Słowa kluczowe

Streszczenie

W artykule zaprezentuję koncepcję, a właściwie pewien wariant myślenia krytycznego (MK). Wyjdę od uwag natury historycznej. Ograniczę się przede wszystkim do kilku nazwisk i faktów związanych z historią edukacji północnoamerykańskiej, bo projekt MK początkowo dotyczył przede wszystkim tego obszaru. Następnie postaram się wyznaczyć podstawowy kontekst MK i jego granice oraz uchwycić najważniejsze jego elementy. Przez MK będę rozumiał myślenie analityczno‑ewaluacyjne i argumentacyjne, które może być stymulowane i kształtowane wielorako na wszystkich poziomach edukacji...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Przemiany współczesności — cywilizacji nadmiaru informacji i chaosu wartości — wymagają od nas większej uważności i myślenia krytycznego. Dlatego ważne są pytania o sposoby ujmowania i rozwijania myślenia krytycznego, a także o przyczyny jego nieobecności w edukacji. Cel ten implikuje wskazanie personalnych i zewnątrzpochodnych powodów rzadkiego wykorzystywania krytycznej refleksji w selekcji informacji i nabywaniu wiedzy, uniemożliwiających lub utrudniających stosowanie myślenia krytycznego w dyskusjach, podejmowaniu decyzji i dokonywaniu wyborów.

Słowa kluczowe

Streszczenie

The main activity within popularized science communication is the expert‐to‐layman transferral of scientific knowledge. Correlative connections have proven to be a problematic concept to adequately communicate and form a relatively common source for the misrepresentation of scientific knowledge. Depending on the strength of the causal claim, such an inferential step can be considered an “argument from correlation to cause”. This paper reconstructs the argumentative pattern that is typical for these arguments and proposes a number of critical questions for their evaluation. Finally, an analysis is presented of a natural example of reasoning from correlational evidence to cause within the context of popularized science.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Co najmniej od lat 80. i 90. XX wieku dyskusje i wzajemne krytyczne odniesienia, jakie ogniskują się wokół kwestii istnienia pojęciowej lub niepojęciowej treści percepcji, zdążyły urosnąć do sporych rozmiarów, pokazując jednocześnie, iż współczesne spory o naturze treści percepcyjnej mają charakter nie tylko czysto teoretyczny, zarezerwowany dla analitycznej filozofii percepcji...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Ludwig Wittgenstein is known for his criticism of transfinite set theory. He forwards the claim that we tend to conceptualise infinity as an object due to the systematic confusion of extension with in‐ tension. There can be no mathematical symbol that directly refers to infinity: a rule is the only form by which the latter can appear in our symbolic operations. In consequence, Wittgenstein rejects such ideas as infinite cardinals, the Cantorian understanding of non‐denumerability, and the view of real numbers as a continuous sequence of points on a number line. Moreover, as he understands mathematics to be an anthropological phenomenon, he rejects set theory due to its lack of application. As I argue here, it is possible to defend Georg Cantor’s theory by taking a standpoint I call quietistic conventionalism. The standpoint broadly resembles Wittgenstein’s formalist middle period and allows us to view transfinite set theory as a result of a series of definitions established by arbitrary decisions that have no ontological consequences. I point to the fact that we are inclined to accept such definitions because of certain psycho‐ logical mechanisms such as the hypothetical Basic Metaphor of Infinity proposed by George Lakoff and Rafael E. Núñez. Regarding Wittgenstein’s criterion of applicability, I argue that it presupposes a static view of science. Therefore, we should not rely on it because we are unable to foresee what will turn out to be useful in the future.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Jednym z centralnych zagadnień filozofii moralnej jest problematyka związana z pytaniem o filozoficzne podstawy moralności. Pytanie to może być sformułowane w dwóch różnych postaciach. Poszukując źródła zachowań moralnych, możemy dociekać, dlaczego postępujemy w pewien określony sposób, który uznajemy za moralny. Wówczas pytamy o racje uzasadniające normy moralne, na przykład nakaz dochowywania danego komuś słowa lub naganność kłamstwa...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Jeśli uznamy, że — jak utrzymuje amerykański historyk Eli Zaretsky — przełomowe kulturowe znaczenie teorii Sigmunda Freuda polegało na odkryciu „nieświadomości indywidualnej” w podmiocie, to odkrycie zaś wychodziło naprzeciw głębokim przeobrażeniom cywilizacyjnym związanym z „drugą rewolucją przemysłową”, nie może dziwić, że od początku XX wieku po 1939 rok teoria ta w rodzimych środowiskach inteligenckich cieszyła się uznaniem wąskiego grona lekarzy, a jej praktykowanie w formie terapii napotykało na ogromne trudności ze względu na małą liczbę osób gotowych się jej poddać...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Yudhiṣṭhira, often referred to in the Mahābhārata (MBh) as Dharmarāja and created for an ideal ruler, is also portrayed as a hero full of doubts about his status and duties, sometimes even advocating ideas that are at odds with his status and social affiliation. This is the case in the passage analysed here in this paper, MBh 3,30. The king, deprived of his kingdom and humiliated in exile, presents a diatribe of sorts in the presence of his brothers and wife in which he condemns anger as a reaction to wrongs suffered while praising patience and forgiveness, while also being a supporter of peace. The reactions to his words, which are expressed in the follow‐ ing chapters, as well as the general approach to the role of kṣatriya and the ruler in the epic, may indicate that Yudhiṣṭhira’s words were not fully accepted. On the other hand, a comparison of Chapter 3,30 with selected parts of the Pāli Canon allows us to see how much the ideas put in Yudhiṣṭhira’s mouth have in common with those that can be found in the texts of early Buddhism. On the basis of the proposed intertextual analysis, the author of the paper would also like to purposively reflect on the inclusion in the epic of passages that are a departure from the ethos of warrior and ruler, widely promoted in the epic.

Słowa kluczowe

Streszczenie

In aesthetics, as a philosophy of art, the body of the viewer is juxtaposed with the image of the painting, before which it stands still; both body and image are considered to be independent, which is a condition of a full aesthetic experience. In the present article I demonstrate how, through phenomenology, pragmatism and the idea of incarnation, post‐Kantian aesthetic is broadened. I limit myself to three theoretical perspectives; in each of them the duality of body and image is neutralised according to different rules. Phenomenology develops the relations between consciousness and body, while in pragmatism the encounter of body and image takes place in the process of the performative creation of image. The idea of incarnation, on the other hand, develops both of these currents in two divergent approaches: a theological and an anthropological one. Bringing together perspectives, which are so different methodologically reveals the existence of a profound tie between body and image.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Jaki sposób pojmowania kultury, jakie pojęcie kultury generuje perspektywa naukowa, a w szczególności socjologiczna? Poprzestaję na lekturze artykułu Piotra Sztompki O pojęciu kultury raz jeszcze (Sztompka, 2019: 7–23). Owo „raz jeszcze” podjęte zostało przy niewypowiedzianym założeniu, iż problem kultury, z samej jej istoty i w samej jej istocie, leży w kompetencji socjologii...

Słowa kluczowe

Streszczenie

Ostatnia książka Pawła Kłoczowskiego stanowi zbiór tekstów napisanych i opublikowanych w latach 1979–2017 w czasopismach takich jak Res Publica (której autor był współzałożycielem), Przegląd Polityczny czy Zeszyty Literackie. Jest to niezmiernie inspirująca publikacja, skłaniająca do głębszego namysłu, intelektualnie szczera i bezkompromisowa, a zarazem ucząca subtelności w myśleniu, co jest coraz rzadsze również w obszarze eseistyki...

Streszczenie

Sherlock has been admired in medical and criminal investigative education for his detection abilities. What makes him such an iconic figure is his “science of deduction and analysis”. Are there critical thinking traits in Sherlock Holmes’ method which can be used for instruction? Can Holmes be considered an exemplar of critical thinking? The argument here is that Holmes’ methods overlap with educational outcomes of critical thinking courses. A teaching activity designed to allow an exploration of the detective’s abilities in an introductory class is described here.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Źródło przekładu: Poulain, J. (2011). La critique philosophique en Europe et dans le monde face à la mondialisation et aux terrorismes. Cahiers critiques de philosophie, 11, 195–206.

Globalizacja ekonomiczna, wojny kultur i terroryzmy wszelkiej maści to oblicza dzisiejszego kryzysu człowieczeństwa. Fenomeny te skłaniają filozofię ze wszystkich kontynentów do zastanowienia się nad związkiem, prawdziwym lub domniemanym, jaki łączy ją z tymi rozmaitymi formami irracjonalności. Skonfrontowana z samą sobą, odkąd Husserl postawił ją naprzeciw „kryzysu europejskiego człowieczeństwa”, filozofia musi uznać fałszywość obrazu człowieka, który generuje te kryzysy, a który sama stworzyła: człowieka, który jako duch jest wrogi samemu sobie jako pożądaniu i ciału i który, takim będąc, musi zapewnić sobie panowanie nad sobą i światem...