Er(r)go. Teoria, Literatura, Kultura
44 (1/2022)

Energia to sine qua non cywilizacji, społeczeństw, kultury. Sposoby jej wytwarzania, dystrybucji, konsumpcji i marnowania stanowią pod-bazę materialnych form życia, kształtując również jego dyskursywną nadbudowę. W ujęciu energy humanities – a więc humanistycznego spojrzenia na konteksty energetyczne – paliwa oraz generowane przez nie formy energii z charakterystycznymi dlań infrastrukturami (materialnymi, politycznymi, filozoficznymi) stanowią zarówno przedmiot badań, jak i służą za pryzmat, przez który postrzega się wszelkie formy produkcji, również kulturowej, przede wszystkim w kontekście historii kapitalizmu, antropocenu i kapitalocenu.

Kulturowa historia paliw, szczególnie paliw kopalnych, ukazuje ich powiązania z historią kolonializmu, nowoczesności, globalizmu. Pojęcia takie jak petrokultura, petromodernizm czy petroideologia, wskazują na dwuznaczną rolę ropy jako surowca wspomagającego rozwój społeczeństw demokratycznych, polepszającego jakość życia, ale także generującego wyzysk, nierówności, przemoc i katastrofy ekologiczne. Współczesny kapitalizm, oparty na ideologii nieograniczonego wzrostu, to petrokapitalizm, tak więc problem odejścia od paliw kopalnych musi pociągnąć za sobą namysł nad przyszłością społeczeństw kapitalistycznych i ich ewentualnej transformacji.

Jako stosunkowo nowy prąd krytyki kultury, energy humanities korzystają z dorobku literaturoznawstwa, studiów kulturowych, filozofii czy teorii krytycznej, by przy pomocy ich narzędzi badać konteksty energetyczne, energogenne, czy energochwalcze (np. petroliteratura, petropoetyka, estetyka zasobów, epistemologia energii). Paliwa i produkowana przez nie energia to często sfera ukryta, stanowiąca niejako zbiorową podświadomość kultury, którą na powierzchnię dyskursu politycznego wydobywa moment kryzysu. W kulturze współczesnej pod wpływem obaw związanych ze nieodwracalnymi zmianami klimatycznymi zjawisko to przyjmuje często formy dystopii czy wyobraźni (post)apokaliptycznej.

Co więcej, metaforyka i poetyka energetyczna pojawiają się w różnych dyskursach i tekstach kultury obrazujących rzeczywistość społeczeństw późnego kapitalizmu lub podejmujących próby wyobrażenia sobie ich przyszłego kształtu (np. wyczerpanie, kryzys, napęd, przyśpieszenie, entropia, odnawialność), kształtując w ten sposób energetyczną wyobraźnię i język jej reprezentacji.

W ramach krytycznego namysłu nad problemem paliw, energii i kultur energii zapraszamy do nadsyłania publikacji zainspirowanych następującymi zagadnieniami:

energia w ujęciu historycznym, filozoficznym, teoretycznym
materializm energetyczny
infrastruktury energii
estetyka paliw
petrokolonializm i petroprzemoc
petronowoczesność
kultury ekstrakcji
entropia
myśl post-kopalna
paliwa w tekstach kultury

Teksty, wraz ze wszystkimi wymaganymi metadanymi, prosimy nadsyłać przez system OJS do dnia 31 marca 2021 (lecz nie wcześniej niż 1 stycznia 2021).