Słowa kluczowe

Streszczenie

Artykuł (esej badawczy) pozwala zobaczyć śląską odmianę rany. Rzecz o Jorgu zostaje zakorzeniona w idei śląskiego zadomowienia, lecz także w śląskich odmianach niepokoju, dążenia i wzniosłości spoglądającej w nieskończoność. Odsłonięty zostaje dom jako niebagatelna konstrukcja kulturowa i metafizyczna, w której poraniony człowiek ćwiczy sobą powrót do domu i przepracowuje upadek. Towarzysząca figura Ōmy kryje wiedzę o ciążeniu tego, co absolutne, co w oddali, co nie powinno zawłaszczać życia i władać człowiekiem. W losie Jorga jest coś przerażająco symbolicznego, gdy „traci się” wraz z muzyką, wraz ze Śląskiem i tym, co ludzkie. Rzucenie się w objęcia sztuki i świata, chęć objęcia „wszystkiego”, pójście za tym, co rani, prowadzi do trudności w uzgodnieniu pasji i szaleńczego talentu z powściągliwością i precyzją domu, ale też z utrzymaniem człowieka przy życiu. Rachunek zapłacony przez człowieka jest przygniatający.

Słowa kluczowe

Streszczenie

By discussing social and technological developments in the system of biomedicine, the article aims to postulate an identity pattern in which human embodiment is inscribed in the context of advanced biotechnologies, especially genetics and genomics. The concept of post-patienthood refers to individual identity as a construct that relates the person’s present medical condition to a range of possible future scenarios, each formulated on the basis of genetic susceptibility to a particular disease. The post-patient, therefore, is neither healthy nor ill, and the present medical condition could be irrelevant to their sense of embodiment.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Wychodząc od antropauzy (Rutz et al. 2020) towarzyszącej obecnej pandemii COVID-19, niniejszy artykuł proponuje nowe podejście do epidemii jako performansu więcej-niż-ludzkiego. Chodzi tu o działanie powstające w wyniku splątanych ze sobą sprawczości ludzi i nieludzi, które wywołuje konkretne efekty w danym kontekście społeczno-politycznym, ekonomicznym i kulturowym. Takie podejście stanowi alternatywę wobec dominujących narracji o epidemii, które wciąż traktują epidemię przede wszystkim jako zjawisko z zakresu ludzkiego zdrowia publicznego, lekceważąc sprawczość więcej-niż-ludzkich instancji sprawczych w jej powstawaniu i zapobieganiu jej. Analizując wybrane (re)prezentacje epidemii w kulturze popularnej, autor skupia uwagę na trzech aspektach epidemii jako performansu więcej-niż-ludzkiego. Zastanawia się nad wytwarzanym przez nią nowy model społeczeństwa, problematyzuje dotychczasowe sposoby myślenia o ludzkim i nieludzkim ciele oraz pokazuje więcej-niż-ludzkie sposoby radzenia sobie z epidemiami.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Artykuł jest analizą dwóch epizodów  dotyczących kwestii ciała, jego autonomii i kruchości. Pierwszy dotyczy decyzji Bettiny Goring - której dziadek był bratem Hermanna Goringa. Kobieta postanowiła poddać się zabiegowi podwiązania jajowodów, by ród jej rodziny wymarł. Drugi epizod, bardziej znany, to historia przemocy w więzieniu Abu Ghraib w 2003 roku, gdzie amerykańscy wywiadowcy torturowali więźniów irackich i wszystko utrwalili w formie fotografii.  Oba zdarzenia wyjaśniają znaczenie potencjalności zawartej w ciele i jego ekonomii oraz udowadniają, że granice cielesnej plastyczności - zarówno fizycznej jak i znaczeniowej - są przesunięte dalej niż powszechnie uważano.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Susan Sontag otwiera analizę metaforyki chorób od metafory stanów zdrowia i choroby jako podwójnego obywatelstwa w granicznych państwach. Gry oferują nam przepustkę do reprodukcji i parafraz rzeczywistości, tak więc również w nich widzimy graniczne doświadczenie zdrowia/choroby. Warto jednak w tym momencie postawić pytanie, czy w rozrywce interaktywnej można odnaleźć przykłady przedstawień chorób, która nie funkcjonują jak metafora. Co za tym idzie, celem niniejszego eseju jest analiza metafor wprowadzonych w życie – życie wirtualne, ale być może właśnie dlatego pozwalające na więcej niż obserwację niebezpiecznego patogenu. Główną tezą tego eseju jest stanowisko, że gry przez podstawowy aspekt medium - interaktywność, często wychodzą poza “treść sentymentalną” reprezentacji choroby. Lub przynajmniej proces “sentymentalizacji” jest bardziej złożony i stanowi wypadkową wielu procesów, które składają się na doświadczenie rozrywki interaktywnej.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Schyłek wieku XIX odznaczał się osobliwym, wręcz afirmującym stosunkiem do ułomności, chorób i deformacji cielesnych. Po romantykach artyści Młodej Polski odziedziczyli fascynację gruźlicą, swoistą mitologizację chorych. Tuberkuloza była jednym z ulubionych tematów modernistycznych studiów nad ludzką ułomnością i śmiertelnością. Naturaliści z kolei wyposażyli wielkich prozaików belle époque w medyczny aparat pojęciowy, rozwinęli wyrafinowany język „literatury klinicznej”. Przełom wieków to także czas intensywnych badań nad chorobami umysłowymi. W artykule pochylono nad reprezentacyjnymi utworami, starając się zbadać, jak chorobowe doświadczenia ludzi przełomu wieków wpływały na teksty kultury – i na odwrót.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Przedmiotem artykułu jest zranione ciało bohaterek fantastyki młodzieżowej rozumiane jako konstrukt społeczno-kulturowy i element kobiecej tożsamości. Odnosząc się do kluczowych założeń feminizmu korporalnego (w ujęciu m.in. Elizabeth Grosz, Ewy Hyży i Moniki Świerkosz), autorka analizuje trzy cykle powieściowe: Lustrzannę Christelle Dabos, Cień i kość Leigh Bardugo oraz Klejnot Amy Ewing. Bada, w jakiej mierze ciało bohaterek determinuje ich miejsce w społecznej hierarchii, w jaki sposób doświadczają one świata poprzez ciało oraz czy posiadają swoje ciała w sensie kulturowym, społecznym i politycznym. Wskazuje na wagę męki ciał protagonistek jako obligatoryjnej drogi do kobiecej emancypacji.

Słowa kluczowe

Streszczenie

The purpose of this article is to trace the behaviour of a traumatic affect based on the reading of Yusef Komunyakaa’s “Facing It,” a poetic ekphrasis of the Vietnam Veterans Memorial. Tracing the manners in which war trauma is worked through and acted out by the speaker, this paper discusses how trauma eludes both compensating processes. At the same time, the nonhuman or inhuman features of trauma are analysed alongside the nonhuman agency of the memorial. The intersection of both nonhuman modes of being makes it possible to align the trauma discourses with materialist criticism. In addition, the traumatic experience is discussed through its tactile connotations following Komunyakaa’s poem and Maya Lin’s commentaries to her monument. Touch turns out to be a potent category capable of capturing the dynamics of a traumatic affect and a promising trope on which new ethical modes of being together in trauma might be founded. Hence, the aim of this article is fourfold; it attempts to: (1) analyse how Komunyakaa’s poem, informed by the selected developments in materialist criticism and trauma studies, might illustrate and expand the affect of trauma; (2) deepen our understanding of the intersections of the material and the traumatic; (3) investigate how the speculative reorganisation of human and nonhuman boundaries, inspired by “Facing It,” might help in assessing trauma, which necessarily resides at the edges of subjectivity; and (4) propose how the figure of trauma based on vulnerable and transformative limits might revise our understanding of community and formulate an ethical obligation for the traumatic times we live in.

Słowa kluczowe

Streszczenie

James Agee’s Let Us Now Praise Famous Men (1941), a documentary account of three cotton tenant families in Depression Alabama, centres on the image of the wound in its representations of tenant poverty. But Agee also transposes this image into more biological terms so that the tenants are seen as damaged cells or embryos. This transposition can be framed as a 1930s eugenic concern with pathological bodies. But this article argues, through a comparison to Georges Canguilhem's "The Normal and the Pathological" (1943), that Agee redefines pathology to mean the intrinsic tendency to error (or aleatory possibility) of the organism. This allows him to propose a leftist counter-discourse of resistance that is different from the finalistic Marxist or New Deal solutions to poverty in the 1930s. 

Słowa kluczowe

Streszczenie

A phenomenon known well before the onset of modern society, registered as a medical term not until the second half of the 19th century, when physiologists and psychologists inquired into physical and mental exhaustion resulting from excessive work as well as that which had no work-related etiology. Such condition of the severe mental fatigue which entailed deficiency of nerve-force was defined by American neurologist George M. Beard as neurasthenia. Taking into account scientific studies of enervation, the article examines some late 19th-century literary treatments of exhaustion in Joris-Karl Huysmans’s Against Nature and Wilkie Collins’s The Woman in White to present them as peculiar, decontextualized cases of exhaustion for exhaustion’s sake.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Niniejszy artykuł stanowi propozycję odczytania poezji Teresy Ferenc przez pryzmat feministycznej polityki żałoby. Posługując się pojęciem „stygmatekstu”, ukutym przez Hélène Cixous, wskazuję, że w centrum wyobraźni twórczej poetki znajduje się otwarta rana. Figura ta odsyła ona nie tylko do tragedii, jaką była pacyfikacja Soch, rodzinnej wsi poetki, ale też do szczególnie rozumianej, ponadjednostkowej więzi z matką. Matczyność funkcjonuje bowiem u Ferenc jako synekdocha stygmatyzowanej inności. Poezja otwartych ran staje się zatem nieodzownym elementem programu etycznego Ferenc, wymierzonego w fallogocentryczną logikę wojny, śmierci i zniszczenia.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Artykuł stanowi próbę lektury poezji Małgorzaty Lebdy ("Sprawy ziemi", "Mer de Glace") skoncentrowanej na obrazach ciała i cielesności. Stematyzowane w wierszach doświadczenie choroby, śmierci i naznaczenia raną stanie się punktem wyjścia do działań analityczno-interpretacyjnych. Artykuł skupi się na trzech ważnych w tej poezji tematach: dziecięcej inicjacji w świat poprzez ranę, cielesnej wspólnocie ludzko-zwierzęcej oraz żałobie po śmierci matki. Ukazane zostanie także, że wyczulenie na ranliwość staje się u Lebdy fundamentem troski.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Powszechna konotacja gruźlika, podsuwająca gotowe klisze portretowe Kafki czy Słowackiego, przywołuje obraz astenicznego, w sposób widoczny cierpiącego i przez to smutnego człowieka, którego dni są policzone. Jego istnieniu towarzyszą zachowania i odruchy nieestetyczne, wręcz abiektalne: kaszel, spluwanie krwią, a nieprzyjemna woń oddechu odstręcza. Jednak w wyobrażeniu kulturowym gruźlik czy inaczej – suchotnik – to postać tajemnicza, wyróżniona duchowością i naznaczona arystokratyzmem sui generis. Pogrążony w łagodnej melancholii – żałobie po własnym zdrowiu, chory na gruźlicę zdaje się być wyższym bytem...