Numer 20 (3/2021)
Przyszłość religii i nauk o religii
Redaktorzy: Stella Grotowska, Maria Sroczyńska
Spis treści
Strony
Pobierz
Stella Grotowska,
Maria Sroczyńska
Wprowadzenie - socjologia religii wobec „fascynacji” i „odczarowania”
DOI: https://doi.org/10.7494/human.2021.20.3.7
7 – 12
PDF

INFORMACJE O AUTORACH


Stella Grotowska
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie


Maria Sroczyńska
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Łukasz Kutyło
Kryzys instytucji religijnych i jego wpływ na religijność. Przypadek Polski
DOI: https://doi.org/10.7494/human.2021.20.3.13
13 – 32
PDF

Słowa kluczowe

religijność |sekularyzacja |Kościół katolicki |deinstytucjonalizacja |Europejskie Badania Wartości

Streszczenie

Warto, by wśród pytań towarzyszących dzisiejszym dyskusjom podejmowanym na gruncie socjologii religii znalazły się te wprost nawiązujące do obserwowanego współcześnie kryzysu instytucji religijnych i jego wpływie na religijność. Z punktu widzenia teorii sekularyzacji ów kryzys pozostaje jednym z symptomów postępującego zeświecczenia i wynika z przeobrażeń strukturalnych zachodzących w społeczeństwie. Z kolei teorie ekonomiczne zakładają, że spowodowany jest niedopasowaniem „oferty” instytucji religijnych do potrzeb wiernych. W niniejszym artykule przyjąłem stanowisko pośrednie. Uznałem, że przeobrażenia strukturalne obniżają zdolność instytucji religijnych do organizacji życia religijnego, zwiększając tym samym niezadowolenie wiernych z ich funkcjonowania. To z kolei nie pozostaje bez wpływu na ich religijność. Główną konsekwencją tego kryzysu staje się bowiem spadek ich uczestnictwa w praktykach religijnych. By zweryfikować te przypuszczenia, oparłem się na danych dotyczących katolików z Polski, pochodzących z dwóch sondaży zrealizowanych w latach 1999 i 2008 w ramach Europejskiego Badania Wartości. Wyniki analizy statystycznej wydają się potwierdzać przyjęte założenia.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Łódzki

Wojciech Klimski
Przyszłość lekcji religii w trzydziestą rocznicę powrotu do szkoły. Konteksty socjologiczne
DOI: https://doi.org/10.7494/human.2021.20.3.33
33 – 50
PDF

Słowa kluczowe

studenci |sekularyzacja |kontrola społeczna |lekcje religii |pluralizm społeczno-kulturowy |religijność selektywna

Streszczenie

Artykuł podejmuje zagadnienie przyszłości lekcji religii w polskiej szkole. Zostanie w nim sformułowana prognoza dotycząca kolejnych losów tych zajęć. Argumentem za podjęciem tej kwestii jest upływająca w bieżącym w roku szkolnym (2020/2021) trzydziesta rocznica powrotu tych zajęć do szkoły oraz fakt, że religia jest najbardziej kontrowersyjnym przedmiotem lekcyjnym. Przez cały ten okres jego obecność w szkole niemal nieustannie wywoływała dyskusje. Artykuł odwołuje się do wyników internetowych badań zrealizowanych w 2020 roku wśród studentów z polskich uczelni (próba: 621 osób). Przeprowadzone w nim wnioskowanie, wykorzystujące także zastane wyniki badań (pokazujące aktualne niedostatki tych lekcji), zapowiada, że w kolejnych latach będzie spadać zainteresowanie udziałem w lekcjach religii. Zmierzać ono będzie w kierunku elitarnych zajęć, w które zaangażują się przede wszystkim głęboko wierzące rodziny i pochodzący z nich uczniowie.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Radosław Sierocki
Oblicza religii, religijności i duchowości w świetle wyników badań w raportach trendowych
DOI: https://doi.org/10.7494/human.2021.20.3.51
51 – 68
PDF

Słowa kluczowe

duchowość |analiza trendów |projektowanie przyszłości |religia hybrydowa |wellness |dobre umieranie |formalna religia

Streszczenie

Coraz większą popularność zyskuje analiza trendów jako metoda foresightowa. Pojęcie trendu nie jest precyzyjnie określone, ale można stwierdzić, że oznacza kierunki zmian w zakresie wartości i potrzeb. W tym rozumieniu jest łącznikiem między teraźniejszością a projektowaną przyszłością. Duży udział w analizowaniu trendów mają firmy i organizacje badające komercyjnie kierunki i źródła nadchodzących zmian oraz tworzące strategie radzenia sobie z nimi. Na publikowane raporty trendowe można spojrzeć jak na specyficzne teksty, które pokazują istniejące w teraźniejszości wyobrażenia o przyszłości. Raporty najczęściej dotyczą rozwoju gospodarczego i technologicznego, ale dają wgląd w to, jakie miejsce zajmują w tej przyszłości religia i duchowość. W raportach wskazuje się przede wszystkim na zanikanie religii i zastępowanie jej miejsca przez duchowość. Główne trendy, w których jest mowa o religii, są związane ze sferą wellness i „dobrym umieraniem”.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Kinga Lendzion
Postawy świeckich wobec działalności misyjnej Kościoła katolickiego (konteksty teoretyczne i empiryczne)
DOI: https://doi.org/10.7494/human.2021.20.3.69
69 – 90
PDF

Słowa kluczowe

postawa |świeccy |rola świeckich |działalność misyjna Kościoła |„adopcja serca”

Streszczenie

Rola świeckich w Kościele katolickim została podkreślona w trakcie Soboru Watykańskiego II. Dokumenty posoborowe akcentują ich współodpowiedzialność za działalność misyjną Kościoła. Można wyróżnić wiele form zaangażowania świeckich w działalność misyjną Kościoła. Od tych mniej absorbujących, takich jak modlitwa, wsparcie finansowe, przez członkostwo w instytutach świeckich, głoszenie katechez, po wyjazdy jako wolontariusze czy misjonarze świeccy do krajów misyjnych. W artykule autorka po krótkim przeglądzie zaangażowania świeckich w Polsce i na świecie w działalność misyjną Kościoła przedstawia wyniki badań jakościowych  – wywiadów indywidualnych, przeprowadzonych z osobami zaangażowanymi od wielu lat w akcję tzw. adopcji serca, czyli opłacania nauki afrykańskiego dziecka. Celem badań było przeanalizowanie postaw polskich katolików wobec działalności misyjnej Kościoła. Wypowiedzi badanych osób wskazują, że katolicy zaangażowani w życie Kościoła mają świadomość swojej współodpowiedzialności za jego rozwój. Włączają się w akcję, ponieważ ich obowiązkiem jako chrześcijan jest dzielenie się z bliźnim tym, co sami posiadają: zarówno wiarą, jak i dobrami materialnymi.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Aksana Shyrko
Socjologia egzystencjalna jako nowa perspektywa badawcza w refleksji nad religijnością prawosławnej młodzieży akademickiej na Białorusi
DOI: https://doi.org/10.7494/human.2021.20.3.91
91 – 111
PDF

Słowa kluczowe

polityka |religia |Białoruś |socjologia egzystencjalna |teoria i badania |prawosławna młodzież

Streszczenie

Przedmiotem analizy uczyniono wybrane koncepcje nurtu socjologii egzystencjalnej oraz ich empiryczne implikacje odniesione do autorskich badań religijności prawosławnej młodzieży na Białorusi. Pod uwagę wzięto wybrane wskaźniki głównych parametrów zaangażowania religijnego  – wierzeń i praktyk religijnych w relacji do działań o charakterze politycznym. Jak pokazują badania socjologiczne, wielu młodych ludzi nadal uważa się za religijnych, ale swoje relacje z instytucjami kościelnymi kształtują w poczuciu wolności. Coraz częściej można zatem mówić o indywidualnych poszukiwaniach i duchowości. W przypadku młodzieży prawosławnej procesy te są mniej zaawansowane, choć i one dotykają relacji z instytucją religijną (Cerkwią), wspólnotą czy własną tożsamością. Możliwe zatem jest występowanie zależności między postawami wobec religii a podejściem egzystencjalnym, opartym na orientacji sensotwórczej, przejawiającej się w bardziej „miękkich formach” aktywizmu politycznego, poprzez osobiste doświadczenia i działania o charakterze duchowym, społecznym czy artystycznym.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Warszawski

Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
Gramatyka 8a
ISSN 2084-3364
Wydział Humanistyczny
30-071 Kraków