealism and materialism is given as an incentive to an insight to a different kind of objectivity.

Słowa kluczowe

szkoła lwowsko-warszawska |Stanisław Ossowski |Mieczysław Wallis |estetyka naukowa

Streszczenie

Artykuł prezentuje wpływ postulatów naukowych Kazimierza Twardowskiego oraz jego intelektualnych kontynuatorów (między innymi Tadeusza Kotarbińskiego, Jana Łukasiewicza, Tadeusza Czeżowskiego, Władysława Witwickiego, Kazimierza Ajdukiewicza) na sposób rozumienia i uprawiania estetyki przez Mieczysława Wallisa i Stanisława Ossowskiego. Zarówno Ossowski, jak i Wallis, mając w poważaniu program naukowy szkoły lwowsko-warszawskiej, przejęli wiele jej naczelnych założeń metodologicznych. Uprawiając estetykę, zarówno Wallis, jak i Ossowski zanegowali jej tradycyjne ujęcie jako dyscypliny wartościującej i zorientowanej metafizycznie, przeciwstawiając mu wizję estetyki naukowej. Estetyka przez nich uprawiana miała być nauką empiryczną (wolną od pierwiastków irracjonalnych i spekulatywnych), a jej naczelne kategorie ujmowano w duchu anty-obiektywistycznym i antyabsolutystycznym.

Słowa kluczowe

awangarda |wolność |wspólnota |autorytet |artysta |postmodernizm

Streszczenie

Książka Grzegorza Sztabińskiego jest rewizją dwudziestowiecznej awangardy artystycznej pod kątem idei wspólnoty, wolności i autorytetu. Sztabiński próbuje zrekonstruować – w perspektywie podjętych przez siebie wątków problemowych, do których należą wymienione idee oraz kwestia statusu artysty – pewną możliwą tożsamość zjawiska awangardowości, aby następnie wyznaczyć pęknięcie bezpowrotnie oddzielające awangardę od czasów współczesnych i określić przesunięcie aktualnej sytuacji artystycznej w relacji do awangardowej przeszłości. Autor książki wyraźnie podkreśla wątek statusu artysty i zarysowuje współczesną jego sytuację poprzez objaśnienie jej zadłużenia w awangardzie, wskazując na to, że awangarda jest stale obecnym, niewymazywalnym archetypem, z którym każdy teraźniejszy artysta musi się na różne sposoby zmierzyć. W procesie tropienia idei wspólnoty, wolności i autorytetu ujawnia się intencja wychwycenia ich nowej funkcjonalności dla współczesnych artystów.