Słowa kluczowe

cultural and communication context |linguistic socialisation |linguistic education

Streszczenie

The article discusses the challenges posed in the 21st century in terms of linguistic and communication education in terms of teaching Polish as the mother tongue. The author posited that socialisation cannot replace education, which is why one of the major goals of linguistic education in terms of the mother tongue is to satisfy the linguistic and communication needs of pupils resulting from the cultural transformations happening in the modern world. The new tasks which Polish teachers face include the development of the so-called new communicational competence, which enables communication in a world dominated by the media, including digital media, and to counter the process of lowering the standards of verbal communication, including verbal aggression and language primitivism.

Słowa kluczowe

funkcjonalny |funkcjonalność |wiedza o języku |kształcenie językowe |dydaktyka nauki o języku

Streszczenie

W artykule przypominam tradycje funkcjonalnego uczenia o języku w polskiej szkole, przywołując publikacje Zenona Klemensiewicza z lat międzywojennych oraz prace dydaktyków i językoznawców następnych pokoleń. Sygnalizuję przeobrażenia, jakie zachodziły w koncepcjach edukacji językowej pod wpływem rozwoju myśli pedagogicznej, psychologii, a przede wszystkim – subdyscyplin językoznawstwa. W nowym komunikacyjno-kulturowym modelu kształcenia nauka o języku zaczęła pełnić funkcję służebną. W tym kontekście dzielę się spostrzeżeniami dotyczącymi słabego poziomu wiedzy językowej absolwentów liceów (w tym studentów polonistyki). Koncentruję uwagę na zagadnieniach, jakie stoją przed dydaktykami języka polskiego, mającymi przygotować studentów filologii polskiej do zawodu nauczycielskiego. Wskazuję na konieczność uzupełnienia deficytów wiedzy lingwistycznej studentów, motywowania ich do pogłębiania znajomości systemu języka ojczystego i uzmysłowienia wielorakich jego wartości, „przełamywania” stereotypów, wyniesionych przez nich ze „szkolnego” kształcenia językowego, zaznajomienia ze strategiami uczenia o języku (i języka) w szkole, oraz z koncepcjami podręczników funkcjonalnie traktujących wiedzę o języku. Sygnalizuję swoiste problemy i potrzeby uczenia o odmianie ogólnej (standardowej) języka w środowiskach regionalnych, w których uczniowie przyswoili gwarę jako swój pierwszy kod językowy.

Słowa kluczowe

potrzeby nauczycieli |nauczanie migrantów |kształcenie nauczycieli

Streszczenie

Wzrastająca liczba migrantów w Polsce powoduje, że szkoły przyjmują coraz więcej uczniów z doświadczeniem migracji (imigrantów jak i reemigrantów) i nie zawsze mogą skutecznie pomóc nowoprzybyłym w dobrej integracji. Konieczne jest zatem podejmowanie konkretnych działań wspierających. Niedobory w tym zakresie są przyczyną wielu porażek szkolnych, przedwczesnego opuszczania edukacji i w rezultacie bardzo niskich kwalifikacji wielu migrantów. Jednocześnie badacze zwracają uwagę na rolę nauczycieli w procesie edukacji dzieci z doświadczeniami migracji. Od ich przygotowania i jakości wsparcia, jakie mogą zaoferować, zależy sukces uczniów.

W artykule zaprezentowane zostały badania (szczególnie ich II etap), których celem była diagnoza i analiza potrzeb środowiska oświatowego w zakresie edukacji i integracji migrantów. Punktem wyjścia było pytanie: Czego potrzebuje szkoła, aby mogła lepiej uczyć i integrować uczniów z doświadczeniem migracji? W badaniu potrzeb, zorganizowanym jako grupa fokusowa, wzięli udział nauczyciele uczący uczniów z doświadczeniem migracji o różnym stopniu przygotowania, a także dyrektor szkoły przyjmującej migrantów. Analiza zebranego materiału pokazała trzy główne obszary, w których nauczyciele potrzebują szczególnego wsparcia: systemowa organizacja przyjmowania i kształcenia uczniów z doświadczeniem migracji, dostęp do materiałów, możliwość szkolenia się i zdobywania nowych kompetencji.

Słowa kluczowe

głos |zarządzanie głosem |kod parawerbalny |edukacja

Streszczenie

Artykuł dotyczy umiejętności zarządzania głosem przez uczniów kończących szkołę średnią i składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiam wyniki analiz wypowiedzi przeprowadzonych pod kątem wybranych elementów paralingwalnych mających wpływ na efektywność wypowiedzi (natężenie głosu, ton, tempo mówienia oraz pauzę i frazowanie). W drugiej części przyglądam się treściom kolejnych podstaw programowych (1999, 2002, 2009, 2017) poświęconym zagadnieniom związanych z kształceniem kodu parawerbalnego. W tej części interesuje mnie zwłaszcza przełożenie zapisów programowych na zawartość najnowszych podręczników do nauczania języka polskiego. W ostatniej części artykułu – mającej charakter podsumowania – szukam odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak wielu uczniów nie potrafi właściwie zarządzać swoim głosem.

Słowa kluczowe

media społecznościowe |cyfrowi tubylcy |emotikony |komunikacja niewerbalna |kompetencje interpersonalne |nastolatki |inteligencja emocjonalna

Streszczenie

Tematem artykułu jest wpływ komunikacji niewerbalnej na kompetencje interpersonalne młodzieży gimnazjalnej. Autorka zauważa, że w przypadku młodego pokolenia tzw. cyfrowych tubylców coraz częściej można zaobserwować negatywne zjawiska związane z językiem, w tym znaczące zubożenie zasobu leksykalnego i brak choćby podstawowych umiejętności konstruowania wypowiedzi ustnych i pisemnych. Ważną przyczyną takiego stanu rzeczy jest swoiste wypieranie komunikacji werbalnej (rozmów bezpośrednich, rozmów telefonicznych, pisania listów czy nawet mejli) przez różnego rodzaju odmiany komunikacji niewerbalnej, w tym posługiwanie się znakami ikonicznymi i symbolicznymi oraz mowę gestów. Graficzny sposób wyrażania uczuć (emotikony), a także gesty coraz częściej zastępują prawdziwe wyrażanie emocji oparte na kluczowych zasadach komunikacji interpersonalnej, co prowadzi do nierzadko znaczącego zubożenia przekazu emocjonalnego w relacjach bezpośrednich.

Słowa kluczowe

dydaktyka |Internet |cyfryzacja |społeczeństwo wiedzy |e-learning

Streszczenie

Rozwój technologii informacyjnych nie ograniczał się jedynie do wprowadzenia innowacji w sferze gospodarczej; równie istotne były spowodowane nim zmiany zachodzące w życiu społecznym i edukacji. Współcześnie, wraz z postępującym rozwojem technologii cyfrowych, tendencje te pogłębiają się. Tymczasem szkoła pozostaje wobec nowych technologii najczęściej bezradna, co sprawia, że dystans między instytucją edukacyjną a środowiskiem, w którym ona funkcjonuje, zaczyna rosnąć. Remedium na tę sytuację mają być działania wdrażane w ramach rządowych projektów, przygotowujących szkołę do procesu cyfryzacji. Wynika z nich konieczność integracji technologii cyfrowych z programami nauczania. Istotne też jest kształcenie kompetencji zawodowych nauczycieli, aby potrafili oni dostosować przekazywane treści do mentalnych możliwości swych podopiecznych. Nie chodzi bowiem, aby ograniczyć bądź uniemożliwić uczniowi kontakt z komputerem i technologiami informacyjno-komunikacyjnymi jako narzędziem edukacyjnym, lecz aby go sfunkcjonalizować.

Słowa kluczowe

edukacja cyfrowa |TiK |filologia polska |e-edukacja |kompetencje cyfrowe polskich nauczycieli

Streszczenie

This article is an analysis of the use of digital education in Polish philological education, both at schools and at public universities. The author presents how Polish lessons and classes are fulfilled using technology, which electronic resources are worth using in education, and identifies the needs of schoolteachers and lecturers. She also answers the question whether the Polish-language virtual landscape is a natural extension of the social-communication environment to which the young generation is accustomed, and whether education platforms are eagerly used in Polish education.

Słowa kluczowe

nauczyciel |informacja |edukacja polonistyczna |aktywność w sieci |blogi edukacyjne |cyberprzestrzeń |portale społecznościowe |Facebook

Streszczenie

The dynamic development of the information society and the omnipresence of ICTs has changed the work of Polish teachers. As a result of the expansion of digital forms, Polish teachers engage in various professional activities in cyberspace. The author indicated that Polish teachers have become extremely active on the internet, and she discussed the phenomenon of teacher blogs. A hugely interesting issue is the influence of blogs on teaching Polish in schools, and the development of teachers’ professional competences. The act of writing journals online may bring benefits for the digital school (by adapting teaching processes to the needs of tablet children and global teenagers, combining the methods typical for the technological revolution with traditional teaching tools). A review of blogs maintained on Facebook enabled the author to indicate various strategies of working with pupils, and the evolution of creative attitudes of Polish teachers.

Słowa kluczowe

wywiad |zasoby Internetu |kompetencje komunikacyjne |kompetencje społeczne |pozorny kontakt |społeczeństwo hierarchiczne |zainteresowanie |społeczeństwo Sieci |korelacja

Streszczenie

Seven interviews with high school students were conducted in order to establish the relationship between their use of Internet resources and the level of their interpretation, communication and social skills. Respondents, who used the Internet as a source of information, comprehend literature factographically and its adaptations as distortions of the original texts. Their communication skills were poorly developed. They were passive in interpersonal contact. They made only superficial contact with the interviewer, in order to hide the way they really used Internet resources. They perceived the interview as a hierarchical relation, and were subordinated to the interviewer.

Students who posted texts on the Internet were able to get the interviewer engaged in the topic they were discussing. They created their own image and influenced the environment. They assumed role of a node in the network, limiting the influence of social hierarchy.

A small sample does not allow for generalization of findings. Nonetheless, it was found that students who posted texts on the Internet presented highly developed interpretation, communication and social skills.

Słowa kluczowe

wielokulturowość |edukacja polonistyczna |dialog międzykulturowy |lektury szkolne |literatura kulturowych zderzeń

Streszczenie

Celem artykułu jest prześledzenie warunków koniecznego dziś otwarcia procesów edukacyjnych na integrację z zewnątrz, która modyfikuje znaczenie poczucia tożsamości wspólnotowej. Procesy te dotyczą zachowań społecznych w określonych przestrzeniach symbolicznych świata wielokulturowego i obejmują: postawę szacunku dla wartości społeczno-politycznych, akceptację praw i obowiązków jednostki wobec państwa oraz organizacji międzynarodowych oraz zasad odpowiedzialnego współżycia społecznego. Potrzeba nauki życia w świecie pełnym różnic sprawia, że wychowanie międzykulturowe na każdym etapie kształcenia musi zająć miejsce ważne pośród zadań edukacyjnych szkoły, także szkoły wyższej. Argumentacja wpisana została w dyskurs nad istotą tożsamości inkluzywnej, zorientowanej w najnowszych badaniach regionalistycznych i podkreśla zagadnienia tolerancji, akceptacji Innego, dialogu międzykulturowego. Formułuje się również warunki wprowadzenia różnicy kulturowej do „własnego myślenia”. Autorka artykułu przedstawia praktyczne możliwości wykorzystywania na lejcach w szkole podstawowej i średniej literatury z kręgu kulturowych zderzeń. Ukierunkowanie na komparacje – porównywanie tekstów literackich (i zjawisk) z różnych obszarów kulturowych, dotyczą możliwych na lekcja polskiego przykładów malarstwa, rzeźby, architektury czy muzyki, Taka nauka prowadzi uczniów przez różne obszary graniczne czy sfery „pomiędzy” i dzięki temu może służyć kreatywnemu myśleniu o kulturze swojej i innych. Idee międzykulturowe jako integralny składnik wychowania kulturowego współczesnego ucznia każdego poziomu edukacji nie ma bowiem dzisiaj alternatywy.

Słowa kluczowe

starość |edukacja ku starości |filozofia starości |literatura współczesna

Streszczenie

The aim of the article Different faces of old age as perceived by the students of Polish studies is to present how old teachers perceive old age. The exemplification material consists of three texts: Winter tale. An essay on the old age of Ryszard Przybylski, “The Old Man’s Route”. An attempt at old age politics by Tadeusz Sławek and Lala Jacek Dehnel. Hermeneutical reading allowed for the creation of several images of autumn of life: a painful, marked by suffering attempts to overcome and suffering in a creative act; old age as a possibility of a deeper look at the spiritual dimension of human existence and old age reconciled with the laws of transiting the events immersed in the act of memorization.

Słowa kluczowe

empatia |inteligencja emocjonalna |edukacja polonistyczna |wrażliwość |wartości |uczniowie |młodzież akademicka

Streszczenie

Celem artykułu Od empatii do sprawczości. Jak kształtować wrażliwość młodzieży we współczesnej szkole? jest refleksja nad kondycją współczesnej „polityki wrażliwości”, u podstaw której znajduje myślenie o człowieku połączone ze znanym przekonaniem, że: „nic, co ludzkie, nie jest nam obce”.

Tematyka rozważań koncentruje się na potrzebie kształcenia (rozwijania) wrażliwości humanistycznej młodzieży (szkolnej i akademickiej), żyjącej w globalnym świecie. Wrażliwość traktowana jest jako: 1) naczelne zadanie szkolnej edukacji polonistycznej, 2) ważna wartość i potrzebna kompetencja społeczno-kulturowa.

Ukazany został związek między pojęciem empatii a bardziej pojemną kategorią wrażliwości. Rozważania teoretyczne „oświetlono” propozycjami działań, skierowanych szczególnie na praktyczną realizację tematów współcześnie „niemodnych”, tj.: starości, choroby, cierpienia, samotności. Uchwycony został także paradoks świata XXI wieku, zdominowanego przez konsumpcjonizm i wygodę, w którym spotkanie z drugim człowiekiem (w duchu empatii i wrażliwości) może dostarczyć młodym ludziom wiele – wymiernych korzyści osobistych.

Słowa kluczowe

edukacja |dydaktyka |swobodne wypowiedzi |metodyka |klasyka literacka

Streszczenie

Niniejszy tekst wyrasta z potrzeby badań aktualnego świata wartości uczniów, którego obraz należy traktować jako fundament edukacyjnej refleksji i organizacji procesu dydaktycznego. Pierwszym punktem odniesienia dla wyżej wskazanego zagadnienia było przywołanie badań nad wizerunkiem aksjologicznym młodego pokolenia, które zostały przeprowadzone na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat. Drugim polem odwołań były doświadczenia odbioru klasyki we współczesnej szkole. Wskazane w temacie zagadnienie było omówione w odniesieniu do zebranego materiału egzemplifikacyjnego – zapisu wypowiedzi uczniowskich, które powstawały na lekcjach języka polskiego poświęconych pierwszemu odbiorowi wybranych do analizy tekstów literackich. Analiza zgromadzonych wypowiedzi udokumentowała znaczące przesunięcia w obrębie uczniowskiego świata wartości – coraz wydatniejszą dewaluację wartości moralnych, relatywizację zasad etycznych, a także coraz znaczniejszą dominację wartości pragmatycznych, wiązanych z materialnym i wymiernym interesem jednostki. Wykazuje także coraz wyraźniejszy odwrót młodego pokolenia od obiektywistycznego myślenia o wartościach. W konkluzji autor tekstu zaznacza, że świadomość istniejącego stanu rzeczy może mieć ogromne znaczenie dla właściwej organizacji procesu dydaktycznego – pozwala chronić się przed działaniami naiwnymi i nieskutecznymi, umożliwia podjęcie działań adekwatnych do zdiagnozowanego stanu rzeczy, uruchomienia odpowiedniej strategii wychowawczej.

Słowa kluczowe

fantasy |wartości |lektura szkolna |edukacja aksjologiczna |nastolatek |współczesność

Streszczenie

Celem artykułu jest próba ukazania wybranych strategii dydaktycznych związanych z wprowadzaniem uczniów w świata wartości, których nośnikiem są omawiane na lekcjach języka polskiego lektury. Problem ten został omówiony na przykładzie powieści fantasy J.R.R. Tolkiena Hobbit, czyli tam i z powrotem. Badania nad recepcją tej książki w Polsce przez współczesnych nastolatków oraz moje doświadczenie związane z omawianą problematyką stały się motywacją do opisania kilku – jak sądzę ciekawych – strategii postępowania z tą lekturą w edukacji polonistycznej w ujęciu aksjologicznym.

Słowa kluczowe

tożsamość |podróż |poetyka miejsca |przestrzeń w literaturze |migracja |komunizm

Streszczenie

Artykuł dotyczy problemów tożsamości, poetyki miejsca i migracji oraz podróży w poezji Adama Zagajewskiego z tomów Jechać do Lwowa (Londyn 1985) i Ziemia ognista (Poznań 1994) oraz w prozie Andrzeja Stasiuka na przykładzie opowiadania Miejsce (Opowieści galicyjskie, Kraków 1995) i powieści Wschód (Wołowiec 2014). Autorka, odwołując się do wybranych tekstów obydwu twórców, prezentuje sposoby ukazywania przestrzeni w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku naznaczonej doświadczeniem migracji i komunizmu. Szkic analityczno-interpretacyjny zawiera także uwagi związane z organizacją procesu dydaktycznego, ponieważ omawiane tutaj utwory mogą być inspiracją do mówienia o procesach migracyjnych i wielokulturowości na lekcjach języka polskiego w szkole średniej.

Słowa kluczowe

edukacja polonistyczna |uczniowie |kultura i literatura |reforma oświaty |podstawa programowa |strategie kształcenia |czytanie |„epoka ekranów”

Streszczenie

The article is a voice in the discussion on the changes entailed by the new reform of the Polish education system (introduced as of the 2017/2018 school year). An important part of it is the process of the cultural and literary education of 4–8th graders described in the core curriculum, who are described as representatives of the generation of “screen readers”. The assumed perspective enabled the author to present the possible directions of educational activities in the face of the developmental and socio-cultural needs of pupils growing up under the major impact of modern media and technology. The proposed solutions offer examples and encouragement for interpretative, reflective and creative reading and implementation of the binding core curriculum.

Słowa kluczowe

nauczyciel |uczeń/student |wspomnienia i problemy szkolne |pamięć autobiograficzna |edukacja polonistyczna

Streszczenie

The author of the article begins with a discussion of how specialists in the field understand the term “autobiography” and what its role is. Then, she presents the results of an analysis of autobiographical elements present in texts by 136 students starting Polish studies. In analysing the collected works, she diagnoses the places and attitudes of students who referred to stories from their own school lives, their considerations about their teachers’ ways of perceiving pupils, and the purpose of such texts. She also indicates the roles of emotions and the recollections of the personal past in creating school memories, and developing various ways of thinking about pupils, teachers, and literature. In treating those texts as diagnoses of the problems of school and school Polish education, she discusses the importance of such observations for their authors, readers and for school and university education.

Słowa kluczowe

polonistyka szkolna |uczeń |zainteresowania uczniów |dydaktyka

Streszczenie

Artykuł prezentuje wyniki badań, które zostały przeprowadzone w 2017 r. Ich celem było określenie pozycji języka polskiego jako przedmiotu wśród uczniów szkół podstawowych i średnich. Wyniki badań nie zaskakują, ale też budzą duży niepokój brakiem zainteresowania uczniów językiem i literaturą ojczystą. Uczniowie nie uznają języka polskiego za przedmiot ważny i rozwijający ich osobowość. Niska świadomość treści przedmiotowych każe zastanowić się, czy rzeczywiście uznają potrzebę ich poznawania i przywiązują do nich wagę. Może to dziwić tym bardziej, że język polski jest przedmiotem maturalnym. Możliwości pozytywnych zmian przeciwdziałających istniejącej sytuacji autorka upatruje w szeroko zakrojonych i kompleksowych badaniach uczniów, ich rozwoju, potrzeb i zainteresowań. Wyniki tych badań powinny stanowić podstawę wszelkich zmian i reform.

Słowa kluczowe

współczesność |edukacja |kształcenie polonistyczne |nowe technologie

Streszczenie

Analiza licznych badań poświęconych dzisiejszej edukacji wyraźnie pokazuje, iż nie spełnia ona oczekiwań społecznych, wymagań uczniów, rodziców oraz samych nauczycieli. Badacze poszukają dróg zreformowania szkoły tak, by odpowiadała ona współczesności, by przygotowywała uczniów do funkcjonowania w świecie zawodowym i osobistym. W artykule omówiono najciekawsze pomysły, których celem jest modernizacja współczesnej edukacji. Skupiono się na wybranych rozwiązaniach, mających zastosowanie w zarówno w kształceniu ogólnym, jak i polonistycznym.