Streszczenie

Artykuł stawia pytanie: „Czy istnieje sztuka post – sztuka po końcu sztuki?”, a jeśli tak, to jaki ma ona charakter. Stąd redefinicja terminu kicz i rehabilitacja tego pojęcia w odniesieniu do założeń postmodernizmu. W tekście zaproponowane zostało pojęcie „świadomego kiczowania”, którego wytwarzanie we współczesnych sztukach plastycznych jest rezultatem świadomej decyzji artysty. Celem autorki jest wykazanie złożoności kiczu, który paradoksalnie może zaświadczać o wysokiej wartości artystycznej dzisiejszych dzieł sztuki. Interpretacji i analizie pod tym kątem zostało w tekście poddane malarstwo figuratywne Lisy Yukavage i Johna Currina.

Streszczenie

Esej ma na celu przypomnienie, wydobycie z niepamięci sztuki, która ostatni raz była wystawiana w 1960 roku w Nowym Jorku. Zanim Arthur C. Danto został filozofem, był przede wszystkim artystą. Tworzył biało-czarne drzeworyty, w których łączył dwie różne tradycje obrazowania – niemieckiego ekspresjonizmu i nowojorskiej szkoły action painting. Sztuka ta jest cenna nie tylko dlatego, iż należy do dorobku jednego z najbardziej cenionych współczesnych filozofów sztuki i krytyków. Prace Danto to znakomity przykład malarskiego drzeworytu, balansującego na granicy figuratywności i abstrakcji. Również istotny wydaje się ignorowany jak dotychczas fakt, że doświadczenie artystyczne miało istotny wpływ na formowanie się teorii filozoficznej Danto. Baroque Figure, Elder i inne grafiki Danto poprzedzały i przygotowywały nowatorską interpretację Brillo Boxes Warhola.

Streszczenie

Celem artykułu jest określenie dwóch rodzajów interaktywności: pierwszy może występować w sztuce posługującej się tradycyjnymi środkami wyrazu, drugi powstaje w oparciu o technologię komputerową. Rozróżnienie to zostało opisane na podstawie wybranych dzieł autorstwa Magdaleny Abakanowicz oraz Seiko Mikami. Ponadto została określona funkcja podmiotu w interakcji z dziełem sztuki. Ostatnim punktem artykułu było porównanie kontemplacji i interaktywności jako dwóch rodzajów doświadczenia estetycznego. W konkluzji wskazano, że kontemplacja opiera się na założeniu mówiącym o istnieniu obiektywnego sensu. Interaktywność opiera się na procesie konstruowania sensu. Zgodnie z mocną tezą o interaktywności można stwierdzić, że każdy rodzaj doświadczenia estetycznego ma charakter interaktywny, ponieważ sens zawsze jest tworzony w umyśle odbiorcy. Kontemplacja natomiast prowadzi do odkrycia sensu, który już wcześniej istnieje. Wskazano również na różnice w rozumieniu podmiotowości w kontemplacji i interaktywności.

Streszczenie

Artykuł rekonstruuje kategorię estetyczną Andre Malraux: imaginarium. Malraux ujmował ją na wielu poziomach: wyobrażeniowej przestrzeni uczestnika kultury, artystycznej kreacji, muzeum, a więc zbioru znaczeń, symboli i kodów kulturowych. Kategoria ta jest kluczem do postrzegania świata, gdzie sensy i znaczenia są zarówno interpretowane, jak i współkonstytuowane. Metafora imaginarium pozwala francuskiemu myślicielowi prześledzić, w jaki sposób kultura rozwija swoje znaczenia i sensy, jak również daje możliwość analizy interakcji między kulturami. To właśnie przez imaginarium i jego symbolikę znaczenia kultury rozwijają się, jak również wchodzą ze sobą w kontakt, prowadząc do zrodzenia nowych znaczeń i symboli.

Streszczenie

This paper offers a partial defence and a partial critique of the views put forward in Heidegger‟s essay The Origin of the Work of Art. According to the author, the validity of Heidegger‟s position is limited by the fact it inherits the partial character of his account of the way in which human intelligibility is phenomenologically and ontologically grounded in temporality.

Streszczenie

W niniejszym artykule próbuję odpowiedzieć na pytanie: „Czego brakuje sztuce współczesnej?”. Swoją odpowiedź umieszczam w kontekście rozważań D. Kuspita i J. Baudrillarda. Autorzy ci w dość dosadny sposób opisują sztukę współczesną, wskazując na wiele negatywnych zjawisk, które się w niej uwidoczniają. Ich uwagę przykuwa przede wszystkim zerwanie przez sztukę więzi z estetyką, skutkujące kresem sztuki i samej estetyki. Różnią się jednak zasadniczo co do oceny zjawiska rozejścia się sztuki i estetyki. Kwestii tej różnicy poświęcam zakończenie artykułu.

Streszczenie

Badając różne aspekty sztuki i gustów estetycznych, ewolucyjni humaniści nie mają wątpliwości, że sztuka jest częścią ludzkiej natury, że mamy ją we krwi – jak mówiło się kiedyś, czy też w mózgu i w genach – jak można by powiedzieć dzisiaj. Podążająca tropem wyznaczonym przez Arystotelesa, Hume’a i Darwina, współczesna estetyka ewolucyjna (sięgając po dokonania psychologii ewolucyjnej) rozwija się w trzech głównych obszarach: (1) antropologiczno-etologicznym (E. Dissanayake, brytyjscy estetycy ewolucyjni przełomu XIX i XX wieku: H. Balfour, A.C. Haddon, G. Allen), (2) filozoficzno-estetycznym (Dutton i kontynuatorzy) i (3) ewolucyjnej teorii literatury (B. Boyd, J. Carroll, J. Gottschall, D.S. Wilson). Niniejszy artykuł stanowi rodzaj wprowadzenia w meandry estetyki ewolucyjnej w oparciu o koncepcje E. Dissanayake i D. Duttona.

Streszczenie

Artykuł jest przykładem zastosowania tzw. egzystencjalnej psychoanalizy w badaniach literackich. Stosując jej narzędzia, Jean-Paul Sartre dokonał przełomowej interpretacji dzieła i życia Jeana Geneta, dając do dziś aktualną ich wykładnię.

Streszczenie

Tekst poświęcony jest ukazaniu siły wpływu dzieła sztuki na człowieka, siły wywołującej w istocie ludzkiej rodzaj porażenia (H.-G. Gadamer), nakazującego porażonemu zmienić swoje życie... Będzie więc to opowieść poruszająca wątki Heideggerowskich rozważań na temat dzieła sztuki, które zostaną ujęte w świetle pewnych aspektów ontologii cielesności M. Merleau-Ponty`ego, co da rozpoznanie prawdy dzieła jako prześwitu dobiegającego z „serca cielesnego bytu”.

W oparciu o hermeneutykę filozoficzną Gadamera rozpoznana zostanie specyficzna czasowość dzieła sztuki, organizująca egzystencjalne przeżywanie czasu w czas życia codziennego, czas skrystalizowany w dziele oraz czas święta. Okaże się, iż kaskada czasów uwolniona przez dzieło sztuki ujawnia jego cechy transgresyjne.

Dzieło sztuki jako otwierający nas na doświadczenie trwogi przed unicestwieniem i śmiercią kryształ prawdy zinterpretowane zostanie także w kontekście przemyśleń G. Bataille’a na temat erotyzmu. Twórca i odbiorca przedstawią się wówczas jako kochankowie istnienia, a kryształ dzieła – jako zrodzona z rosy bólu i radości ekspresja suwerenności ludzkiej, zaświadczająca o uczestnictwie człowieczego wysiłku twórczego w boskim ziarnie Logosu (Heraklit).

Streszczenie

Artykuł przestawia zasadniczy problem w interpretacji pojęcia katharsis, który wyraża pytanie: „jaki sens funkcji celowościowej należy przypisać kategorii katharsis?”. Do którego elementu „sytuacji tragicznej”, tworzonej przez poetę, oratora, aktora i odbiorcę, odnosi się to pojęcie? W historii dominowało ujęcie eksponujące oczywisty element tej sytuacji, czyli odbiorcę. Jednak w dwudziestym wieku pojawiły się nowe propozycje, zgodnie z którymi kategoria katharsis była odnoszona bądź do aktora, bądź do samego tekstu tragedii. Interpretacje te są dobrze znane i nie o nie tu chodzi. Przedmiotem zainteresowania jest propozycja, nazwijmy ją pluralistyczną, w której pojęcie to obejmuje wszystkie elementy sytuacji tragicznej.

Streszczenie

Stanisław Ossowski w książce U podstaw estetyki (1933) przedstawił empiryczno-kulturalistyczny projekt aksjologii dzieła sztuki, którego podstawą metodologiczną jest dążenie do takiej klaryfikacji pojęć aksjologicznych, aby przestały być „zbitkami pojęciowymi” i stały się pojęciami prostymi, jednokryterialnymi. Oddziela tedy jako osobne wartość artystyczną i wartość estetyczną. W późniejszych pracach zajął się Ossowski socjologią i swojego projektu estetycznego nie rozwinął. Inspirując się pomysłem Ossowskiego, można pójść dalej we wskazanym przez niego kierunku i dokonać dalszych klaryfikacji pojęciowych: wyodrębnić można wartość estetyczno-życiową i wartość estetyczno-formalną, następnie wartość artystyczno-warsztatową, wartość artystyczno-innowacyjną i artystyczno-historyczną. Te pięć typów wartości stanowi bazową aksjosferę dzieła sztuki w naszej kulturze.

Streszczenie

Krytykę artystyczną rozumiem jako filozoficzny namysł nad sztuką. Stawianie pytań o sens sztuki jest możliwe tylko na gruncie filozofii ten sens uwzględniającej, a takim kierunkiem filozoficznym jest między innymi personalizm. W tekście analizuję koncepcję krytyki personalistycznej Tymona Terleckiego, opartej na filozofii Emmanuela Mouniera, pod względem przydatności jej głównych założeń do skonstruowania modelu współczesnej krytyki artystycznej. Analiza takich pojęć jak osoba, ruch personalizacji, wolność, transcendencja, symbol, spojrzenie prowadzi do konkluzji, że krytyk personalista nie może zadowolić się jedynie rozszyfrowaniem znaczenia samego dzieła sztuki, ale powinien poszerzyć zakres swojej refleksji o szeroki kontekst potencjalnego oddziaływania tego dzieła na artystę i odbiorcę.

Streszczenie

Pojęcie tańca jest nadużywane i deformowane w języku polskim zarówno w wypowiedziach literackich, jak i w mowie potocznej. Sposobem ukazania jego żywotnego znaczenia może być porównanie różnych fragmentów wypowiedzi, zawierających terminy „tańczyć”, „zatańczyć”, „odtańczyć” etc., określenie ich charakteru i przybliżenie ich związku z rozwojem rodzimej sztuki i kultury. Celem referatu jest wykazanie rozmaitych zastosowań pojęcia tańca w jego potocznym rozumieniu przez użytkowników języka polskiego, a poprzez to podjęcie próby zastanowienia się nad aktualnym statusem sztuki tanecznej i jej odbioru w Polsce.

Streszczenie

W tekście – będącym ćwiczeniem z genealogii współczesności – podejmuję temat traktowania sztuki jako „modelu” ontologii świata. Przyglądam się, jak sztuka funkcjonowała w ten sposób w obrębie tradycji filozoficznej biegnącej od Immanuela Kanta, przez idealizm niemiecki, romantyzm jenajski oraz Martina Heideggera, aż po Gilles’a Deleuze’a i Jeana-Luca Nancy’ego. Punkt zwrotny wyznacza w niej przejście od pojmowania dzieła sztuki – a w efekcie również samego świata – w kategoriach zamkniętej w sobie, „organicznej” całości do traktowania go jako zdarzenia i opisywania w kategoriach zestawu relacji, eksperymentu oraz prezentacji samego uobecniania. Tradycja ta stanowi jedną ze ścieżek transformacyjnych filozofii, jedną z głównych dróg, które doprowadziły nas tam, gdzie „dziś” jesteśmy.