Słowa kluczowe

poezja |Zbigniew Herbert

Streszczenie

Tematem artykułu jest próba rekonstrukcji systemu wartości odczytanego z poezji Zbigniewa Herberta w planie estetycznym i etycznym. Czy wyobraźnia poetycka może być nie tylko sposobem widzenia i odczuwania świata, ale i narzędziem moralizowania bądź formowania postaw? Zastanawiając się, czym jest powinność poezji i poety, poza powinnością wobec wyobraźni, można postawić pytanie, czy poezja może być habituacją, kształtowaniem tablic wartości, Arystotelesowskim ćwiczeniem się w dobrych nawykach i wzorcach. Kiedy plan etyczny ustępuje miejsca płaszczyźnie estetycznej, czy możemy powiedzieć, że Herbertowski smak staje się estetycznym odpowiednikiem sumienia? Może być bronią w walce z banalnością, trywialnością zła? Porównanie stanowiska Herberta z Calderonem de la Barca i Josephem Conradem uzupełnia analizę.

Słowa kluczowe

muzyka

Streszczenie

W czasach współczesnych stosunkowo często słyszymy muzykę, nie słuchając jej wcale. Słuchanie muzyki traktujemy jak odskocznię od kłopotów codzienności. W niniejszym artykule analizuję różne sposoby słuchania muzyki poważnej i omawiam istotne cechy różnych grup odbiorców: melomanów, laików i muzyków profesjonalistów.

Czy można udoskonalać nasze rozumienie materiału muzycznego? Niezależnie od tego, czy słuchamy Chopina, czy muzyki free-jazzowej, możemy pogłębiać jej rozumienie. Punktem wyjścia niech będzie analiza różnych sposobów słuchania. W artykule znajdują się odniesienia do prac takich autorów, jak Adorno, Behne, Copland czy Wallis, którzy analizowali sposoby odbioru muzyki i możliwości percepcyjne jej miłośników.

Słowa kluczowe

Manuel Castells |społeczeństwo sieciowe

Streszczenie

Powstanie społeczeństwa sieciowego zasadniczo zmieniło strukturę ludzkiego doświadczenia we wszystkich ważnych dziedzinach życia i kultury. Manuel Castells w swoim przełomowym dziele Społeczeństwo sieci stworzył teoretyczną bazę pozwalającą na zrozumienie tej nowej rzeczywistości, w której żyjemy. Niniejszy artykuł jest próbą spojrzenia na sztukę współczesną jak na jeden z globalnych „przepływów”, używając pojęć Castellsa stworzonych do analizy rzeczywistości sieci. Wnioski nie są dla sztuki zbyt zachęcające.

Słowa kluczowe

Emanuel Swedenborg |Honoré de Balzac |Charles Baudelaire

Streszczenie

Artykuł przedstawia twórczość Baudelaire’a i Balzaca w aspekcie nawiązań do mistycznych idei Emanuela Swedenborga. Analizy dotyczą trzech głównych teorii: odpowiedniości, kosmicznego człowieka oraz misterium androgynicznej całości człowieka.

Współczesnemu czytelnikowi idee szwedzkiego teozofa mogą wydawać się kuriozalne. Jednak w ujeciu historyczno-kulturowym jego postawa intelektualna oddaje napięcie, jakiemu podlegali poeci i pisarze, szczególnie symboliści francuscy XIX wieku.

Słowa kluczowe

piękno |Teilhard de Chardin

Streszczenie

Artykuł omawia problematykę piękna w historiozoficznej wizji świata Teilharda de Chardina. Na podstawie pism francuskiego uczonego można dojść do wniosku, że cała jego filozofia przepojona jest pierwiastkiem estetycznym: świat jest piękny i godzien jest najwyższej czci, ale piękno to rodzi się stopniowo, zaś od momentu pojawienia się człowieka staje się domeną aktywnej ludzkiej twórczości. Dominującymi wątkami refleksji de Chardina są optymizm i połączenie inspiracji chrześcijańskiej z uniwersalną ewolucją.

Słowa kluczowe

Theodor Lessing

Streszczenie

Artykuł omawia refleksje na temat sztuki i jej roli w kulturze obecne w pismach Theodora Lessinga – mało znanego w Polsce niemieckiego filozofa z przełomu XIX i XX wieku. Rozważania w tej materii ukazane są w kontekście jego filozofii dziejów. Szkic ten przedstawia funkcję, jaką – w opinii tegoż autora – sztuka pełni w kreowaniu i uwiarygodnianiu historii, która z kolei sama ukazana jest jako arbitralnie stworzony konstrukt kultury Zachodu, poszukujący sensu i celu w tym, co z natury swej pozostaje przypadkowe.

Słowa kluczowe

Hugo Münsterberg |filozofia wartości

Streszczenie

Münsterberg dąży do osadzenia teorii wartości w ogólnym obrazie wszechświata i postuluje wyprowadzenie ich z jednej podstawowej zasady. Wartości są przedmiotem ocen, które powinny mieć charakter absolutny. Główną myśl Münsterberga można wyrazić w postaci tezy, że świat zewnętrzny wraz z „ja” powstał z pierwotnego podłoża (Urgrund), które jest wolą. Różne „ja” obejmuje „ponad-ja”, a wszystkie wartości pochodzą z działalności pierwotnej woli. Przy metafizycznym odniesieniu do owej woli ujawniają się różne wartości ludzkiego świata jako różne strony jednego jednolitego czynu.

Słowa kluczowe

Fiodor Dostojewski |Lew Szestow

Streszczenie

Artykuł jest próbą usystematyzowania poglądów krytycznych L. Szestowa odnośnie do dzieła F. Dostojewskiego. Autor studium o pisarzu – rosyjski egzystencjalista – rozbija mit Dostojewskiego jako największego moralisty przedrewolucyjnej Rosji. W miejsce autorytetu moralnego czytelnicy otrzymują obraz człowieka podziemia, osobowości resentymentu i niewygasłych pretensji do humanizmu rosyjskiego.

Słowa kluczowe

muzyka |Martin Heidegger |George Steiner

Streszczenie

George Steiner w swojej monografii o Heideggerze oraz interesującym eseju o muzyce stawia tezę o bezpośredniej analogii muzyki i bycia. „Bycie w sensie Heideggerowskim – twierdzi – ma podobnie do muzyki historię i znaczenie, zależność od człowieka oraz wymiary transcendujące człowieczeństwo”. Bycie byłoby więc czymś w rodzaju muzyki wszelkiego istnienia, sama zaś muzyka – jego odkrywaniem. W rozprawie O muzyce Steiner dopowiada: greckie mity o muzyce mówią o jej pierwotnej prastarej przemocy, transcendencji, inności, zgoła nie-człowieczym charakterze. Muzyka jest zdolna przedstawic doświadczenie istnienia w samej jego esencji.

Słowa kluczowe

Daniel D. Kaufman |krytyka artystyczna |Arystoteles

Streszczenie

Artykuł jest dyskusją z koncepcją krytyki artystycznej opartej na normach i obiektywnym charakterze wartości dzieł sztuki Daniela D. Kaufmana. Filozof przyjął koncepcję wartości artystycznej, odnosząc się do teorii cnót Arystotelesa, wprowadzając pojęcie celu artystycznego jako wyrażanie „kulturalnych zainteresowań cywilizacji”.

Wydaje się, że jeśli odwołujemy się do celów kultury, należy uwzględnić różne możliwe rozumienia kultury. Próbuję pokazać możliwość zastosowania omawianej koncepcji w odniesieniu do aksjologicznego (kultura jako kult wartości) oraz pluralistycznego (kultura jako kult płynności) rozumienia kultury. Kaufman odmawia krytyce artystycznej możliwości stawiania pytań o charakterze moralnym. Zabieg ten wydaje się nieco redukcyjny, biorąc pod uwagę jego odniesienia do mocno ugruntowanej w etyce filozofii Arystotelesa.

Słowa kluczowe

naturalizm |zdanie aksjologiczne

Streszczenie

Artykuł omawia zdania aksjologiczne oraz dotyczące ich poglądy. Proste zdania aksjologiczne podpadają pod schemat (1) „a jest P”, gdzie a jest nazwą indywidualną lub opisem, natomiast P jest predykatem aksjologicznym, na przykład „jest dobry” lub „jest piękny”. Jednak istnieje kilka powodów, uzasadniających modalne podejście do zdań aksjologicznych, w których ich forma (w przypadku zdań etycznych oraz estetycznych) jest przedstawiona przez formułe (2)...

Używając formuły (2), możemy prześledzić zdania aksjologiczne jako podporządkowane relacjom logicznym, przedstawionym przez kwadrat logiczny, oraz ich uogólnieniom. Logiczna analiza zdań aksjologicznych naświetliła problemy związane z kognitywizmem i niekognitywizmem. W podsumowaniu zaproponowano aksjologiczny prezentyzm jako pogląd zgodny z naturalizmem.