Słowa kluczowe

widzenie |gapienie |badania wizualne |kobiecość |cielesność

Streszczenie

Tekst jest przekładem fragmentu książki Staring: How we look (2009), który poświęcony jest jednej ze scen patrzenia na cielesność w przestrzeni społecznej. Tą sceną patrzenia/gapienia są kobiece piersi rozpatrywane pod względem historyczno-kulturowej widzialności, od amerykańskich mamek po współczesne wcielenia seksualności. Autorka teoretyzuje na temat wizualnego znaczenia tej części kobiecego ciała, poddanej różnorodnym formom publicznego, monitorowanego oglądu.

Słowa kluczowe

Gadamer |język |nihilizm |logos |prawda

Streszczenie

Artykuł jest próbą polemiki z tezą Gianniego Vattima stwierdzającą ścisłe związki filozofii hermeneutycznej Hansa-Georga Gadamera z nihilizmem, co miałoby oznaczać odrzucenie pojęcia prawdy i sfery faktów. Staram się przeciwstawić tej tezie, ukazując, że jedna z fundamentalnych kategorii hermeneutyki — kategoria języka — nie implikuje, jak zwykło się uważać, nihilistycznej fabularyzacji świata, o której mówi Nietzsche, ale służy odsłanianiu prawdy. Badanie oparte zostało na wystąpieniu Gadamera Cóż to jest prawda?, pochodzącym z okresu klarowania się poglądów autora Prawdy i metody na hermeneutykę, w którym autor, powołując się na Nietzschego, daje do zrozumienia, że nie zamierza kontynuować jego radykalnego projektu. Dystans względem autora Wiedzy radosnej w pewnym stopniu poświadcza również korespondencja Gadamera z Leo Straussem, dotycząca znikomej roli Nietzschego w Prawdzie i metodzie. Gadamer, choć podejmuje krytykę pojęcia prawdy funkcjonującego w naukach przyrodniczych, nie odrzuca prawdy samej, lecz stara się ją odnajdywać w naukach humanistycznych. Hermeneutyka, w zamyśle jej twórcy, nie może być rozumiana jako destrukcja, ale jako odsłanianie logosu w języku, który nie jest narzędziem dopasowywania świata do własnych popędów czy kategorią implikującą odrzucenie sfery faktów, lecz medium zapośredniczającym kontakt bytu ludzkiego z prawdą z jednej strony i sposobem bycia Dasein z drugiej. Wedle Vattima dystans wobec nihilizmu i koncentrowanie się Gadamera na pojęciu logosu i prawdy muszą zostać w hermeneutyce przezwyciężone. Wydaje się jednak, że hermeneutyka Gadamera, stawiająca nihilizmowi opór, może być filozofią, w której interpretacja nie jest konstruowaniem, lecz odkrywaniem sensu tekstu. To, nie zaś jej rzekome „nihilistyczne powołanie”, świadczy o aktualności i ważności tej myśli w naukach humanistycznych.

Streszczenie

Na podstawie filmu Człowiek przyszłości (The Bicentennial Man), który jest ambitną ekra-nizacją powieści Isaaca Asimova i Roberta Silverberga Pozytronowy człowiek, analizuję egzystencjalne problemy w perspektywie tworzącej się świadomości robotów. Przywołu-ję ich konteksty filozoficzne, religijne i mitologiczne. Bohaterem filmu jest Andrew Martin, android, który postanawia rozwinąć w sobie tak zwaną inteligencję emocjonalną: chce kochać i być kochanym. Niestety — choć kocha i jest kochany — jako istota nieśmiertelna nie może stać się człowiekiem. Android nie żyje, lecz tylko istnieje. Potrzeba przeżywania ludzkiej miłości inicjuje w nim nieludzkie pragnienie doświadczenia własnej śmierci. Żyje tylko ten, kto kiedyś poczuje w sobie jej żądło. Dla bohatera filmu śmierć okazuje się nie efektem wygnania z raju „pierwszych ludzi”, lecz paradoksalną zapowiedzią możliwości powrotu do niego.

Słowa kluczowe

Bergson |awangarda |światopogląd |inspiracja

Streszczenie

Artykuł przedstawia filozofię Henriego Bergsona jako istotne źródło inspiracji wczesnej awangardy. Głównym celem jest wykazanie, że wpływy Bergsona nie ograniczają się do literatury (Marcel Proust, Grupa Bloomsbury), lecz dotyczą także sztuk wizualnych, obejmując nie tylko futuryzm, ale również inne kierunki: kubizm, ekspresjonizm, dadaizm czy surrealizm. Zostanie to wykazane w oparciu o wybrane koncepcje Bergsona, takie jak intuicja, trwanie, ewolucja i komizm.

Słowa kluczowe

seppuku |harakiri |japoński rytuał śmierci |estetyka japońska |estetyka śmierci

Streszczenie

W artykule analizie poddana zostaje rytualna forma śmierci samobójczej w kulturze japońskiej. Autorka stara się wykazać, jakie warunki w podłożu kulturowym Japonii sprzyjały wykształceniu się obyczaju seppuku, badając je pod kątem historycznym, antropologicznym, psychologiczno-socjologicznym i etyczno-religijnym. Wnioskuje, że seppuku było specyficznym obyczajem japońskim, w którym estetyka i forma odgrywały ważną rolę, ale za którym nie stała żadna spójna koncepcja metafizyczna ani etyczna śmierci.

Słowa kluczowe

J. S. Bach |Ch. Bossert |Clavier Übung III |symbolika liczbowa

Streszczenie

Artykuł jest polemiką z koncepcją Christopha Bosserta na temat trzeciej części Clavier Übung Johanna Sebastiana Bacha. Najpierw streszczono uwagi Umberta Eco na temat nadinterpretacji i tak zwanej zasady sympatii, która jest charakterystyczna dla tradycji hermetycznej i epistemologii ezoterycznej. W dalszej kolejności wykazano, że Bossert w swym wywodzie stosuje ową zasadę i w związku z tym sformułowano wniosek, iż jego rozważania trudno uznać za wartościową teorię naukową.