Streszczenie

Kulturoznawstwo medialne wymaga nieustannej redefinicji zarówno pola badawczego, jak i samych metod, strategii oraz celów badania. Przedmiotem studiów są już nie tylko konkretne praktyki tekstotwórcze, analiza istniejących interfejsów, usług i produktów medialnych, ale także ich użytkownicy, twórcy bądź designerzy. Istotnym aspektem, właśnie w kontekście rzeczywistych praktyk recepcyjno‑odbiorczych i prosumenckich, są również nowe kompetencje kulturowe, cyfrowe i medialne, we współczesnej literaturze przedmiotu określane jako kompetencje przyszłości czy kompetencje kluczowe.

To przesunięcie perspektywy badawczej w stronę użytkowników mediasfery wynika przede wszystkim z cech nowych mediów, praktyk komunikacyjnych obserwowanych w mediach społecznościowych, działań i zjawisk wpisanych kolejno w kultury: uczestnictwa, konwergencji, remiksu. Przy analizie współczesnych praktyk kulturowych istotne są także formy rzeczywistej interaktywności czy ukrytej interpasywności, atrybuty VR, AR, MR oraz technologie związane z AI. Niemniej ważne są aktywności  medialno‑kulturowe wykorzystujące sieci neuronowe, algorytmy i mechanizmy deep learning.

Owa redefinicja nie może jednak oznaczać ciągłego i niekontrolowanego poszerzania wskazanych fenomenów – tytułowych: pól, metod i strategii, gdyż prowadziłoby to do utraty tożsamości samej dyscypliny. Z drugiej strony, dynamiczny rozwój cyberkultury, cyfrowej humanistyki oraz badań poświęconych techno‑cielesnym hybrydom, bio‑technologicznym transfiguracjom na polu sztuki, kultury, literatury, medycyny, edukacji oraz w ramach tzw. przemysłów kreatywnych i sztuki performatywnej wymaga ciągłego namysłu i ustawicznych badań nad fenomenem postmediów, biomediów, transmediów. W polu tych analiz mieści się również pogłębiona refleksja nad etycznymi, estetycznymi i politycznymi kontekstami ich użycia, a także perspektywami badań, które są oferowane przez posthumanistykę i transhumanistykę.

Współczesna badania z zakresu kulturoznawstwa medialnego obejmują także analizy poświęcone: statusowi kulturoznawstwa medialnego jako trans-, sub- i interdyscypliny; nowym metodom badawczym w kulturoznawstwie medialnym; miejscu kulturoznawstwa medialnego wobec projektów artystycznych i literackich oraz edukacyjnych, wykorzystujących nowe media i technologie, SI, a także sztuczne sieci neuronowe; kulturoznawstwu medialnemu wobec wyzwań współczesności, czyli wytwarzaniu wiedzy społecznie użytecznej, a także nowym kierunkom rozwoju współczesnego kulturoznawstwa medialnego. Do wybranych zagadnień odnieśli się w swoich badaniach i studiach teoretycznych Autorki i Autorzy artykułów zgromadzonych w prezentowanym tomie monograficznym. Wiele postawionych tu pytań pozostaje otwartych, co – mam nadzieję – zachęci kolejnych badaczy do kontynuacji problemów czy kwestii badawczych podjętych w publikacji.

Słowa kluczowe

Netflix |środowisko medialne |kultury telewizyjne |binge‑watching

Streszczenie

W niniejszym artykule spróbuję zastanowić się, czy binge‑watching, jako nowa kulturowa praktyka oglądania treści telewizyjnych, przyczynia się do zmiany środowiska medialnego, a tym samym stanowi znacznik kultury czy też kultur telewizyjnych. Ramę analizy stanowi zmiana praktyk w kulturze popularnej związanych z coraz większą popularnością usług streamingowych i poszerzającą się władzą konsumenta. Z jednej strony przyjrzę się napadowemu oglądaniu jako zjawisku globalnemu, z drugiej zaś wezmę pod uwagę różnice regionalne lub lokalne z nim związane. Spróbuję określić zróżnicowane wzorce jego użycia.

Słowa kluczowe

cechy neoserialu |analiza tekstualna |recepcja neoseriali |kwestie teoretyczno‑metodologiczne |serwisy streamingowe

Streszczenie

Neoseriale, nazywane też serialami nowej generacji, stanowią jedno z najbardziej interesujących i najważniejszych zjawisk współczesnego pejzażu kulturowego, jednakże wiedza dotycząca tego, czym w istocie rzeczy są neoseriale i w jaki sposób je badać, wciąż jest niezadowalająca. Celem artykułu jest opisanie pojęcia neoserialu i jego cech, przedstawienie niektórych kwestii metodologicznych dotyczących analizy tekstualnej i recepcji neoseriali, a także wskazanie zaniedbanych obszarów badawczych oraz zasygnalizowanie metod, które mogą być użyteczne w badaniach tych tekstów kultury.

Słowa kluczowe

kobiety |emancypacja |serial fabularny |bunt |feminizm siły

Streszczenie

Seriale stanowią dzisiaj nieodłączny element kultury medialnej, a ich tematyka często dotyczy różnych form przemocy wobec kobiet oraz zmagań bohaterek z zewnętrzną opresją. Przedmiot rozważań stanowią wybrane współczesne seriale filmowe z postaciami kobiet w roli głównej. Celem refleksji badawczej jest przedstawienie sposobów ukazywania kobiet w serialach zrealizowanych w drugiej dekadzie XXI wieku. Przeprowadzona analiza potwierdza tezę, że seryjne narracje są odbiciem skrywanych i przemilczanych problemów kobiet, poruszają zagadnienia przemocy seksualnej, domowej, psychicznej i religijnej opresji. Bohaterki seriali o tematyce emancypacyjnej zmagają się z ustalonymi przez patriarchalne społeczeństwo, rodzinę czy wspólnotę religijną normami zachowań, przeciwko którym się buntują. W artykule zwrócono uwagę na zmiany społeczno‑kulturowe w przedstawianiu postaci kobiet i obecność refleksji na temat wielokulturowej i religijnej tożsamości oraz granic kulturowej asymilacji i integracji.

Słowa kluczowe

film education |animation workshops |films made by adolescents

Streszczenie

The article is an attempt to answer the question of how to write critical film narratives about films made by adolescents during professional workshops on animation. The author points out that such productions should be considered in two dimensions: the formal, including an analysis from an artistic point of view, and the educational, including a description of the production of a given work. Inspiring clues for answering the question concerning the content of such texts can be found in the works of Polish, English, and French researchers such as Bogusław Skowronek, Eliot Eisner, Cary Bazalgette, Ian Wall, and Alain Bergal, or in materials published on the platform Film Education: A User’s Guide. On the basis of the analysis of these texts, the author creates her own educational model, intended for people dealing with film education, containing particular stages for individual work in the classroom. The starting point for constructing the model was three films: Winda, Dziura, and Reflection, awarded at the 10th National Animation Festival O!PLA in the category Fine Arts Secondary Schools and Animation Workshops (15–19 years).

Słowa kluczowe

neuroestetyka |sztuka mediów |estetyka empiryczna |eye tracking

Streszczenie

Tematem artykułu jest działalność twórcza i kuratorska Warrena Neidicha oraz analiza proponowanego przez niego projektu aktywistycznej neuroestetyki. W 1996 roku Neidich i Nathalie Anglès założyli platformę artbrain.org, internetowe czasopismo „Journal of Neuroaesthetics” oraz galerię Chaoid. Dwadzieścia pięć lat później Neidich wraz z Susanne Prinz i Sarritą Hunn zorganizowali cykl wydarzeń pod deklaratywnym hasłem „Activist Neuroaesthetics”. Stało się to inspiracją do podjęcia dyskusji o artystycznych implikacjach neurokognitywnego kapitalizmu oraz o możliwościach prowadzenia interdyscyplinarnych badań na gruncie estetyki empirycznej.

Tekst jest rozwinięciem myśli podjętej w ramach panelu konferencyjnego „Współczesne kulturoznawstwo medialne – nowe strategie, praktyki, artykulacje, pola i metody badań”, który odbył się w ramach IV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego.

Słowa kluczowe

subkultury |postsubkultury |internet |steampunk |cottagecore

Streszczenie

Celem artykułu jest ukazanie internetu jako wiodącej platformy powstawania i funkcjonowania postsubkultur. Postsubkultury, jako relatywnie nowe grupy społeczne, charakteryzują się kontaktem opartym niemal w całości na komunikacji wirtualnej, co rzadko bywa podkreślane w literaturze ich dotyczącej. To właśnie dzięki internetowi możliwe jest wytwarzanie więzi pomiędzy członkami owych grup. Badanie ma charakter empiryczny. Przedmiotem zaprezentowanych badań są postsubkultury steampunk i cottagecore.

Słowa kluczowe

prosument |odbiorca medialny |lokalność |wirtualna wspólnota |mediatyzacja wojny

Streszczenie

Rozwój nowych mediów, a zwłaszcza internetu, doprowadził do poważnych jakościowych zmian w kulturze współczesnej, które inspirują twórczą aktywność odbiorców. Znacząca zmiana konwencji komunikacyjnej wymaga wyeksponowania nowej roli odbiorców rozproszonych w przestrzeni i uczestniczących w procesie współtworzenia lokalności oraz poczucia wirtualnej wspólnoty, a także ich twórczego wejścia w rolę prosumenta. Analiza tego procesu wymaga uwzględnienia kontekstu kulturowego, w jakim funkcjonują użytkownicy sieci, skierowania obserwacji kulturoznawcy w stronę serwisów społecznościowych, na których toczą się pełne emocji dyskusje o konkretnych wydarzeniach, wypracowujące ich „wiarygodne” wersje. W artykule omówiono to na przykładzie trwającego procesu mediatyzacji wojny w Ukrainie, gdzie smartfon w rękach ludzi stał się „narzędziem walki”.

Słowa kluczowe

etnografia mediów |praktyki słuchania radia |praktyka społeczna |radio |samochód

Streszczenie

Artykuł stanowi próbę pokazania praktyk słuchania radia przez kierowców samochodów osobowych. Zagadnienie to wydaje się szczególnie istotne, gdyż kolejny rok z rzędu samochód jest najpopularniejszym miejscem słuchania radia przez Polaków. Swoją pracę stworzyłam na podstawie badań własnych i prac takich badaczy jak Nick Couldry, Sarah Pink czy Michael Bull. Dzięki badaniu wyróżniłam dwa typy słuchaczy – aktywnych i pasywnych. Ponadto praca wskazuje nowe aspekty, które poza standardowymi (czas słuchania, udział w rynku reklamowym itd.) warto badać w kontekście radia.

Słowa kluczowe

cyberkultura |stosowane kulturoznawstwo medialne |wiedza społecznie użyteczna |pokolenie Z |młodzi dorośli

Streszczenie

Celem artykułu jest ukazanie współczesnych wyzwań kulturoznawstwa medialnego, które staje się istotnym sektorem nauk stosowanych nakierowanych na wytwarzanie wiedzy społecznie użytecznej. Wiedza ta z kolei jest wykorzystywana do rozwiązywania konkretnych problemów użytkowników i generacji medialnych (np. pokolenia Z, młodych dorosłych), związanych z wykorzystywaniem nowych mediów, w tym mediów społecznościowych, do celów interakcji, komunikacji, edukacji. Badania w obrębie tak rozumianego kulturoznawstwa medialnego są powiązane z podejściem zorientowanym na użytkowników (user‑text oriented approach). Przyjęcie takiej optyki badania zjawisk jest wynikiem zmiany paradygmatycznej w ramach samych mediów, tzn. przejściem od mediów masowych do mediów sieciowych, oraz efektem tzw. zwrotu performatywnego, który przyczynił się do większego namysłu nad „stosowalnością wiedzy” oraz samą performatywnością w odniesieniu do sfery symbolicznej i w rozumieniu Judith Butler. Problematyka ta została zobrazowana na wybranych przykładach.