Słowa kluczowe

Słowa kluczowe

Streszczenie

Koncepcja reżyserskiego teatru operowego, realizowana od lat siedemdziesiątych XX wieku głównie w krajach niemieckojęzycznych, zwróciła uwagę odbiorców popkultury na gatunek opery. Propozycje operowego Regietheater charakteryzowały się wyraźnym odwrotem od stylu tradycyjnych spektakli, zdominowanych przez elegancję i konwencjonalną reżyserię. Można więc powiedzieć, że stanowiły one formę ucieczki od tautologii konwencji operowych w popkulturowe konteksty. O ile tradycyjna opera barokowa i klasyczna łatwo poddawała się unowocześnieniu, to w przypadku dzieł Giuseppe Verdiego podejście takie okazało się skomplikowane, gdyż realistyczne utwory włoskiego mistrza sprzęgły się trwale z sytuacją historyczno-społeczną i polityczną jego czasów. Tym bardziej interesujące i warte przeanalizowania są te propozycje reżyserskie odnoszące się do jego dzieł, w których nawiązania do popkultury stanowią istotny element spektakli. Podjęta w artykule analiza koncepcji reżyserskich (takich twórców jak Mariusz Treliński, Christopher Alden, Robert Carsen, Peter Konwitschny i Hans Neuenfels) to próba wyznaczenia kilku trajektorii, zarysowujących się w ramach ogólnej strategii ucieczki od tautologii charakteryzującej wcześniejsze realizacje Verdiowskich dzieł operowych.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Studium dotyczy tragediowych aspektów dwudziestowiecznej opery Król Roger op. 46 Karola Szymanowskiego. Kluczowy wpływ na projekt dramaturgii dzieła miały wzorce antyczne (szczególnie Bachantki Eurypidesa) oraz koncepcja tragedii i dramatu muzycznego Friedricha Nietzschego. W pierwszej części artykułu teatralne aspekty tragizmu Króla Rogera zostały ukazane na przykładzie wybranych inscenizacji tej opery (Mariusza Trelińskiego, Krzysztofa Warlikowskiego i Kaspera Holtena), podejmujących problem rozpadu świata i kryzysu wartości. Ich główną osią dramaturgiczną okazały się odwołania do kryzysu kultury współczesnej oraz pytania o reakcje jednostki i wspólnoty na stan zagrożenia wywołany przez dionizyjski żywioł. Na podstawie analizy struktury dramatycznej libretta i wypowiedzi kompozytora o procesie twórczym uwypuklono znaczenie teatralnych aspektów opery. Podkreślono, jak istotny był według kompozytora odpowiedni kompromis w ramach fuzji sztuk i horyzontów, w tym między innymi dionizyjskich i apollińskich tendencji w programie ideowym dzieła.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Artykuł stanowi próbę odczytania wstecz historii pożądania uosobionej w micie Don Juana, a więc wyznaczenia takiej perspektywy, która umożliwia interpretację dwudziestowiecznej rewolucji seksualnej poprzez ukazanie jej historycznych i archetypicznych wzorów. Autor przedstawia hybrydyczne związki łączące operową aktualizację tego mitu z jego interpretacjami filmowymi, filozoficznymi i muzycznymi, starając się dowieść, że zjawisko powszechnej współcześnie estetyzacji życia opiera się na iluzji, jaką jest możliwość osiągnięcia absolutnego spełnienia w przemijają- cym świecie. Mit Don Juana urzeczywistnia właśnie ten wymiar współczesności, która temu, co estetyczne (zmysłowe), nadaje rangę absolutu, a liczne artystyczne aktualizacje tego mitu potwierdzają, że zachodnioeuropejskie imaginarium ma swój afektywny substrat w postaci pożądania, które jest niemożliwe do zaspokojenia.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Artykuł jest analizą spektaklu Opera mleczana w reżyserii Mikołaja Grabowskiego (Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, prem. 9 marca 2003). Podstawę spektaklu stanowiły libretto i muzyka Stanisława Radwana, stworzone na bazie satyrycznych rysunków Andrzeja Mleczki. Posługując się teorią intermedialności, autor podejmuje próbę interpretacji nie tylko treści przedstawienia, lecz także wykorzystanych form i środków, które twórcy przenieśli z opery, musicalu, filmu, opery mydlanej czy komiksu. Hybrydyczność Opery mleczanej, według autora, przyczyniła się do popularności przedstawienia, ponieważ ułatwiła aktorom nawiązanie kontaktu z wielopokoleniową widownią.

Słowa kluczowe

Streszczenie

The opera, whose nature is synthetic and spectacular, is sensitive to social upheavals and changing priorities in artistic interests. Thus, in the postmodern era, opera art is revealed to the mass audience and gets closer to popular culture; it adapts to new aesthetic trends and at the same time influences them. One of the bridges that connect opera with popular culture is the figures of famous composers and star performers. Contemporary culture uses and rethinks the images of real-life opera stars, as well as some collective generalized images of opera singers. The Ukrainian opera singer Vasyl Slipak became a hero of popular culture—his story fits perfectly into the global pop cultural narratives of death in the battle for freedom. His image resonates with the current cultural zeitgeist and embodies the essence of Ukrainian society under the Russian invasion and its values. Modern artists skillfully incorporate his iconic persona into the realms of drama, theater, and music, showcasing their ingenuity and creativity.

Słowa kluczowe

Streszczenie

This article aims to explore the phenomenon of “classical crossover,” a contemporary music trend that blends “high” and “low” elements. In addition to analyzing the genre’s main features and cultural preconditions for its emergence, the article will examine its historical origins and development. The second part of the article focuses on examples of classical crossover in Russian and Ukrainian music, with an analysis of several artists who have ventured into this new type of production, including the Terem Quartet, Anna Netrebko, Olga Chubareva, and Arina Domski. By applying historical and cultural methodology, the article suggests that classical crossover has a broad audience in Russia and Ukraine, allowing musicians to introduce elite classical music to the masses. Although some may view the genre as a dilution of classical music’s distinctive qualities in order to cater to popular tastes, it also provides musicians with the opportunity to create original pieces that merge tradition with innovation. Considering all of the above, the author of this article aims to explore the cultural significance and impact of classical crossover in the music industry.

Słowa kluczowe

Streszczenie

Badania biograficzne potwierdzają, że Chopin był przez swe studia doskonale przygotowany do roli twórcy opery narodowej, formy mającej zasadnicze znaczenie i wysoką rangę w pierwszej połowie XIX wieku. W artykule postawiono tezę, że odpowiedź na pytanie, dlaczego Chopin nie stworzył żadnej opery, kryje się w splocie przyczyn. Omówiono różne potencjalne uwarunkowania tej decyzji kompozytora: okoliczności historyczne (wybuch w Warszawie powstania 1830 roku), aspekty muzycznej osobowości Chopina. Najwięcej miejsca poświęcono argumentom, które wiążą się z performatywnym statusem opery jako gatunku.

Słowa kluczowe

Streszczenie

The purpose of this essay is to trace the lines of evolution of the Russian romance, which found fertile ground for its development from the mid-18th century. The genre was firmly embedded in a tradition that had originated a century and a half earlier, but its roots lay in the oral production of ancient Rus’. Despite this strong historical-anthropological imprint, the diachronic development of Russian romance, as a hybrid genre of dual nature—poetic and musical—addressed to both elite and mass audiences, is marked by a series of revivals and contaminations (mainly in 19th-century Europe, especially in Italy). The article, based on culturological, literary and historical studies, presents a brief overview of the development of the genre and its various sub-genres, such as bytovoĭ romans, romans-ballad, romans-elegii͡a, up to contemporary songs and melodies.

Słowa kluczowe

Streszczenie

This article discusses Angela Di Maso’s theater, which is a reflection on contemporary society and aims to awaken audiences from social conformity and consumerism. This theater seeks to explore human existence, with its metaphysical anxiety, violence, and the brutality of everyday life present. It challenges social norms and stereotypes, using crude language to tell stories that disturb and provoke self-analysis. Angela Di Maso’s theater has gained recognition and success for its versatility in combining textual and scenic elements, meticulously developed with actors. Di Maso’s work combines tradition and innovation, drawing inspiration from European theater and at the same time representing a form of resistance to traditional and avant-garde theatrical conventions, forging new paths of expression and advocating freedom of expression. The article includes as an appendix an extensive interview with Angela Di Maso, entitled “From Jerzy Grotowski to Angela Di Maso, via Witold Gombrowicz: An Interview with an Enfant Terrible of Italian Theater.”

Słowa kluczowe

Streszczenie

Wspomnienie o prof. dr hab. Lidii Kuchtównie (1940–2023), badaczce polskiej sztuki aktorskiej, reżyserskiej i scenograficznej, która przez pięćdziesiąt osiem lat była związana naukowo z Instytutem Sztuki Polskiej Akademii Nauk. W artykule omówiono jej najważniejsze prace historycznoteatralne i edytorskie poświęcone Wilamowi Horzycy, Irenie Solskiej i Karolowi Fryczowi. Scharakteryzowano jej styl badawczy polegający na łączeniu perspektywy biograficznej z estetyczną. Podkreślono systematyczny i gruntowny charakter oraz szeroki zakres prowadzonych przez nią kwerend i badań źródłowych, związanych z licznymi podróżami naukowymi. Uwypuklono również jej zainteresowanie ikonografią teatralną.