Numer 29 (2/2013)
Redaktor: Natalia Anna Michna
Spis treści
Strony
Pobierz
Wstęp
11 – 14
PDF
Klaudia Adamowicz
Od subkultury do postsubkultury. Zmiany w obszarze dzisiejszej kultury alternatywnej
15 – 25
PDF

Słowa kluczowe

subkultura |nowoplemię |postmodernizm

Streszczenie

Celem mojego artykułu jest ukazanie zmian, jakie zachodzą w obszarze dzisiejszej kultury alternatywnej. W ich wyniku dawne, tradycyjne pojęcia, takie jak subkultura czy też kontrkultura, tracą swoją aktualność i tym samym powinny być zastąpione nowymi, które lepiej oddają aktualny stan rzeczywistości. Nowymi pojęciami, które definiuję w niniejszym artykule, są postsubkultury oraz nowoplemiona, które łącznie ukazują spektrum współczesnej kultury alternatywnej. Pojęcie postsubkultury odnosi się do płynności i fragmentaryczności charakteru, celów i przynależności w dzisiejszych grupach o charakterze subkulturowym. Nowoplemię zaś podkreśla nieprzerwane istnienie zbiorowości, której znaczenie pomimo zachodzących zmian nie zmalało i nie zostało wyparte przez współczesny indywidualizm. Artykuł przyjmuje przede wszystkich charakter teoretyczno-definicyjny, lecz równocześnie ukazuje istotę zachodzących przemian i sposobów manifestacji dzisiejszej kultury alternatywnej.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Dominika Czakon
Sztuka w eseistycznym ujęciu Georga Simmla. Próba syntezy
27 – 42
PDF

Słowa kluczowe

sztuka |Simmel |esej |filozofia sztuki

Streszczenie

Celem artykułu jest opisanie pojęcia sztuki występującego w refleksji Georga Simmla. Autorka tekstu przedstawia stanowisko filozofa, odwołując się przede wszystkim do jego esejów dotyczących sztuki, takich jak Ilość estetyczna, Rama obrazu. Próba estetyczna, Ucho. Próba estetyczna. Artykuł przedstawia między innymi istotę i znaczenie sztuki oraz problem sztuki nowoczesnej.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Henryk Czubała
Tymoteusza Karpowicza doświadczanie rzeczy słowem
43 – 58
PDF

Słowa kluczowe

postmodernizm |Tymoteusz Karpowicz |poezja polska |pomodernizm |medium |mowa metaforyczna |dekonstrukcja przedstawiania |literackie zdarzenie bytu |poetyckie snucie |partycypacja

Streszczenie

Poezja, którą tworzył Tymoteusz Karpowicz, przekształca mimetyczne przedstawianie i odwzorowywanie świata w ontohermeneutyczny poetycki proces naśladowania i dyseminacji, stając się sztuką estetycznego doświadczania rzeczy poprzez słowa. Umożliwia to snucie jako mowa medium. Liryczny monolog medium – literackiego podmiotu poezji Karpowicza – wprowadza w mgławicę słów, znaczeń i sensów i pozwala rzeczy w słowie uwydatniać się, emanować. Jego mowa poetycka wyistacza rzeczy. Twórczość Karpowicza należy do pomodernistycznego nurtu polskiej literatury, wyodrębniającego się z literatury modernistycznej i postmodernistycznej.

Joanna Hańderek
Droga samuraja
59 – 77
PDF

Słowa kluczowe

popkultura |estetyzacja |wielokulturowość |sztuki walki

Streszczenie

W niniejszym artykule będzie analizowany fenomen kultury popularnej i jej recepcja zarówno w wąskim, jak i szerokim sensie. Kultura popularna, jak pokazała jej badaczka Jocke Hermes, sięgając często po proste środki przekazu oraz opierając się na uproszczonej stylistyce, potrafi tłumaczyć rzeczywistość i zmieniać podejście do świata jej odbiorców. Film stanowi szczególny aspekt kultury popularnej. Ghost Dog. Droga samuraja Jima Jarmuscha stanowi dość szczególny przypadek. Z jednej strony pokazuje w zestetyzowany sposób przemoc i walkę, z drugiej jednakże pokazuje, jak kultura dokonuje recepcji innych kultur. W niniejszym artykule chciałam się skupić zwłaszcza na tym drugim aspekcie.

Opowieść o Afroamerykaninie, który żyje zgodnie z kodeksem samuraja, odtwarzając wiernie opisaną w podręczniku postawę, przyjmując coraz mocniej mentalność „Wschodu”, staje się doskonałą ilustracją oddziaływania kulturowego oraz wzajemnego splotu kultur. Człowiek przedstawiony przez Jarmuscha, opierając się na podręczniku Droga Samuraja, sam wybiera swe wzorce kulturowe, czerpiąc z możliwości, jakie daje mu otwarta współczesna forma multikulturowości. Równocześnie jest w swoim działaniu autentyczny oraz niemalże pierwotny. Zachowując wierność swemu panu, jak i cnotom samuraja, powraca w świat tradycji kultury japońskiej. Fakt bycia Afroamerykaninem, człowiekiem o korzeniach zarówno afrykańskich, jak i kultury Zachodu (mieszka, urodził się i wychował w Stanach Zjednoczonych), zostaje potraktowany jako równoległy. Pełnia rozwoju egzystencjalnego następuje przez zetknięcie z inną kulturą i jej wartościami.

Istotą opowieści są gangsterskie porachunki, zatem walka i jej kanony zostają skontrastowane z kulturowymi wymogami. Fakt, iż Jarmusch opiera się na przemocy i poprzez nią pokazuje warunkowanie kulturowe, może mieć swą podwójną wartość. Z jednej strony skontrastowanie współczesnej agresji ludzi Zachodu (prostej, opartej jedynie na przemocy fizycznej) z kodeksem samuraja (każącym nie tylko przestrzegać ustalonych cnót, ale również zapanować nad sobą) może ukazać relacje kultury Wschodu i Zachodu. Z drugiej strony sztuka walki jako sztuka zapanowania nad sobą samym staje się drogą, której realizacja pozawala na uchwycenie autentyczności swego życia, jak w przypadku głównego bohatera filmu Jarmuscha.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Barbara Hryszko
Sposoby gloryfikacji władcy w malarstwie na przykładzie ikonografii Ludwika XIV
79 – 97
PDF

Słowa kluczowe

malarstwo francuskie XVII wieku |ikonografia Ludwika XIV |Wersal |Galeria Lustrzana |seria gobelinów Histoire du Roy |morceaux de réception

Streszczenie

Celem artykułu jest scharakteryzowanie szerokiego spektrum metod i sposobów prezentacji majestatu i dokonań króla Ludwika XIV oraz zawartej w nich treści ideowej w oparciu o analizę ikonograficzną dzieł powstałych w kręgu monarszego dworu i Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu. Malarze tworzący w służbie króla korzystali bądź z formuły metaforycznej (odwołującej się do różnego rodzaju przedstawień alegorycznych lub tematów z historii antycznej), bądź komponowali pseudoreportażowe sceny z życia króla. Bogaty repertuar znakomitych ról wywodzących się z mitologii oraz dziejów starożytnych uwypuklał rangę suwerena. W zbiorze oficjalnych wizerunków z okresu panowania Króla Słońce przewija się jako wspólny mianownik idea prezentowania francuskiego monarchy jako zwycięskiego, pełnego cnót władcy idealnego.


INFORMACJE O AUTORZE

Akademia Ignatianum w Krakowie
Joanna Jakubowska
Czy prace Damiena Hirsta są sztuką? Wokół rozważań teoretycznych Donalda Kuspita, Jeana Baudrillarda i Arthura C. Danto
99 – 113
PDF

Słowa kluczowe

muzeum |koniec sztuki |post-sztuka |wartość estetyczna |sztuka konceptualna

Streszczenie

Damien Hirst jest jednym z „post-artystów” czy też, innymi słowy, artystą, który zaczął tworzyć po „końcu sztuki”. Prace przedstawiciela grupy Young British Artists są w omawianym artykule swego rodzaju pretekstem do podjęcia problemu „końca sztuki” i omówienia związanych z nim trudności z analizą, określeniem celu i wartości estetycznej dzieła. Nawiązując do konkretnych przykładów tak zwanej post-sztuki, autorka porównuje i krytycznie rozważa poglądy trzech teoretyków Donalda Kuspita, Jeana Baudrillarda i Arthura C. Danto.


INFORMACJE O AUTORZE

SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie
Marek Kaplita
Autor, dzieło i czytelnik w świetle potrójnej mimesis Paula Ricoeura
115 – 137
PDF

Słowa kluczowe

narracja |tekst |mimesis |autor |czytelnik |odniesienie |rozumienie |reprezentacja

Streszczenie

Artykuł poświęcony jest omówieniu koncepcji potrójnej mimesis współczesnego francuskiego filozofa Paula Ricoeura. Jest to hermeneutyczna interpretacja klasycznej definicji mimesis sformułowanej przez Arystotelesa w Poetyce. W swej argumentacji Ricoeur stara się wykazać, że operacja naśladowczego przeniesienia realnej rzeczywistości do opowieści zakłada kolistą relację wzajemnego warunkowania między żywym doświadczeniem i narracyjną formą. Głównym celem tego artykułu jest odpowiedź na pytanie, jak w świetle teorii potrójnej mimesis przedstawia się komunikacja na linii autor – dzieło – czytelnik oraz jakie czynniki stanowią o możliwości rozumienia mimetycznego dzieła sztuki.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Małgorzata Kwietniewska
Dziewczyna, która przychodzi po Muzach. Dwie uwagi o sztuce w dniu dzisiejszym
139 – 152
PDF

Słowa kluczowe

dekonstrukcja |Hegel |Nancy |prezentacja |Szapocznikow |kondycja sztuki współczesnej |Sergent |muzea i galerie sztuki |pedagogiczna funkcja sztuki |ideologia

Streszczenie

Jednym z bardziej dramatycznych i proroczych gestów heglizmu okazało się orzeczenie przez filozofa „śmierci sztuki” już na początku XIX wieku. Miała ona – jak twierdzi Hegel w Fenomenologii ducha – nastąpić w konsekwencji utraty wymiaru duchowości w tejże sztuce, która opuszczona definitywnie przez Muzy przechodzi w ręce młodej dziewczyny, jak się zdaje – tylko naiwnej i zmysłowej. Motyw ten wykorzystany został w polemiczny sposób przez współczesnego dekonstrukcjonistę francuskiego, Jeana-Luca Nancy’ego w eseju, w którym heglowska dziewczyna staje się symbolem niezamierającego piękna sztuki – piękna, które choć faktycznie pozbawione ducha, wciąż oddziałuje mocno na nasze zmysły, jak ma to miejsce w rzeźbie Trudny wiek (1956) Aliny Szapocznikow. Zdaniem Nancy’ego współczesna kondycja sztuki jest zatem całkiem dobra. Czy jego optymizm faktycznie może podziałać na nas uspokajająco? Czy wygra w sytuacji, gdy we Francji (ale nie tylko tam) muzea są dewastowane w glorii prawa, a sztuka i kultura pozbawiane środków finansowych do ich utrzymania? Dramatyczny raport w tej sprawie został niedawno opublikowany przez grono francuskich naukowców, spośród których najdonośniej zabrzmiał głos Bernarda Sergenta. Jego uwagi brzmią dziś dziwnie niepokojąco także w Polsce.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Łódzki
Rafał Mazur
Czego muzyk improwizator może się nauczyć od mistrza sztuk walki? Praca z qi w wewnętrznych sztukach walki oraz we współczesnej improwizacji swobodnej
153 – 167
PDF

Słowa kluczowe

filozofia chińska |chińskie sztuki walki |swobodna improwizacja |filozofia sztuki

Streszczenie

W konfucjańskim kręgu kulturowym uważa się, iż skuteczność i jakość działania jest ściśle determinowana jakością „pracy z qi”. To przekonanie znajdujemy zarówno w pismach filozoficznych, tekstach dotyczących estetyki, zapiskach mistrzów sztuk walki, jak i w tak zwanej mądrości ludowej. Fenomen „pracy z qi” związany jest z pracą z umysłem i przy bliższej obserwacji wydaje się możliwy do zaadaptowania na gruncie pozachińskim. W artykule postaram się wyjaśnić, czym jest „praca z qi” na przykładzie sztuki walki Taijiquqan oraz naszkicować teoretyczną możliwość zastosowania „pracy z qi” w praktyce swobodnej improwizacji w muzyce współczesnej.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Natalia Anna Michna
Francuski feminizm a problem kobiecej tożsamości
169 – 183
PDF

Słowa kluczowe

naturalizm |liberalny feminizm |kryzys tożsamości |Élisabeth Badinter |feminizm francuski |Simone de Beauvoir |maternalizm

Streszczenie

Problem kobiecej tożsamości jest zagadnieniem żywym we współczesnym dyskursie feministycznym. Szczególne miejsce zajmuje on zwłaszcza we francuskiej myśli feministycznej, reprezentowanej między innymi przez liberalną feministkę Élisabeth Badinter. Najnowsza książka filozofki, zatytułowana Konflikt: kobieta i matka, stanowi szczegółowe opracowanie obowiązujących obecnie poglądów na naturę kobiety jako matki, która pragnie także realizować swoje własne, indywidualne potrzeby. Stąd tytułowy konflikt wartości, będący podłożem współczesnego kryzysu kobiecej tożsamości. Początki tożsamościowego myślenia kobiet przypisuje się matce europejskiego feminizmu, Simone de Beauvoir. Badinter, kontynuując tożsamościowe rozważanie de Beauvoir, analizuje wpływ myślenia naturalistycznego i maternalistycznego na obowiązujący obecnie status kobiet. Filozofka zajmuje się także wyjątkowym przypadkiem Francuzek, które ze względu na historyczną specyfikę realiów życia we Francji jako jedyne realizują współcześnie model spełnionej kobiety i zaangażowanej matki.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Joanna Winnicka-Gburek
Co ma do powiedzenia o współczesnym dziele sztuki hermeneutyka rozumiana jako interpretacja symbolu i metody?
185 – 200
PDF

Słowa kluczowe

hermeneutyka personalistyczna |„koniec sztuki” |forma symboliczna

Streszczenie

W tekście proponuję rozważenie pojawiających się od dawna opinii o końcu sztuki równolegle z obserwowanymi zmianami w pojmowaniu znaczenia symbolu w kulturze. W nawiązaniu do problematyki symbolu odwołuję się między innymi do filozofii Hansa-Georga Gadamera, Paula Ricoeura oraz hermeneutyki personalistycznej Luigiego Pareysona. Na postawione w tekście pytanie o to, czy istnieją takie koncepcje kultury, na gruncie których używanie terminu „koniec sztuki” jest bezzasadne, odpowiadam twierdząco, odwołując się do koncepcji formy Pareysona. Stawiam dodatkowo tezę, że forma u Pareysona jest formą symboliczną. Artykuł kończy szkic interpretacji hermeneutycznej jednego z dzieł sztuki pokazanych na 54. Biennale w Wenecji.


INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Śląski w Katowicach
Cezar Jędrysko
Wizjoner, prorok czy szaleniec? Rozważania wokół Filozofii wspólnego czynu Nikołaja Fiodorowa
201 – 205
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Karol Kapelko
Fetyszyzm w kontekście nowoczesności
207 – 213
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Agata Linek
Recenzja tomu poezji Beaty Szymańskiej Złota godzina
215 – 219
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Marcin Lubecki
Grahama Harmana ontologia przedmiotu poczwórnego
221 – 230
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Paulina Tendera
Aksjologia stosowana Bohdana Dziemidoka
231 – 237
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Anna Kuchta
Złota godzina poezji
239 – 243
PDF

INFORMACJE O AUTORZE

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Noty o książkach
PDF
Pobierz cały numer
1 – 252
PDF
Instytut Filozofii
Grodzka 52
e-ISSN 2544-8242
Uniwersytet Jagielloński
31-044 Kraków