Słowa kluczowe

mistyka hiszpańska |Teresa z Ávila |Jan od Krzyża |staropolska literatura kobieca

Streszczenie

W artykule przedstawiono wybrane staropolskie teksty mistyczne kobiet (zarówno świeckie, jak i pozostających w kręgu zakonnym) na tle tradycji mistyków hiszpańskich Złotego Wieku. W tekście nakreślono sytuację geopolityczną Rzeczpospolitej i Hiszpanii w okresie XVI–XVIII wieku z naciskiem na specyfikę życia kobiet na peryferiach europejskich. W analizie posiłkowano się ustaleniami z zakresu geopoetyki oraz border studies, gałęzi literaturoznawstwa, które obecnie coraz częściej aplikuje się do badań komparatystycznych. Artykuł przybliża kobiece utwory anonimowe powstałe w kręgu karmelitańskim, które są interpretacjami wątków terezjańskich lub aluzjami do konkretnych tekstów świętej Teresy i świętego Jana od Krzyża. Ponadto przytoczono tu teksty najbardziej znanych staropolskich pisarek zakonnych, Magdaleny Mortęskiej i Marianny Marchockiej, wskazując na zapożyczenia z ascetyczno-mistycznej literatury hiszpańskiej. W artykule zaprezentowano także wybrane wątki pisarek świeckich, których utwory mogą wskazywać na specyfikę życia na peryferiach – mogącą przyczynić się do wyboru ścieżki mistycznej.

Słowa kluczowe

przekład |reportaż |kontekst odbioru |Pruszyński |W czerwonej Hiszpanii

Streszczenie

Zbiór reportaży z wojny domowej w Hiszpanii pt. W czerwonej Hiszpanii Ksawerego Pruszyńskiego, został wydany po raz pierwszy w 1937 roku, a jego pierwszy przekład na język hiszpański opublikowano 70 lat później. Artykuł podejmuje problematykę kontekstów odbioru tej książki w różnym czasie i w różnych przestrzeniach kulturowych, czyli w Polsce międzywojennej i w okresie powojennym oraz w Hiszpanii u progu XXI wieku.

Słowa kluczowe

genre |objectivity |Magic Realism |literary journalism |fiction

Streszczenie

As a journalistic genre, reportage is determined by the context in which it is pro­duced but, unlike news, it does not depend on current events.

For this reason, the reporter is not obliged to be brief and has a vocation for style. This is the case of Ryszard Kapuściński (Pińsk, 1932-Warsaw, 2007), who was the correspondent of the communist-era Polish Press Agency in Latin America between 1967 and 1972, when the Latin American literary boom was at its peak.

After this experience, the reporter returned several times to the New Continent. What if the main Latin American influence on Kapuściński was actually the style, exploring a new genre, the so-called Magical Journalism?

Słowa kluczowe

Polish theatre |Theatrical transitions |theatricality |Latin American theatre

Streszczenie

The central core of this article aims to theorise about the process of theatrical transitions, specifically based on the part dedicated to the “transitions” of Polish theatre in Latin America. The development of the theory begins with a fundamental question: how did and does Polish theatre influence and influence Latin American theatre, and at the same time, what were its points of departure, its routes, its journeys? In this work, the category of “transition” raises several problems. It is defined in two ways, it is both an episteme and a category. Consequently, this research framework will offer to analyse, present and show which are the axes of transition that have marked the perspective of sense and meaning in Latin American theatricality from the 1960s onwards, taking as the object of study for this purpose the influences of Grotowski, Kantor and Mrożek. If so, these broad time frames would predict an “ultimate destiny” that remains to be discovered and that will “allow” us to cover long periods of time in the context of the proposed study. It is necessary to mention that the article will work on two categories of research, namely 1.- The axis present in Genealogy (Foucault): The pass, the transfers, the mechanisms of translation; 2.- On the axis of the theatrical epistemes that organise, reinterpret, distribute the discourses in their respective fields of action. Finally applying the Theory of Transitions, it will be possible to observe and study in detail the starting points, the “scenic routes” that these three creators had on the continent.

Słowa kluczowe

tożsamość kulturowa |Manuel Vázquez Montalbán |Pepe Carvalho |kulturalizm |powieść kryminalna

Streszczenie

Tematem artykułu jest twórczość Manuela Vázqueza Montalbána (1939–2003), przedstawiciela generacji pisarzy rozczarowanych przemianami demokratycznymi zachodzącymi w Hiszpanii w latach siedemdziesiątych XX wieku oraz autora jednej z najważniejszych serii kryminalnych napisanych w języku hiszpańskim. Autorka przeprowadza analizę cyklu powieściowego o przygodach detektywa Pepe Carvalho, który stanowi kulturowy i pokoleniowy manifest a także przykład oryginalnego wykorzystania konwencji literatury gatunkowej jaką jest powieść kryminalna. Celem artykułu jest wskazanie tych cech twórczości autora, które mogą utrudniać jego odbiór przez czytelników z innego niż hiszpański kręgu kulturowego.

Słowa kluczowe

ciało |doświadczenie |podróż |transformacja |mapa |Tokarczuk |kartografia

Streszczenie

Celem artykułu jest zbadanie recepcji Biegunów Olgi Tokarczuk w hiszpańskojęzycznym kręgu kulturowym w oparciu o teksty dziennikarskie opublikowane na przełomie 2019 i 2020 roku. Zbadano łącznie 29 tekstów o różnym charakterze, głównie recenzji. Teksty poddano analizie pod względem zawartości i słów kluczy. W omawianych artykułach zaobserwowano dwie tendencje w sposobie odczytywania powieści: lekturę biograficzną i uniwersalną. Wykazano, że Tokarczuk została dostrzeżona w Hiszpanii dopiero po otrzymaniu Nagrody Nobla i zaczęła być traktowana jako odkrycie i nowy głos kobiety w literaturze europejskiej.

Słowa kluczowe

literatura porównawcza |literatura katalońska |frankizm |studia post-zależnościowe |Manuela Gretkowska |Carme Riera

Streszczenie

Wychodząc od studiów postkolonialnych oraz od studiów nad postzależnością, autorka tekstu proponuje kategorię dyslokacji postzależnościowej, którą definiuje jako strategię narracyjną, polegającą na ulokowaniu postaci na styku dwóch przestrzeni, z których jedna nosi ślady historii lokalnej, naznaczonej sytuacją zdominowania, druga zaś jest przestrzenią odblokowanej historii. W części analitycznej autorka identyfikuje obecność dyslokacji postzależnościowej w dwóch tekstach: My zdes’ emigranty (1991) Manueli Gretkowskiej oraz Una primavera per a Domenico Guarini (1980) katalońskiej autorki Carme Riery. Bohaterki tych tekstów zwracają się ku kulturze europejskiej, noszącej cechy uniwersalnego rezerwuaru wiedzy i epistemologicznego fundamentu, w poszukiwaniu zasobów, które nadadzą sens ich tożsamościowej metamorfozie. Dyslokacja postzależnościowa pozwala zarazem uchwycić specyficzne pozycjonowanie się podmiotu wobec historii lokalnej.

Słowa kluczowe

Jacek Dehnel |El jardín de Lala |España |Francisco de Goya |traducción literaria

Streszczenie

This paper addresses the issue of Jacek Dehnel’s presence in Spain. On the one hand, it contains references to Spain within his works: the Francisco Goya family in the novel Saturn. Czarne obrazy z życia mężczyzn z rodziny Goya (W.A.B. Publishers, Warsaw 2011; translated into English as Saturn: Black Paintings from the Lives of the Men in the Goya Family by Antonia Lloyd-Jones, Dedalus, Cambridgeshire 2012) and two maps: Ancient Spain and Modern Spain in the book Kosmografia, czyli trzydzieści apokryfów tułaczych (Biblioteka Narodowa, Warsaw 2012). On the other hand, the paper refers to the translation of Dehnel’s works into Spanish: the novel Lala (W.A.B. Publishers, Warsaw 2006) translated by Jerzy Sławomirski and Anna Rubió as El jardín de Lala (Duomo ediciones, Barcelona 2012; translated into English as Lala by Antonia Lloyd-Jones, Oneworld Publications, London 2019) and eight poems by the poet inside the volume Poesía a contragolpe. Antología de poesía polaca contemporánea (autores nacidos entre 1960 y 1980), selected and translated by Abel Murcia, Gerardo Beltrán and Xavier Farré (Prensas Universitarias de Zaragoza, Zaragoza 2012). Analysis covers one of the poems from the anthology, entitled El abogado Federico G. L. dicta una citación.

Słowa kluczowe

polityka |literatura polska |literatura argentyńska |zombi |pamięć historyczna

Streszczenie

Komparatystyczna analiza wybranych utworów z nurtu literatury zombi z Argentyny (Ávalos Blacha, Pailos) oraz Polski (Dehnel, Ostachowicz) wskazuje na pewne paralelizmy w wykorzystaniu motywu żywego trupa w literaturach narodowych, jako metafory społecznej, politycznej, związanej z pamięcią historyczną i zmianami kulturowymi.

Słowa kluczowe

embodiment |android theatre |actroid |entanglement |performing arts

Streszczenie

Could a robot be a good actor? Could it build an effective relationship of understanding and empathy with other actors or spectators? This paper offers just a glimpse, a first trace of research of a now important phenomenon that affects the Performing Arts, namely the integration of artificial agents both in the creative process and in the theatrical performance. It will be treated for this purpose by the example of the android Geminoid F, protagonist of the play Sayonara (2010) by Japanese director Oriza Hirata, created by Osaka University’s robotics expert Professor Hiroshi Ishiguro, whose gestures have been learned by imitating those of a real professional actress. Watching this android act is an alienating aesthetic experience: from the position of the audience, the boundary between human and robot is unclear. Geminoid F was chosen as co-star in the film of the same name, shot in 2015 by the internationally acclaimed Japanese director Koji Fukada, precisely because of her expressive qualities, as effective as those of a human actor, capable of arousing an empathic reaction in the viewer.

Słowa kluczowe

postpamięć |słuchowisko |reportaż radiowy |Zagłada |literatura audialna

Streszczenie

Literatura audialna, zarówno fikcjonalna (słuchowiska radiowe), jak i dokumentalna (audycje dokumentalne, feature’y) podejmuje temat Zagłady. Dyskurs postpamięci traktuje o ofiarach i ocalałych, oddaje też głos drugiemu pokoleniu ocalałych i badaczom Zagłady. Celem artykułu jest analiza wybranych dzieł sztuki audio o Holocauście pod kątem ich specyfiki gatunkowej oraz wskazanie pól tematycznych, które znajdują się na peryferiach narracji radiowych. Ma to na celu odpowiedź na pytanie o przyczyny decentralizacji wskazanych tematów. Metodą badawczą jest analiza treści konkretnych tytułów słuchowisk radiowych oraz cech ich dramaturgii i konstrukcji.

Słowa kluczowe

Holocaust |dziecko |słuchowisko |reportaż dźwiękowy

Streszczenie

Celem artykułu jest deskrypcja sytuacji dziecka żydowskiego w Holokauście. Materiał badawczy stanowiły dla mnie słuchowiska i reportaże radiowe z lat 1950–2021 odnalezione w archiwach trzech rozgłośni radiowych: Polskie Radio w Warszawie (tu: Studio Reportażu i Dokumentu PR oraz Teatr Polskiego Radia), Polskie Radio Lublin i Polskie Radio Łódź. Do jego opracowania została wykorzystana metoda jakościowej analizy zawartości.

Słowa kluczowe

dźwięk |reportaż radiowy |opowieść |audiosfera |pandemia

Streszczenie

W marcu 2020 roku Katarzyna Michalak i Magdalena Świerczyńska-Dolot rozpoczęły pracę nad projektem Nie słyszę, który stał się dźwiękową opowieścią o tym, jakiś dźwięków słuchaczom zabrakło w czasie kwarantanny i co to zmieniło, a jakie odgłosy pojawiły się w zamian. Z nadesłanych opowieści stworzyły reportaż radiowy.

Artykuł jest omówieniem projektu, zarówno w postaci mininarracji zamieszczanych na blogu, jak i powstałego z nich reportażu radiowego. Przedstawia tematykę Nie słyszę, a także formalne rozwiązania zastosowane w reportażu dla uwypuklenia danych treści. Analiza projektu wpisana została w trzy perspektywy badawcze: rozważania na temat artystycznych gatunków radiowych, pejzażu dźwiękowego i filozofii braku. Artykuł podkreśla oryginalność pomysłu audialnego i ukazuje go jako element w dyskursie na temat roli mediów czasów pierwszego etapu pandemii.

Słowa kluczowe

dźwięki |rośliny |źródła dźwięku |brzmienie |znaczenie

Streszczenie

W naszym obrazie świata przyzwyczailiśmy się do tego, że roślinność jest niema. Zestawienie pojęć dźwięku i rośliny przywołuje w pamięci szum drzew, odgłos suchych liści, wysokich traw czy łamiących się gałęzi. Wówczas świat flory pobudzony przez wiatr generuje dźwięki. Okazuje się jednak, że te wyobrażenia będą musiały ulec zmianie, ponieważ źródłem dźwięku może być także wnętrze otaczającej nas natury. Ostatnia dekada badań tej materii ujawniła nie tylko odbieranie i wytwarzanie sygnałów akustycznych, ale również reagowanie na muzykę jako właściwości roślin. Obserwacje wskazują także na wzajemne komunikowanie się badanych obiektów. Audialne fenomeny o roślinnym pochodzeniu stanowią punkt wyjścia do rozważań na temat analizy dźwięków w oparciu o teorie semiotyki. Wobec poszerzającego się spektrum możliwości rejestracji i sposobów wykorzystania dźwięku dokonano próby umiejscowienia niestandardowych źródeł dźwięku w przestrzeni audialnej. Namysłowi towarzyszą pytania o funkcje i znaczenie dźwięku, relacje walorów estetycznych, komunikacyjnych i poznawczych oraz płaszczyzny interpretacji.