Słowa kluczowe

Streszczenie

Temat podróży jest stale obecny w literaturze i kulturze, gdyż opisuje doświadczenie egzystencjalne nieodłączne od biegu życia, uniwersalne w dziejach człowieka z perspektywy tak historyczno-społecznej, jak osobniczej, zanurzonej w indywidualnej historii życia. Zdaniem Doroty Kozickiej powszechność podróżowania sprawiła, iż „podróż nabrała również znaczenia symbolicznego, mitycznego i rozpatrywana musi być nie tylko jako czynność praktykowana w każdej epoce i każdej kulturze, ale i uniwersalna formuła ludzkiego doświadczenia” (Kozicka 2003: 9).

Słowa kluczowe

Streszczenie

Ludzie podróżują w różnych celach. Niekiedy po to, aby poznać nowe miejsca, nowych ludzi lub nowe zwyczaje, czasem aby oderwać się od znanego i wywołującego znudzenie otoczenia, a niektórzy odbywają podróż, żeby poznać siebie. Przedstawicielami różnych epok i kultur kierują odmienne motywacje. Neil Rennie (1995: 1) twierdzi, że dla zachodnich podróżników nowe lądy były ucieleśnieniem dawnych, nostalgicznych wyobrażeń zapomnianych miejsc. O ile cele wypraw i obyczaje zachodnich podróżników (zmieniające się z upływem czasu) są powszechnie znane, o tyle szerszemu odbiorcy raczej obcy jest zarówno temat chińskich wędrowców, jak i tworzonych przez nich utworów literackich.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Kobiety wyruszały na subkontynent indyjski niemal od samych początków obecności brytyjskiej na tym terenie. Mimo kontrowersji co do udziału w wyjazdach żon członków wypraw, Kompania Wschodnioindyjska udzieliła ostatecznie zgody i pierwsze damy przybywały do Indii już w siedemnastym stuleciu – było ich jednak wówczas niewiele, a zajmowały się głównie dotrzymywaniem towarzystwa mężom...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Dziewiętnastowieczny Paryż, jako stolica ówczesnego świata, przyciągał podróżników, był bowiem jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych, naukowych i politycznych Europy. Dynamiczny rozwój miasta sprawił, że stał się również symbolem nowoczesności i postępu, które fascynowały i budziły kontrowersje...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Twórczość literacka Ferdynanda Ossendowskiego (1876-1945) wyrastała z podróży, przygody, doświadczania przyrodniczej i kulturowej różnorodności. Jedna z jego pierwszych publikacji powstała pod wpływem krótkiego pobytu w Indiach, gdzie trafił w czasach studenckich, pracując w wakacje jako pisarz okrętowy (Michałowski 2004: 13). Chociaż w latach dwudziestych – okresie największej popularności – równolegle z relacjami z wędrówek po Azji i Afryce przygotowywał teksty dla młodego odbiorcy, powieści historyczne i obyczajowe (których akcja rozgrywa się często w egzotycznej scenerii), to podróżopisarstwo przynosiło mu największy rozgłos i stanowiło jego specjalność.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Refleksja nad charakterem i celem dziennikarskich podróży często pojawia się w autotematycznych wypowiedziach polskich reporterów, którzy spotkanie z Innym czynią jednym z kluczowych elementów swych tekstów reportażowych. Piszący nie tylko chętnie dzielą się z odbiorcami doświadczeniem zdobytym w zetknięciu z odrębnymi kulturami, ale także zyskują możliwość spojrzenia z dystansu na własny kraj. Stają się pośrednikami pomiędzy wydarzeniem a czytelnikami, zaś ich prace pełnią funkcję filtra, przez który odbiorcy mediów otrzymują wgląd w daną rzeczywistość. W świetle ustaleń genologicznych reportaż traktowany jest jako gatunek, który niejako ex definitione odrzuca typ dziennikarstwa redagowanego wyłącznie „zza biurka”, wymaga natomiast od autora przede wszystkim spotkania z drugim człowiekiem i poznania jego historii...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Epoka kolonialna przyniosła dziesiątki, jeśli nie setki wspomnień z podróży z metropolii do kolonii; tak było chociażby w przypadku Imperium Brytyjskiego czy Francji. Istnieją jednak próby – jakby to zapewne ujęli niektórzy kolonizatorzy – „pokazania cywilizowanego świata z perspektywy tubylców”: jedną z takich obserwacji są wspomnienia z podróży Mirzy Abu Tālebchāna zawarte w Safarnāme-ye Tālebi. Mirzā, związany z brytyjską Kompanią Wschodnioindyjską, mieszkaniec Indii pochodzenia perskiego, odbył podróż do Europy na początku XIX wieku (Steward 1810).

Słowa kluczowe

Streszczenie

Stambuł, niegdyś Konstantynopol, jeszcze wcześniej Bizancjum, położony jest na dwóch brzegach Cieśniny Bosfor, uznawanej za naturalną granicę między Europą i Azją. Wyjątkowe położenie geograficzne, razem z ogromnym bagażem istniejących w kulturze obrazów miasta i dotyczących go metafor, powodują, że trudno uciec przed narzucanymi przez europejską kulturę, pozornie naturalnymi i pozornie neutralnymi, kategoriami dzielenia świata i samego miasta. Wzbudzało ono zainteresowanie na wszystkich etapach swojej historii, było wręcz „niejako predestynowane do roli stolicy” (Filipowska 2017: 22)...

Słowa kluczowe

Streszczenie

We wczesnej twórczości Michaiła Nikitycza Murawiowa (25.10. [05.11.] 1757-29.07. [10.8.] 1805), rosyjskiego poety, prozaika, tłumacza, historyka i pedagoga doby Oświecenia, ważne miejsce zajmuje wiersz Podróż (Путешествие; Murawiow 1967b: 143-145), powstały w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych XVIII wieku. Zawiera on relację z podróży poety z Wołogdy do Petersburga, zamykającej „wołogodzki” okres w jego życiu i rozpoczynającej okres „petersburski”...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Od kilku lat w kulturze rosyjskiej można zaobserwować modę na „prawosławną mistykę w staroruskich dekoracjach” (Syska 2016). Katarzyna Duda podkreśla niemożność oddzielenia rosyjskiej literatury pięknej od aksjologii oraz wskazuje na jej uniwersalizm, niewykluczający jednakże oryginalności i samoistności oraz „lokalnego piętna” (Duda 2017: 218-220). Powieści Głuptaska Swietłany Wasilenko (2000; 2007) i Laur Jewgienija Wodołazkina (2012; 2015) wydają się idealnym potwierdzeniem powyższego twierdzenia...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Terytorializować – w perspektywie Deleuze’a i Guattariego – oznacza tworzyć własne terytorium, często na podstawie terytorium pierwotnego, poprzez oznaczanie wybranej przestrzeni i środowiska, a następnie opisywanie go za pomocą znaków w celu jego przyswojenia. Znaczenie terytorium, czyli wytyczanie swojego miejsca, jest podstawą zrozumienia istoty jakiegokolwiek ruchu, układu, relacji...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Kosmopolita, globtroter, reporter, wnikliwy obserwator świata, Blaise Cendrars zapisał się na kartach historii literatury francuskiej jako pisarz łączący życiowe doświadczenie z lirycznym talentem. Dominującym tematem jego twórczości stały się nieustające podróże. Był nieskrępowany żadnymi ograniczeniami, świat chłonął wszystkimi zmysłami, a częste odkrywanie nowych miast, kultur, ludzi uwalniało w nim potrzebę konceptualizacji i werbalizacji obserwowanych zjawisk. Chociaż sam nie czuł się poetą, obecnie znany jest jako prekursor nowoczesnej liryki z początku XX wieku. Jego dzieła stanowią oryginalny zapis poszukiwania nowych reguł budowy wypowiedzi literackiej. Sam autor traktował swoją twórczość jako integralny element wędrownego trybu życia...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Motyw wędrówki, podróży czy też drogi jest jednym z najstarszych toposów obecnych w literaturze od tysiącleci, by wymienić chociażby Odyseję czy Księgę Wyjścia. Jak przypomina historyk i teoretyk literatury Wojciech Tomasik: „literatura od wieków sięgała po metaforę drogi, usiłując wyrazić trudy ludzkiego bytowania. […] Droga, podróż, peregrynacja, w różnych ujęciach kompozycyjnych i tonacjach stylowych, symbolizowały człowieka, którego życie jest uporczywym dążeniem do odległych lub nieosiągalnych celów” (Tomasik 2007: 18)...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Roberto Bolaño był pisarzem, który żył w wielu krajach, imał się różnych zajęć, przeżył tak charakterystyczne dla XX wieku doświadczenie fascynacji rewolucją i późniejszej utraty złudzeń. Trudno w związku z tym nie zastanawiać się nad znaczeniem tożsamości w jego projekcie literackim. Czytając zaś szkice i opracowania traktujące o nim, warto zauważyć, jak mało w nich studiów z zakresu antropologii literatury. Tymczasem to właśnie w tej perspektywie kategoria tożsamości, będąca tu przedmiotem zainteresowania, może znaleźć swój najpełniejszy wyraz...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Najnowsza proza prowokuje współczesnego czytelnika do skupienia uwagi na tematyce ściśle korespondującej z kategorią przestrzeni. Dobór odpowiedniego dla motywu podróży schematu fabularnego, kreacja postaci, umiejscowienie zdarzeń i bohaterów w kilku terytoriach pozwalają wysnuć wniosek, że obecnie wielu autorów koncentruje się na wyeksponowaniu w utworach silnego związku człowieka z przestrzenią...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Ernst Jünger, żołnierz, polityk, militarysta, „anarcha”, przeżył 103 lata, czynnie brał udział w obu wojnach światowych, służył w Legii Cudzoziemskiej. Za służbę podczas I wojny światowej został odznaczony Krzyżem Żelaznym I klasy, a w latach 1939-1945 służył w Wehrmachcie jako oficer. Przed II wojną światową aktywnie wspierał skrajne ruchy konserwatywne Republiki Weimarskiej (Święcicki 2013; Pieniążek 2013). Istnieją poszlaki, które pozwalają powiązać jego postać z kręgami odpowiedzialnymi za nieudany zamach przeprowadzony przez Clausa von Stauffenberga (Kunicki 2013)...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Potrzeba powtarzalności i wizualizowania rozmaitych materii, obecna we współczesnej kulturze, skutkuje różnymi formami reinterpretacji dzieł literackich, filmowych, growych czy serialowych. Narzędzia teoretyczne dostarczane przez współczesne szkoły badawcze, w tym zwłaszcza postklasyczną teorię narracji, narratologię transmedialną i nowe orientacje w medioznawstwie (w szerokim znaczeniu, wykraczającym poza dominujący w Polsce paradygmat dziennikarski, a zatem obejmującym wszystkie reprezentacje medialne), umożliwiają wieloparametrowe analizowanie operacji intersemiotycznych i intermedialnych, pozwalające na transdyscyplinarną refleksję nad zagadnieniami adaptacji, remediacji, renarracji czy retellingu...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Od kilku dekad można zaobserwować rosnące zainteresowanie wykorzystaniem toposu podróży w czasie. Pojawia się on nie tylko w literaturze, lecz także w filmie, eksploatującym go w rozmaitych konwencjach i produkcjach przeznaczonych de facto dla wszystkich grup docelowych. Mimo to wciąż niewielu badaczy postanawia dokładniej omówić owo zjawisko...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Budowanie i kreowanie świata w powieści fantastycznej można, uznać za jej dominantę. To właśnie realia wykreowane przez autora stają się nie tylko tłem, ale centrum wydarzeń narracji fantastycznej, co, jak twierdzi Krzysztof M. Maj, jest zgoła odmienne od klasycznie pojmowanej literatury. Badacz zauważa bowiem, że: „pisarz-realista może rozpocząć narrację in medias res, nie zastanawiając się nad tym, czy jego czytelnicy będą wiedzieć, czym jest krzesło, czym Londyn, a czym las” (Maj 2015: 20). Pisarz-fantasta natomiast, w zbudowanym przez siebie świecie już tej samej logice artystycznej podlegać nie może...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Podróż jako kluczowa osnowa fabularna oraz figura poznania i oswojenia nieznanego pojawia się w literaturze od wielu tysiącleci. Źródeł toposu wędrówki należy upatrywać w starożytnych mitycznych opowieściach i tekstach religijnych basenu śródziemnomorskiego oraz Bliskiego Wschodu. Podróż, jako niezmienna część składowa mitu o bohaterze (herosie), pojawia się między innymi w sumeryjskim eposie Gilgamesz, Iliadzie i Odysei Homera, Piśmie Świętym (Księga Wyjścia), mitycznych dziejach Heraklesa, Jazona oraz Tezeusza (Kowalski & Krzak 1989: 22; Kierkuś-Iwanicka 2001: 166).Wędrówka antycznego herosa ma najczęściej charakter inicjacyjny....

Słowa kluczowe

Streszczenie

W mitologii greckiej nieprzypadkowo bratem Hypnosa, boga snu i ojca Morfeusza (odpowiedzialnego za marzenia senne), był Tanatos (Piszczek 1983: 331; 724). Jak w Panu Tadeuszu, w którym uczestników zajazdu na dwór w Soplicowie „zwyciężył w końcu sen, brat śmierci” (Księga ósma, w. 805), tak i w kulturze od początku łączono ze sobą codzienne doświadczenie snu, traktując je jako pokrewne umieraniu...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Perspektywa śmierci ciała biologicznego i potencjalnej destrukcji osobowości z nim związanej jest nierozerwalnie wpisana w kondycję gatunku ludzkiego. Jako taka stanowi od tysiącleci obiekt zainteresowania wszystkich, którzy upatrują w niej odpowiedzi na pytania dotyczące kwestii ontologicznych, epistemologicznych czy egzystencjalnych. Pośmiertne trwanie świadomości stanowi tutaj centralne zagadnienie, wokół którego skupiają się systemy religijne, doświadczenia mistycznych wglądów, relacje z pogranicza śmierci i teorie naukowe. Te ostatnie negują z zasady możliwość przetrwania ludzkiej świadomości po przekroczeniu przestrzeni liminalnych rozciągających się pomiędzy tym, co jest uznawane za życie, a tym, co stanowi zaprzeczenie tego stanu...