Słowa kluczowe

wolność |sztuka współczesna |artysta

Streszczenie

Dzieje sztuki często są rozpatrywane w związku z rozszerzaniem się zakresu swobody twórczej. Ujęcie takie zakłada, że wolność jest wartością stałą, transhistoryczną, która może wzrastać lub być ograniczana w zależności od warunków społecznych. Powołując się na poglądy Borisa Bernsteina, autor artykułu kwestionuje takie ujęcie, aby następnie zadać pytanie o swoiste cechy pojmowania wolności w sztuce współczesnej...

Słowa kluczowe

synteza sztuk |sztuka post-medialna

Streszczenie

Znany romantyczny pogląd, dotyczący syntezy sztuk, został zakwestionowany przez współczesne wyeksponowanie użycia nowych mediów. Rozpoczęto analizę takich terminów, jak „intermedia” i „multimedia”, oraz różnicy między różnorodnymi środkami mediów i wyrażaniem wspólnego horyzontu poznawczego różnych dziedzin. W multimedialnych przedstawieniach artysta uczestniczył w rzeczywistości współtworzonej przez nowe technologie. Z drugiej jednak strony, odbiór komunikatu był efektem świadomego i aktywnego zaangażowania odbiorcy...

Słowa kluczowe

przestrzeń |Miron Białoszewski |Stanisław Barańczak |zwrot ikoniczny

Streszczenie

Wychodząc od refleksji o „zwrocie ikonicznym” autorka wskazuje na wartość wykorzystywania w jego obrębie doświadczeń poetyki strukturalnej dla budowania nowej kulturowej teorii literatury. Taka transdyscyplinarna dziedzina powinna opierać się na szerokiej, kulturowej definicji tekstu Łotmana, uznawać strukturalne podobieństwa obrazu i opisu oraz stosować wspólne analityczne narzędzia: metaforę, symbol i przestrzeń. Szczególnej przydatności tej ostatniej kategorii (osobno definiowanej) dowodzą analizy przykładów poezji Białoszewskiego i Barańczaka oraz eksperymentalnych filmów Neumanna, Szczechury i Rybczyńskiego, w których względna realność i poetyckie znaczenia przestrzeni są czytelnie podobne. Ostatecznie, w kontekście epistemologicznym autorka wyróżnia przestrzeń realną, paraboliczną i metafizyczną, zaś w ontologicznym - przestrzeń wypełnioną i przestrzenne continuum.

Słowa kluczowe

percepcja sztuki |synteza sztuk

Streszczenie

Autor definiuje na wstępie pojęcie syntezy i wskazuje możliwości jego użycia w teorii sztuki, a następnie koncentruje się na różnych wizjach wspólnoty sztuk. Omawia najpierw koncepcje rekonstrukcji pragreckiego synkretyzmu kulturowego w przestrzeni teatralnej, a następnie różnorakie wskazania na wspólne dla różnych sztuk role artysty i impulsu twórczego, możliwość łączenia przez miejsce, program ikonograficzny, celowe współdziałanie kilku twórców. Ostatecznie szczególna uwaga poświęcona zostaje doznaniu i wysiłkowi intelektualnemu odbiorcy, uznanemu za ostateczną instancję łączącą w doświadczeniu estetycznym różne dziedziny sztuki.

Słowa kluczowe

rzeczywistość wirtualna |cybertekst |tekst literacki |intermedia

Streszczenie

Artykuł dotyczy zmiany, jaka dokonuje się (na przełomie XX i XXI wieku) w obszarze tradycyjnej, statycznej i linearnej struktury literackiego tekstu, w sytuacji jego przeniesienia na ekran komputera czy do wirtualnej rzeczywistości. Rozwązane jest znaczenie komputera jako nowej elektronicznej, interaktywnej technologii pisania i czytania (tekstu), jako pola konstruowania elastycznej, nielinearnej struktury (hipertekst) albo jako modelu do tworzenia tekstów dynamicznych (cybertekst) i miejsca łączenia tekstu, obrazu (statycznego i ruchomego) oraz dźwięku. Artykuł ujawnia różne strategie artystyczne i komunikacyjne, które wskazują na hybrydalny charakter współczesnych tekstów i sztuki (intermedia), i nowy rodzaj relacji pomiędzy artystą a odbiorcą.

Słowa kluczowe

manieryzm |Giuseppe Arcimboldo

Streszczenie

Manieryzm, podobnie jak renesans, wniósł swój wkład w rozwój sztuk przedstawiąjacych. Etymologia nazwy kierunku łączy się ze znaczeniem słowa maniera, będącym synonimem rodzącego się nowego stylu. Na tle subtelnej gry manieryzmu z renesansowym pojmowaniem piękna jawi się niezwykły dorobek artystyczny Giuseppe Arcimbolda. Zagadkowe obrazy wyjątkowego malarza były powszechnie podziwiane i znajdowały licznych naśladowców. Z czasem zostały zapomniane przez kolejne pokolenia, a ich ponowne odkrycie zawdzięczamy surrealistom. Wszystkie dzieła Arcimbolda, które powstawały jako spełnienie manierystycznej zasady dzieła dziwnego, wielowarstwowego i zaskakującego, podpadają pod filozoficzną zasadę widzenia aspektowego Ludwiga Wittgensteina. Filozoficzna refleksja nad twórczością Arcimbolda ma pokazać współczesnemu odbiorcy nowe ujęcie dorobku artystycznego włoskiego mistrza.

Słowa kluczowe

Francis Bacon |Tadeusz Rożewicz |hipertekst

Streszczenie

Celem tego artykułu jest ukazanie relacji intertekstualnych pomiędzy poezją a sztukami plastycznymi na przykładzie Tadeusza Różewicza i Francisa Bacona, jednego z najbardziej znaczących brytyjskich malarzy końca XX wieku. Wynikiem ich dyskursu jest poemat Różewicza Francis Bacon, czyli Diego Velázquez na fotelu dentystycznym.

Doświadczeniem egzystencjalnym, które dało początek ich dyskusji o sztuce i artystycznym życiu, był niepokój. Tekst artystycznej biografii Bacona, mity dotyczące jego osoby, malarskie artefakty, preteksty Baconowskich płócien, literackie, duchowe i malarskie powiązania łączą się w całość w Różewiczowskim poemacie – hipertekscie...

Słowa kluczowe

przekład |Bruno Schulz |synestezja |Asar Eppel |Andrij Szkrabiuk

Streszczenie

Celem referatu jest przedstawienie podłoża leksykalnego we fragmencie opowiadania Brunona Schulza Sanatorium Pod Klepsydrą w wersji tłumaczenia rosyjskiego i ukraińskiego. Podstawą badawczą są przekłady Asara Eppela i Andrija Szkrabjuka, ich zestawienie z tekstem źródłowym. Część zasadnicza poprzedza wprowadzenie dotyczące przejawów synestezji w sztuce. Główna uwaga jest skierowana na odzwierciedlenie w tekstach tłumaczeń zasobu słownictwa, które wywołuje efekt zespolenia wrażeń wzrokowych i słuchowych, stwarza nastrój poprzez kolorystykę i zespół cech dźwiękowych. Uwagi końcowe poświęcone są powiązaniu warstwy fonicznej i kolorystycznej z płaszczyzną symboliczną we fragmencie, sposobom przekazania odpowiednich znaczeń w językach przekładów.

Słowa kluczowe

Gernot Böhme |estetyka przyrody

Streszczenie

W projekcie estetyki przyrody chodzi o piękno zawarte w naturze, co wiąże się z intersubiektywnym przekonaniem o wpływie piękna przyrody na jakość życia, z punktu widzenia np. planowania przestrzeni i rzeczywistych przestrzeni użytkowych, gdzie piękno może być konkurencyjne wobec innych, nieprzyjaznych naturze działań. Kluczowy dla głębszego zrozumienia tej filozoficznej estetyki przyrody jest termin i zjawisko „atmosfer”, a także możliwość oddziaływania „atmosferami” w skali społecznej.

Słowa kluczowe

świat przedstawiony |uwidacznianie się |dzieło literackie

Streszczenie

Zaprezentowane w artykule ontologiczne kategorie „uwidaczniania się” i „świata uwidaczniającego się” są rozszerzeniem epistemologicznych kategorii przedstawiania i świata przedstawionego w dziele literackim. Uwidacznianie się jest ukazane jako następstwo literackiej strategii łamania koherencji utworu i zrywania jego przedstawieniowej logiki. Uwidacznianie się, które jest rezultatem estetycznego doświadczania i pojmowania dzieła literackiego oraz świata, pojawia się w szczelinach bytu.

Słowa kluczowe

Cyprian Norwid |esteza

Streszczenie

Czytając Norwida, podejmuję pytanie o związek sztuki z życiem człowieka i jego światem, o relacje pomiędzy poszczególnymi dziedzinami sztuki oraz pomiędzy nimi a ludzką codziennością. Próbuję zrekonstruować jego stanowisko w tej kwestii...

Słowa kluczowe

destrukcja |Walter Benjamin |Dada

Streszczenie

W języku polskim słowo „destrukcja” oznacza rozpad, zniszczenie czegoś lub rozprzężenie, dezorganizację. Destrukcję można analizować w obszarze teoretycznym, biorąc pod uwagę teorie filozoficzne, manifesty artystyczne, teoretyczne rozważania artystów. Pojęcie destrukcji można również analizować w aspekcie praktycznym jako destrukcję faktyczną, zrealizowaną, biorąc pod uwagę akcje artystyczne awangardy i późniejszych nurtów sztuki współczesnej.

Najpewniej najlepszym i najpełniejszym sposobem opisu destrukcji jest ukazanie jej dialektycznej relacji z konstrukcją, ich wzajemny związek dostrzegalny w wybranych teoriach filozoficznych i działaniach artystycznych XX wieku.

Słowa kluczowe

sztuka |nauka

Streszczenie

Celem artykułu jest porównanie dwóch poglądów na naukę i sztukę, to jest poglądu nowoczesnego i tradycyjnego. Zgodnie z poglądem nowoczesnym obie te dziedziny ludzkiej działalności są radykalnie odmienne: nauka ma być wyłącznie nudnym rzemiosłem, przydatnym tylko w praktycznej działalności, podczas gdy sztuka ma być dziedziną twórczej aktywności ludzkiego umysłu wolnej od wszelkich więzów zewnętrznych. Autor wskazuje, że te radykalnie odmienne obrazy obu dziedzin są skutkiem ataku na fundamentalne wartości, to jest na prawdę i piękno. Skutkiem tego ataku tradycyjny obraz nauki i sztuki został istotnie zdeformowany...

Słowa kluczowe

epistemologia |nowa epistemologia

Streszczenie

Rozpoczynając od namysłu na temat wspólnej istoty rozpadu mechanistycznego paradygmatu w fizyce, jak również empirycznego i pozytywistycznego paradygmatu w epistemologii i filozofii, co skutkowało postmodernistycznym zwrotem, autor niniejszego artykułu rozważa różnice między nihilistycznym relatywizmem i swobodnym tworzeniem nowych światów w myśleniu postmodernistycznym. Najnowszą tendencję należy łączyć z hermeneutycznym ujęciem ewolucyjnego procesu życia i ze wzmacnianiem jego elementów pozytywnych. Efektem jest docenienie roli Logosu i umysłu w istnieniu świata oraz idei intersubiektywnego, kreatywnego Umysłu Partycypującego, stale współtworzącego uniwersum. Idea Umysłu Uczestniczącego jest determinantą Nowej Hermeneutyki i Nowej Epistemologii, co szczegółowo zostaje przedstawione w tekscie.

Słowa kluczowe

Władysław Strzemiński |estetyka realistyczna

Streszczenie

W swej Teorii widzenia Władysław Strzemiński przedstawił krytykę estetyki idealistycznej oraz własną teorię estetyki realistycznej. Na tej podstawie sformułował oryginalną naturalistyczną teorię dzieła sztuki. W artykule przedstawimy tę krytykę, koncentrując się jednak na części pozytywnej rozważań Strzemińskiego zawartej we wspomnianej książce.

Słowa kluczowe

Henryk Sienkiewicz |Diokles

Streszczenie

Analiza noweli H. Sienkiewicza Diokles koncentruje się na problemie prawdy w utworze: pokazuje prawdę uobecniającą się w obrębie świata przedstawionego w postaci alegoryzowanej figury (zdejmowanie zasłon, w które prawda jest spowita, ujawnia tajemnicę wszechrzeczy) oraz wskazuje „prawdziwość” objawiającą się poprzez jakości metafizyczne. Wzniosłość i tragizm bohatera w jego milczącej świętości, jak też zdarzeniowość utworu rozwiązana ciszą ostatecznego ukojenia wprowadzają mistyczną aurę. Diokles mówi o ograniczeniach wynikających z kondycji bycia człowiekiem: człowiek tylko wedle miary ludzkiej jest w stanie doświadczać rzeczywistości i zawładnąć prawdą.